پیامدهای ازدواج اجباری و تحمیلی

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، ازدواج اجباری یکی از انواع ازدواج است که در آن یک طرف یا هر دو طرف بدون خواست و رضایت خود ازدواج می کنند. ازدواج اجباری به عنوان ازدواج مصلحتی نیز شناخته می شود که معمولا توسط خانواده و خویشاوندان ترتیب داده شده. افرادی که در صدد سر گرفتن این ازدواج اجباری هستند، معمولا از خشونت فیزیکی مستقیم و فشارهای روحی و روانی نامحسوس استفاده می کنند. امروزه سازمان ملل و گروه های حقوق بشری، ازدواج اجباری را نوعی برده داری و سو استفاده می دانند که آزادی و استقلال افراد را نقض می کند.

۱- مقایسه ازدواج سنتی و ازدواج اجباری

بسیاری از افراد دو مفهوم ازدواج اجباری( تحمیلی یا زوری) و ازدواج سنتی را هم معنی می دانند، در صورتی که این دو نوع از ازدواج تفاوت های بسیار زیادی دارند. در ازدواج سنتی، دو خانواده با احترام با یکدیگر صحبت می کنند. مراسم خواستگاری آبرومندانه برگزار می شود و بزرگان در آن حضور دارند.

در این نوع ازدواج، اصولاً طرفین توسط واسطی به یکدیگر معرفی شده اند و آشنایی زیادی از هم ندارند و تنها دانش آن ها از هم توسط افراد آشنا و واسط ایجاد شده است. در ازدواج سنتی به دختر و پسر زمان داده می شود تا تحت نظر خانواده با هم رفت و آمد کنند و با یکدیگر بیشتر آشنا شوند، در مورد اهداف و برنامه های زندگی خود صحبت کنند و در نهایت، با شناخت کافی وصلت صورت بگیرد.

در این ازدواج هیچ زور و فشاری بر دو طرف نیست و در آخر، اگر خلقیات دختر و پسر با هم سازگار نباشد، وصلتی انجام نمی شود. این در حالی است که در ازدواجی که بالاجبار انجام می شود، یکی از طرفین و یا هر دوی آن ها به زور و تهدید خانواده ها مجبور هستند تن به وصلت دهند.

۲- انواع ازدواج اجباری

این نوع ازدواج به دو دسته تقسیم می شود: ازدواج زوری مستقیم، ازدواج زوری غیرمستقیم

منظور از ازدواج زوری مستقیم این است که دختر یا پسر با زور، تهدید، ضرب و شتم خانواده مجبور است پاسخ مثبت دهد و چه بسا خطبه عقد نیز با کتک کاری و تهدید جانی، روانی و مالی انجام می شود. بسیاری از این افراد تهدید به مرگ می شوند، چه بسا مجبور هستند برای حفظ جان خانواده خود تن به چنین ازدواجی دهند.

گاها اگر فرد به این گونه ازدواج تن ندهد، دیگر تحت حمایت مالی خانواده خود قرار نخواهد گرفت و ممکن است از خانه بیرون رانده شود. بسیاری از این افراد به قتل می رسند، شکنجه می شوند و از آن ها بیگاری کشیده می شود.

نوع دیگر این ازدواج، ازدواج زوری غیرمستقیم است. در این حالت، شاید به نظر نرسد که فرد مجبور است ازدواج کند، ولی این در صورتی است که شرایط مالی، جانی، اقتصادی، اجتماعی و… موجب می شوند، فرد از زندگی کردن با خانواده خود فراری باشد.

بسیاری از جوانان به علت فقر خانواده مجبور می شوند ازدواج کنند و به اولین خواستگار خود بدون تحقیق و علاقه جواب مثبت دهند. در برخی موارد، افراد در خانواده خود امنیت جانی، روانی و جنسی ندارند. بسیاری از دخترانی که تن به ازدواج اجباری می دهند، در خانه توسط والدین، به ویژه پدر به هر دلیلی مورد ضرب و شتم قرار می گیرند.

برخی از آن ها توسط محارم مورد تجاوز قرار می گیرند و تنها راه فرار آن ها از دست خانواده آزارگر، ازدواج است. اصولاً این شکل از ازدواج بسیار رواج دارد و چه بسا دیده نمی شود و کسی مهر اجباری بودن بر این نوع وصلت نمی زند.

۳- نگاه قانون به ازدواج اجباری چیست؟

بنا بر ماده ۱۰۷۰ قانون مدنی «رضایت زوجین شرط نفوذ عقد است و هرگاه مکره بعد از زوال کره، عقد را اجازه کند نافذ است.». منظور از این ماده این است که اگر عقد نکاح بدون رضایت یکی از طرفین انجام شود، باطل است و در واقع، دختر و پسر، زن و شوهر محسوب نمی شوند و محرم یکدیگر نیستند.

البته این ماده زمانی اجرایی می شود که فرد بتواند اجباری بودن ازدواج و اکراه خود را ثابت کند. اگر فردی که تهدید شده بداند که تهدیدکننده نمی تواند تهدید خود را عملی کند، اما همچنان تن به ازدواج دهد، عقد او مشروع است و طبق ماده ۲۰۶ قانون مدنی، جز کسانی که به انجام کاری مجبور شده اند، نمی شود.

علاوه بر این، بر اساس همین ماده اگر دختری برای فرار از دست خانواده ازدواج کند، عقد او مشروع است. به همین علت است که می گوییم بسیاری از ازدواج های این چنینی در اصل اجباری و تحمیلی هستند، اما به چشم ازدواج اجباری به آن ها نگاه نمی شود.

