پرتفوی یا سبد سهام چیست؟ 

به سبد سهام، پرتفوی سهام یا پورتفولیو نیز گفته میشود. در بازار بورس و سهام، عبارتهای زیر همگی اشاره به یک معنی دارند.

• سبد سهام
• سبد سرمایه گذاری
• پرتفوی سهام
• پرتفوی سرمایه گذاری

سبد سهام چیست؟

اما مهم تر از مفهوم سبد سهام نکته های پیرامونی آن است که برای یک سرمایه گذاری موفق باید از آنها اطلاع داشته باشید. اولین و مهم ترین چیزی که موجب شده تا اصطلاح پرتفوی اهمیت بسیار زیادی پیدا کند مفهومی به نام ریسک است. ریسک را می توان خطر معنا کرد. اما وقتی پای سرمایه شما در میان باشد، آن را این طور معنا می کنید: «خطر از دست رفتن سرمایه، از آنچه فکر می کنید به شما نزدیک تر است!»
از آنجایی که در بازار بورس، اطمینان سپرده بانکی وجود ندارد، در نتیجه ممکن است ارزش سرمایه شما به خاطر اشتباه در سرمایه گذاری کاهش یابد. بد نیست بدانید که در سپرده های بانکی به صورت دستوری نرخی را تحت عنوان «سود سپرده» تعیین می کنند و تمامی بانک ها ناگزیر به پرداخت این سود سپرده هستند. اما در بازار بورس، قیمت سهام فقط بر اساس عرضه و تقاضای سرمایه گذاران شکل می گیرد. دلیل این عرضه و تقاضا تحلیلی است که در پشت سهام های مختلف انجام می پذیرد. بنابراین اگر شما به درستی قوانین سرمایه گذاری را رعایت نکنید آنگاه این موضوع می تواند منجر به خرید سهم در نقطه نامناسب شود. نتیجه چنین ماجرایی کاهش ارزش ریالی سرمایه شما خواهد بود که در حقیقت، ریسک به همین موضوع اشاره دارد.
بنابراین وظیفه شما به عنوان یک سرمایه گذار، خریداری سهامی است که بیشترین بازدهی را با کمترین ریسک ممکن ارائه دهد. توجه داشته باشید که در سرمایه گذاری، همیشه بازدهی بیشتر با ریسک بیشتری همراه است. اما می توان با توجه به یک سری از نکته ها ریسک سرمایه گذاری را مدیریت کرد.

از منظر معامله گری افراد حاضر در بورس به چندین دسته تقسیم می شوند:

سفته بازان و نوسان گیران

این افراد معمولاً مبلغ سنگینی را در یک سهم و با هدف کسب سود محدود ۵ الی ۲۰ درصدی در مدت زمان کوتاهی سرمایه گذاری می کنند. آنها معمولاً اشتیاق فراوانی به انجام معامله های انبوه دارند و به شدت ریسک پذیر هستند.

افراد به شدت ریسک گریز

این افراد در سهامی سرمایه گذاری می کنند که دارای کمترین ریسک باشد و سود نقدی جذابی را تقسیم کند.

سرمایه گذاران

این افراد در حالی به دنبال کسب حداکثر بازدهی هستند که ریسک معقولی را می پذیرند. نکاتی که در ادامه برایتان می گوییم مربوط به افراد حاضر در دسته دوم یا سوم است. بد نیست بدانید که بیش از ۹۰ درصد سرمایه گذاران در این دو دسته قرار می گیرند. بنابراین به احتمال زیاد شما نیز در یکی از این دو دسته جای دارید.

