راهنمای جامع مشاغل سخت و زیان آور

سختی انجام برخی از انواع شغل ها، تنها به عوامل فیزیکی و جسمی مرتبط نبوده و فشارهای روانی و روحی ناشی از انجام کار، باعث می شود که آن شغل در لیست مشاغل دارای سختی کار قرار بگیرد. در این مطلب قصد داریم اسامی مشاغل سخت و زیان آور را بیان کنیم، آن ها را به صورت کامل و از جنبه های مختلف بررسی کرده و با قوانین مرتبط به این نوع مشاغل آشنا شویم.

تعریف مشاغل سخت و زیان آور

ابتدا پیش از بررسی لیست مشاغل سخت و زیان آور و فرایند تقاضای سختی کار، بهتر است با مفهوم مشاغل سخت و زیان آور آشنا شویم. شاید همه ما تصور کنیم دارای یک شغل سخت و گاهی زیان آور هستیم؛ اما باید بدانید مشاغل سخت و زیان آور، باعث ایجاد آسیب های جدی جسمی و روانی شده و نیروی افراد شاغل را در طی مدت زمان کوتاهی، به تحلیل می برند. بر طبق تعریف قانون، تعریف مشاغل زیان آور و سخت این چنین است: «کارهای سخت و زیان آور کارهایی هستند که در آن ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار، غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال، افراد با تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی خود روبه رو می شوند. در نتیجه، افراد با مشکلات و بیماری های مختلفی مواجه خواهند شد. در برخی مواقع و با به کارگیری تمهیدات فنی، مهندسی، بهداشتی و ایمنی، می توان صفت سخت و زیان آور را از برخی مشاغل حذف نمود یا میزان آن را کاهش داد.»

با توجه به این تعریف، متوجه می شویم که برخی از مشاغل به صورت ذاتی سخت و دشوار هستند و حتی با استفاده از انواع تسهیلات، ابزار و تجهیزات مختلف، این سختی و زیان باری کار از بین نمی رود و تنها ممکن است میزان آن کاسته شود. دسته دیگر نیز مشاغلی هستند که ماهیت سخت و دشواری دارند، اما با استفاده از انواع تمهیدات فنی، بهداشتی و ایمنی، می توان سختی و زیان کار را به صورت کامل از بین برد. به صورت کلی کار های سخت و زیان آور در دو دسته بندی کلی قرار می گیرند که شامل این موارد است:

• گروه الف: کارهای سختی که با در نظر گرفتن تمهیدات مختلف می توان سختی شغل را حذف نمود و آن را به یک کار معمولی تبدیل کرد؛
• گروه ب: کارهای سختی که ماهیت سخت و دشوار دارند و حتی با در نظر گرفتن انواع شرایط و امکانات، سختی آن از بین نمی رود و تنها تا حد قابل تحملی کاهش می یابد.

با توجه به این توضیحات، باید بدانید که لیست مشاغل سختی کار از سوی مراجع قانونی مشخص شده اند و در ادامه به معرفی آن ها خواهیم پرداخت.

لیست مشاغل سخت و زیان آور

شورای عالی کار، برخی از مشاغل را در لیست مشاغل سختی کار معرفی کرده است و در ادامه این مشاغل را مرور خواهیم کرد. شغل های موجود در لیست اسامی مشاغل سخت و زیان آور به تصویب وزارت کار و بهداشت نیز رسیده و به همین خاطر در هر حالتی و تحت هر شرایطی، به عنوان کارهای سخت و زیان آور معرفی می شوند و افراد شاغل در هر کدام از این کارها، باید دارای شرایط اختصاصی فعالیت در شغل های سخت باشند. انواع کار های سخت و زیان آور تصویب شده، شامل این موارد هستند:

1. کار در معدن که شامل اشتغال در هر نوع معدن زیرزمینی و یا روی زمین بوده به نحوی که کارگر در راهروهای سرپوشیده و تونل ها فعالیت کند؛
2. کار استخراج و هر گونه فعالیتی که کارگر در بخش استخراج معادن هم چون انفجار، جدا کردن، حمل مواد جداشده بر اثر انفجار، اداره تاسیسات و همه موارد مشابه مشغول به کار باشد؛
3. حفر قنات ها، چاه های مختلف، تونل های زیرزمینی، فاضلاب ها و کار در انواع مخازن سرپوشیده؛
4. تخلیه و حمل مواد مذاب کوره های در حال کار و هر نوع فعالیت در مجاورت کوره های ذوب که در زمان انجام کار، نیروهای کار در معرض حرارت و یا بخارهای متصاعد از کوره باشند؛
5. تمام افرادی که در کارگاه های دباغی، سالامورسازی و روده پاک کنی فعالیت می کنند و البته همه کارهای مستمر در گندآب روها، جمع آوری و دفن زباله های شهری؛
6. تمام افراد شاغل در انواع واحدهای دامداری و طیور که در بخش انبارکردن کود، نظافت طویله، اصطبل، سالن های پرورش طیور و سایر موارد مشابه فعالیت دارند؛
7. کار مداوم بر روی خط ها و پست های انتقال برق با فشار بیش از ۶۳ کیلو ولت جزو مشاغل سخت و زیان آور است؛
8. انواع مشاغل حوزه شن پاشی، پخت آسفالت دستی، قیر پاشی و مالچ پاشی؛
9. تمام مشاغلی که در زمان انجام آن، افراد در معرض اشعه های رادیواکتیو و پرتوهای یون ساز قرار می گیرند و احتمال ابتلا به انواع بیمارهای حاصل از اشعه برای آن ها وجود دارد؛
10. کار در انواع محیط های با فشار بسیار بالا هم چون غواصی؛
11. اشتغال در انواع محیط های با آلودگی صوتی بسیار بالا که حتی با وجود رعایت انواع مقررات، احتمال کاهش شنوایی و یا کری نیروهای کار وجود دارد؛
12. فعالیت در بخش سم پاشی باغ ها، مزرعه ها و یا ضد عفونی کردن محیط های آلوده هم چون طویله ها و مرغداری ها؛
13. فعالیت در بخش های تولید و ترکیب سم ها و حشره کش ها؛
14. کار با انواع وسایل ارتعاش آور؛
15. افراد شاغل در زندان ها و ندامت گاه ها که به صورت مستقیم با افراد زندانی ارتباط دارند؛
16. افراد شاغل در انواع مجموعه های روان درمانی که با بیماران روانی به صورت مستقیم در ارتباط هستند؛
17. فعالیت در انواع حوزه های مامایی، فوریت های پزشکی، کارشناس علوم آزمایشگاهی و انواع مشاغل زیرمجموعه آن ها؛
18. خبرنگارها؛
19. آتش نشان ها؛
20. رانندگان حمل و نقل بار و مسافر در درون و بیرون شهر، راه داران و راننده های وزارت راه و شهرسازی شاغل در جاده های کشور.

این حوزه های شغلی، به صورت رسمی به عنوان شغل های سخت و زیان آور معرفی شده اند و در وزارت بهداشت نیز به تصویب رسیده اند. البته این احتمال وجود دارد که شغل شما با وجود اینکه شامل انواع خطرات جسمی و روحی فراوان است، در لیست اسامی مشاغل سخت و زیان آور قرار نگرفته باشد. در این صورت، ساز و کار مشخصی تعیین شده که با استفاده از آن می توانید از اداره کار و امور اجتماعی، تقاضای سختی کار داشته باشید. در بخش بعد، به بررسی این فرایند خواهیم پرداخت.

فرایند تقاضای سختی کار

انواع مشاغل سخت و زیان آور، دشواری های جسمی و روحی زیادی برای افراد شاغل در آن حوزه ایجاد می کنند و به همین خاطر، در برخی از قوانین کار هم چون ساعت کاری، میزان مرخصی و سایر موارد مشابه، چند حالت اختصاصی برای آن ها تعیین شده است تا این فشار بیشتر، جبران شود. با اینکه لیست کاملی از اسامی مشاغل سخت و زیان آور تهیه و تصویب شده، اما مشاغل متفاوتی نیز وجود دارند که دارای شرایط کاری بسیار سختی بوده اما به عنوان یک شغل سخت و زیان آور معرفی نشده است که در نتیجه، افراد شاغل در آن از مزایای قانونی مشاغل سخت نیز بهره ای نمی برند.