۴- دختران بیشتر قربانی ازدواج تحمیلی می شوند یا پسران؟

مسلماً با وجود قوانین مردسالارانه این دختران هستند که قربانی چنین ازدواجی می شوند و نسبت آن ها به پسران بسیار بیشتر است. اصولاً دختران قربانی نداشتن استقلال مالی می شوند و مجبور هستند به زور و تهدید ازدواج کنند.

این دختران هستند که در طوایف معامله می شوند و برای خون بس و اتمام جنگ های قبیله ای و طایفه ای آن ها را وسیله صلح قرار می دهند. اکثر دخترانی که با هدف ایجاد صلح وارد خانواده ای می شوند با بی احترامی و آزارهای شدیدی دست و پنجه نرم می کنند؛ بنابراین، زنان قربانی اصلی ازدواج تحمیلی هستند.

۵- چه زمانی یک عقد در دسته ازدواج اجباری قرار می گیرد؟

همه عقود به ویژه عقد ازدواج باید دارای اصولی باشند که در قانون به آن ها اشاره شده است. اگر این اصول رعایت نشوند، عقد باطل است. اصل اول، آزادی اراده است. اراده باید در ثبت عقد باطنی باشد. اگر فرد از سلامت روان برخوردار نباشد و اراده وی معیوب باشد، عقد باطل است.

اگر این اراده به زور ایجاد شده باشد و با تهدیدات، فرد مجبور شده باشد به عقد تن دهد، باز هم آن عقد باطل است و مشروع نیست و قانون گذار آن را رد می کند. به عنوان مثال، دختری را با تهدید به قتل و شکنجه پای سفره عقد می نشانند و او مجبور است در برابر عاقد حفظ ظاهر کند و همه چیز را امضا کند. در این جا، اراده باطنی نیست و عقد باطل می شود.

اصل دیگر، توجه به هدف ازدواج است. به عنوان مثال، اگر ازدواج با نیت رفتن به کشور دیگر انجام شود، باطل است، حتی اگر طرفین از این عقد راضی باشند. هدف ازدواج باید تشکیل زندگی مشترک باشد و هر چیز دیگری باعث باطل شدن عقد نکاح می شود.

۶- دلایل ازدواج اجباری

ازدواج زوری به دلایل مختلفی صورت می گیرد. این دلایل بر اساس فرهنگ و سنت هر جامعه می تواند متفاوت باشد. ما در این بخش دلایل رایج آن را نام می بریم:

• خون بس: ازدواج برای برقراری صلح و جلوگیری از قتل های دیگر در میان دو طایفه انجام می شود.
• فقر خانواده: بسیاری از قربانیان این گونه ازدواج ها به علت فقر خانواده و ناتوانایی والدین برای تامین مالی دختر، پای سفره عقد نشسته اند.
• عدم وجود امنیت در خانواده: در خطر بودن جان دختر در خانه والدین و آزار دیدن از جانب آن ها.
• قمار و شرط بندی: برخی از زنان قربانی شرط بندی های والدین خود در قمارها می شوند و به عقد فرد برنده درآورده می شوند.
• گردش ثروت در میان اعضای خاندان: افراد یک خانواده برای این که ثروت را از خاندان بیرون نبرند، با غریبه ها وصلت نمی کنند و تنها با اعضای فامیل مجبور هستند ازدواج کنند.
• تقویت روابط بین قبیله ای و خانوادگی: ازدواج در این شرایط، نوعی تعهد برای اثبات و تضمین روابط دوستانه میان کشورها و قبیله های مختلف است.

۷- ازدواج تحمیلی چه پیامدهایی دارد؟

از جمله مهم ترین پیامدهای ازدواج اجباری، فشار روحی و روانی است که به فرد وارد می شود. ازدواج زوری هیچ تفاوتی با تجاوز ندارد و تمامی افرادی که موجب سر گرفتن این ازدواج شوند، مجرم هستند. زنی که زندگی مشترک خود را این گونه آغاز کند، اهداف و آرزوهایش را فراموش می کند.

افسردگی شدید از پیامدهای اصلی این نوع ازدواج است. مسلماً زنی که افسرده باشد نمی تواند از فرزندان خود به خوبی مراقبت کند و افرادی ناسالم وارد جامعه می کند. فرزندان این زوج ها تحت تاثیر رفتار بی عاطفه والدین خود قرار می گیرند و ممکن است در آینده در زندگی مشترک خود دچار مشکلات زیادی شوند.

یکی دیگر از پیامدها، بیماری های جسمی ناشی از ازدواج زوری است. فشارهای روحی و روانی می توانند جسم را به سختی درگیر کنند و در درازمدت بیماری های قلبی، عصبی و… در فرد ایجاد کنند. چه بسا این افراد به خاطر نبود راه فرار مجبور می شوند خودکشی کنند و اغلب خودسوزی هایی که در نقاط مختلف کشور صورت می گیرد، به خاطر ازدواج زوری است.

دخترانی که به خاطر فرار از شرایط بد خانوادگی رو به ازدواج اجباری می آورند نیز فقط از چاله به چاه می افتند و زندگی خود را سخت تر می کنند. احساس تنهایی در زندگی مشترک موجب می شود فرد دست به انجام کارهای غیرعاقلانه بزند و به خود آسیب بزند. اصولاً قربانیان کمتر از بیست سال سن دارند و خانواده های آن ها نیز فقیر و معتاد هستند. به همین دلیل، باید توجه ویژه ای به مسئله فقر و اعتیاد در رابطه با ازدواج شود.