نکاتی بسیار مهم پیرامون داشتن یک سبد سرمایه گذاری بهینه

هیچ گاه تک سهم نشوید

گاهی سرمایه گذاران بعد از تحلیل یک سهم، فکر می کنند اگر تنها همان یک سهم را بخرند سود بزرگی را نصیب خود خواهند کرد. غافل از اینکه ریسک بسیار زیادی را می پذیرند. چون همواره احتمال خطای انسانی در تحلیل سهام وجود دارد. علاوه بر این باید به عنوان یک سرمایه گذار این احتمال را در نظر بگیرید که ممکن است در نتیجه سیل، زلزله یا هر دلیل دیگری، آن شرکت از فعالیت باز بایستد. در این وضعیت اگر شما تک سهم باشید، این سرمایه شما است که با خطر جدی روبه رو می شود.
برای این موضوع مثال های متعددی وجود دارد که برای نمونه دو مورد را خدمتتان شرح می دهیم: سهام شرکت کنتورسازی ایران پس از اینکه برای مدت زمان زیادی از نظر قیمت در محدوده کوچکی نوسان می کرد، ناگهان با اخبار انعقاد قراردادهای متعدد جذاب، مورد توجه بازار قرار گرفت. قیمت سهم بیش از ۷۰ درصد رشد کرد و هر روز با صف خرید روبه رو می شد. اما وقتی سهم به اهداف قیمتی بالایی رسید با این خبر روبه رو شد که تمامی حواشی مثبت پیرامون سهم، دروغ بوده است. از آن زمان تاکنون – برای چند سال – نماد این شرکت یعنی «آکنتور» بسته شده است.
یکی دیگر از سهام های این چنینی مربوط به «های وب» است. وقتی این سهم عرضه اولیه شد با رشد ناشی از عرضه اولیه کار خود را آغاز کرد. کمی بعد، اخبار مثبتی درباره قراردادهای بزرگ این شرکت منتشر شد و جو مثبت پیرامون سهم ادامه پیدا کرد که در نتیجه آن، بازدهی ناشی از این سهم به بیش از ۱۰۰ درصد رسید. اما پس از مدتی نماد سهم بسته شد و این موضوع تا بیش از شش ماه ادامه پیدا کرد. بعد از مشخص شدن بسیاری از ایرادها در شیوه شناسایی درآمد این شرکت، نماد با افت سنگین بیش از ۳۰ درصدی همراه شد. دو مثال بالا نشان دهنده این موضوع هستند که شما به عنوان یک سرمایه گذار هرگز نباید تک سهم شوید؛ حتی اگر دلیل های قرص و محکمی پیدا کنید که فلان سهم تا ۱۰۰ درصد رشد قیمت خواهد داشت!

سرمایه خود را بین ۵ تا ۱۰ سهم گسترش دهید

پیش از پرداختن به این بخش باید شما را با دو مفهوم «ریسک سیستماتیک» و «غیر سیستماتیک» آشنا کنیم. ریسک سیستماتیک به ریسک ناشی از مسائل کلان سیاسی، اقتصادی گفته می شود که وقوع آن، تمام بازار را درگیر می کند و محدود به یک سهم خاص نمی شود. در نقطه مقابل ریسک غیر سیستماتیک به ریسکی گفته می شود که خاص یک شرکت است مانند آتش سوزی در انبار یک شرکت. البته به ریسک غیر سیستماتیک، ریسک قابل حذف نیز می گویند. مطالعات علمی نشان داده اند که با تشکیل یک پرتفوی به خوبی متنوع شده – متشکل از ۵ الی ۱۰ سهم – می توانید ریسک غیرسیستمانیک را به حداقل برسانید.

بیش از دو صنعت را برای انتخاب سهام در نظر بگیرید

خرید ۵ سهم از یک صنعت تفاوت چندانی با تک سهم شدن ندارد و با انجام این کار ریسک بسیار بزرگی را به خود تحمیل می کنید. یکی از بهترین پیشنهاد های موجود، خرید سهام از سه صنعت متفاوت است تا در صورتی که یک صنعت با افول سنگینی مواجه شد ارزش سبد سهام شما افت سنگینی نداشته باشد.

وزن سرمایه گذاری در سهام را منطقی انتخاب کنید

فقط تقسیم سرمایه به ۵ سهم، کافی نیست؛ بلکه باید درصد سرمایه گذاری در هر سهم را نیز رعایت کنید. استانداردترین حالت ممکن، در نظر گرفتن حداکثر ۲۰ درصد سرمایه به یک سهم است. در نقطه مقابل، اگر شما ۸۰ درصد سرمایه خود را به یک سهم اختصاص دهید و ۲۰ درصد باقیمانده را بین ۴ سهم تقسیم کنید، عملاً ریسک سرمایه گذاری خود را افزایش داده اید. فرض کنید شما ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه دارید؛ با این حساب، ۸۰ میلیون تومان آن را به سهم الف اختصاص می دهید و ۲۰ میلیون باقیمانده را بین ۴ سهم دیگر تقسیم می کنید. حالا اگر سهم الف، خلاف تحلیل شما پیش برود و با زیان ۲۰ درصدی مواجه شوید ۱۶ میلیون تومان ضرر خواهید دید. در حالی که اگر مدیریت سرمایه را رعایت کرده بودید و فقط ۲۰ تا ۲۵ میلیون تومان به این سهم اختصاص می دادید حداکثر با ۵ میلیون تومان ضرر از سهم خارج می شدید.
وقتی یک ماجرای نامناسب سیاسی یا اقتصادی در کشور اتفاق می افتد و تمام بازار را تحت تأثیر خود قرار می دهد، دیگر نمی توان انتظار داشت که نکته های گفته شده در این مقاله، نتیجه بخش باشند. زیرا در آن صورت، بازار بورس درگیر یک ریسک سیستماتیک غیرقابل حذف می شود که تمام سهام موجود در بازار بورس را نشانه می گیرد. در چنین حالتی، تمام بازار سهام برای یک الی چند روز، کاهش قیمت را تجربه خواهند کرد.