به همین خاطر، افرادی که دارای یک شغل سخت و زیان آور هستند اما حوزه کاری آن ها در لیست اصلی مشاغل سخت و زیان آور درج نشده، می توانند در خواست تقاضای سختی کار داشته باشند. انجام این کار یک فرایند واضح و مشخص دارد که در این بخش به بررسی آن خواهیم پرداخت. ابتدا باید بدانید که خود کارگر، کارفرما، انواع تشکل های کارگری و کارفرمایی، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، وزارت کار و امور اجتماعی و در نهایت صندوق تامین اجتماعی، می توانند برای یک شغل خاص تقاضای سختی شغل داشته باشند. بنابراین هم می توانید به صورت فردی کار خود را به عنوان یکی از مشاغل سخت ثبت کنید و یا اینکه مراجع و نهادهای رسمی، برای برخی از شغل های خاص این تقاضا را داشته باشند.

این تقاضا باید به اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی ارائه شود. فرایند تقاضای سختی کار بدین گونه است که فرم های مرتبط را اخذ کرده و آن ها را تکمیل نمایید. پس از تکمیل و ارائه فرم، کارشناس های بهداشت حرفه ای وزارت بهداست، درمان و آموزش پزشکی و بازرسان کار وزارت کار و امور اجتماعی، محل کار را بررسی خواهند کرد و با بازدید از شرایط کار، سختی کار را همراه با کمیته های بدوی و تجدید نظر استان، بررسی و در صورت تایید، تصویب می کنند. البته باید بدانید که فرم های تقاضای سختی کار، به دو دسته تقسیم می شوند: اگر خود کارگر تقاضای سختی شغل داشته باشد، باید فرم یک را تکمیل کرده و ارائه کند و در صورتی که سایر افراد و مجموعه های مجاز، تقاضای سختی یک شغل را داشته باشند، باید فرم شماره ۲ را تکمیل کرده و به مراجع معتبر ارائه دهند. در این بخش یک سوال مهم ایجاد می شود: اشتغال در این نوع مشاغل چه تسهیلاتی را برای نیروهای کار ایجاد می کند؟ در ادامه این نوشتار، برخی از مهم ترین قوانین اشتغال در این نوع کارها را با هم بررسی خواهیم کرد.

ساعات کاری مشاغل سخت و زیان آور

ساعت کاری نیروهای کار در حالت کلی و از سوی قانون کار، حداکثر ۸ ساعت در روز تعیین شده است. این میزان ساعت کاری تنها برای انواع شغل های عادی بوده و افراد شاغل در مشاغل زیان آور و سخت روزانه تنها ۶ ساعت کار می کنند و ساعت کاری رسمی آن ها، کمی کمتر است. در واقع باید بدانید که ساعت کاری نیروهای شاغل به صورت هفتگی تعیین می شود. نیروهای کار عادی در طول هفته باید ۴۴ ساعت کار کنند، با تقسیم این عدد بر تعداد روزهای کاری هفته یعنی ۶ روز، به عدد ۷.۳۳ خواهیم رسید که در اغلب منابع، به ۸ ساعت کار روزانه تبدیل شده است. این میزان ساعت کار هفتگی برای مشاغل سخت و زیان آور، ۳۶ ساعت در هفته بوده و افراد شاغل در این نوع شغل ها، نباید بیش از ۶ ساعت در محل کار حضور داشته باشند. دلیل این امر، فرسودگی بیشتر جسم و روان افراد شاغل در این نوع مشاغل است و با کاهش ساعت کاری آن ها، از ایجاد آسیب های جدی جلوگیری می شود.

بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور

با اینکه بازنشستگی برای انواع شغل های عادی با حداقل ۳۰ سال سابقه کاری یا بر اساس شرط سنی انجام می شود، اما بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور، بدون در نظر گرفتن شرط سنی است. تمام بیمه شدگانی که حداقل ۲۰ سال سابقه پرداخت بیمه داشته و یا به صورت متوالی ۲۵ سال سابقه کار در این نوع از مشاغل داشته باشند، بدون توجه به سن شان، امکان بازنشستگی دارند. بنابراین شرایط بازنشستگی در این نوع مشاغل را می توان این گونه برشمرد:

• حداقل ۲۰ سال فعالیت متوالی در مشاغل سخت و پرداخت بیمه در طی آن مدت؛
• حداقل ۲۵ سال فعالیت متناوب در مشاغل سخت و پرداخت بیمه در طی آن مدت.

بیمه در مشاغل سخت و زیان آور

اگر فرد در یکی از مشاغل گفته شده به عنوان مشاغل سخت فعالیت داشته باشد و یا اینکه از طریق تقاضای شخصی، شغل او به عنوان یک کار سخت و زیان آور تایید شده باشد، پرداخت حق بیمه برای او با سایر افراد شاغل در جامعه تفاوت خواهد داشت. اولین تفاوت اصلی در حوزه بیمه برای این نوع مشاغل، سابقه بیمه است. پرداخت حق بیمه برای این گونه مشاغل به ازای هر سال سابقه، یک سال و نیم محاسبه خواهد شد و این یکی از مهم ترین تفاوت های بیمه در این گونه مشاغل است.

تفاوت دیگر موجود در این نوع مشاغل، میزان حق بیمه پرداختی است. در حالت عادی، کارفرما موظف به پرداخت ۲۳ درصد از حق بیمه نیروهای مجموعه خود است ولی این میزان حق بیمه برای نیروهای شاغل در مشاغل سخت، ۴ درصد بیشتر بوده و ۲۷ درصد خواهد بود. ملاک محاسبه این ۴ درصد بیشتر، آخرین دست مزد شورای عالی کار است که باید از سوی کارفرما پرداخت شود. به همین خاطر، نحوه محاسبه بیمه برای این گونه مشاغل بدین شکل خواهد بود:

مرخصی در مشاغل سخت و زیان آور

با توجه به اینکه افراد شاغل در مشاغل سخت برای بازیابی انرژی و استراحت به زمان بیشتری نیاز دارند، میزان مرخصی آن ها نیز بیشتر است و ترجیحا باید از این مدت زمان مرخصی استفاده کنند. بر اساس قانون تامین اجتماعی و به استناد ماده ۶۵ قانون کار، مرخصی سالانه در این نوع مشاغل، ۵ هفته در طول سال است و استفاده از این مدت مرخصی با توافق کارفرما، بهتر است در پایان هر ۶ ماه کار باشد.

اشتغال در انواع مشاغل سخت و زیان آور، احتمال آسیب های جسمی، روحی و روانی را افزایش می دهد و به همین خاطر برای این دسته از شغل ها از سوی مراجع قانونی، شرایط ویژه ای تصویب شده است. برای مثال ارجاع کار بیشتر و تحمیل اضافه کاری به افراد شاغل در شیفت شب یا افراد شاغل در انواع کارهای سخت و زیان آور ممنوع است. اگر شما هم در یکی از مشاغل سخت و دشوار فعالیت دارید، باید از تمام حق و حقوق قانونی خود اطلاعات کافی داشته و با توجه به آن ها، کار خود را ادامه دهید. فراموش نکنید اگر شغل شما بسیار سخت و خطرناک بوده اما در اسامی مشاغل سخت و زیان آور قرار ندارد، می توانید با مراجعه به مراجع قانونی، تقاضای سختی شغل کنید و پس از بررسی ها و بازدیدها و در صورت کسب تاییدهای لازم، از تمام مزایای آن برخوردار خواهید شد.

سیستم حواله ساتنا چیست و چه تفاوتی با سامانه انتقال وجه پایا دارد؟