شاخص بورس را دائما رصد کنید

اگر به جای صندوق های سرمایه گذاری مشترک، سرمایه گذاری مستقیم را انتخاب کرده اید، باید حواستان به نکات زیادی باشد که ریسک فعالیت هایتان در بازار بورس را کاهش داده و درعین حال بازدهی مطلوبی هم به دست آورید. یکی از نکات مهم برای تشکیل سبد سهام و انتخاب سهام با بازدهی بالا، توجه به شاخص بورس است.
برای تحلیل سریع و آسان اطلاعات بازار بورس، کافی است به دو متغیر مهم «شاخص کل» و «شاخص کل هم وزن» بیشتر توجه داشته باشید. افرادی که تمایل به سرمایه گذاری در شرکت های بزرگ دارند، بهتر است با دقت بیشتری به تغییرات شاخص کل توجه کنند؛ اما درباره «شاخص کل هم وزن» هم همان طور که می دانید مربوط به تغییرات همه شرکت های بورسی است، با این تفاوت که نسبت به شاخص کل، اندازه همه شرکت ها به صورت مساوی دیده شده است. در این شاخص فارغ از اینکه شرکتی بزرگ یا کوچک است، درصد تغییرات ارزش سهام تمام شرکت ها به طور یکسان در شاخص مذکور تأثیر می گذارد. بدیهی است که در زمانی که شاخص کل هم وزن مثبت باشد، ولی شاخص کل منفی باشد، درمیابیم شرکت های بزرگ منفی هستند و در مقابل تعداد زیادی از شرکت های کوچک مثبت هستند. با توجه به توضیحاتی که خواندید، ضروری است شاخص بورس و شرکت های تأثیرگذار بر آن را کنترل کنید و زمانی که زمزمه های حبابی شدن بازار به گوش رسید، در تصمیمات خود دقت کنید.

بازار جهانی بورس را نیز در نظر بگیرید

بعضی از افراد تصور می کنند آن چه در بازارهای جهانی بورس اتفاق می افتد، تاثیر چندانی بر رویداد های اقتصادی داخل کشور ندارد. باید گفت چنین برداشتی درست نیست و برای سرمایه گذاری موفق و تشکیل سبد سهام یا پرتفوی مناسب، باید چشمی هم به بازار جهانی داشته باشید. اگر بر فرض به دلیل یک حادثه طبیعی تولید یک صنعت خاص در کشوری دچار مشکل شود، قطعاً بر بازار داخلی آن صنعت در کشورمان هم تأثیر مثبت یا منفی خواهد داشت؛ بنابراین در هنگام تشکیل سبد سهام، حواستان به اخبار و رویدادهای جهانی به ویژه در حوزه ای که سرمایه گذاری عمده انجام داده اید، باشد.

انتخاب شرکت مناسب برای سرمایه گذاری

هیچ وقت نمی توان به قطعیت گفت که چه شرکتی برای سرمایه گذاری مناسب است؛ چرا که عوامل بسیار متعددی روی این مسئله تاثیر خواهند گذاشت. به طورکلی می توان گفت اگر روش های تحلیل بازار سرمایه با تکیه بر تحلیل های تکنیکال یا بنیادی را دنبال کنید تا حد زیادی ادامه راه برایتان روشن خواهد بود؛ اما اگر هیچ کدام از ابزار های تحلیلی گفته شده را نمی شناسید، نیاز است که به متخصص در این زمینه روی بیاورید.

بورس، جام مقدس نیست!

سرمایه گذاری در بازار بورس جذاب است اما بیاییم طور دیگری به قضیه نگاه کنیم. اگر با اجرای تمام مفروضات فوق به نتیجه نرسیدیم چه؟!
از بورس ایران که آماری در دست نیست، اما بر اساس یک آمار در بلاد کفر (!) کمتر از 1% معامله گران بازارهای مالی دارای اهرم، بعد از پنج سال می توانند سود کسب کنند. شاید یکی از عاقلانه ترین کارها این باشد که سرمایه گذاری در بورس، خود بخشی از یک سرمایه گذاری باشد. درواقع به جای تشکیل سبد سهام بیاییم سبد سرمایه گذاری تشکیل دهیم!

در نهایت ...

به طور کلی، در بازار سرمایه بهتر است منطقی و دور از هرگونه برخورد احساسی عمل کنیم. قرار نیست همیشه تحلیل های شما درست از آب درآیند. اگر می خواهید یک قدم حساب شده بردارید، در مرحله اول باید اشتباه تان را پذیرفته و در مرحله بعدی تصمیم منطقی تری را برای اصلاح آن اتخاذ کنید. نکته بعدی این است که برای تشکیل سبد سرمایه و شروع سرمایه گذاری، حتما باید از کارشناسان این زمینه کمک گرفته و آموزش های لازم را ببینید.