روش‌های درمان سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی نوعی اختلال نورولوژیک ناگهانی است که به علت عروق کانونی قابل انتساب است که به دنبال آن خون رسانی به ناحیه ای که دچار سکته مغزی شده است مختل می شود.به بیان دیگر اگر خون رسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد٬این قسمت از مغز دیگر نمی تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد. این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می نامند. سکته مغزی می تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ های خون رسان مغز ایجاد شود. سکته ی مغزی در مردان بیشتر از زنان است. معمولاً قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده ای وجود ندارد یا اینکه علائم بسیار جزئی هستند. بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری گشته تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود. عوارضی که بعد از سکته مغزی ایجاد می شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت های گرفتار شدهٔ مغز دارد. عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده دائمی یا حتی مرگ را شامل می شود.اگر این علائم در طول ۲۴ ساعت از بین بروند، این وضعیت را اصطلاحاً حمله ایسکمی گذرا (transient ischemic attack)می نامند که یک علامت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده می باشد. سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان است. آمار سکته مغزی در ایران نیز چندان مناسب نیست. پزشکان ایرانی می گویند افراد در ایران ۱۰ سال زودتر از سایر کشورها به سکته مغزی مبتلا می شوند. متخصصان کم تحرکی، مصرف بی رویه نمک و چربی، چاقی، استعمال دخانیات و در مجموع رژیم نامناسب غذایی را عاملی برای حرکت به سمت سکته های مغزی ایرانیان می دانند.بر اساس آمار میدانی سکته های مغزی در مردان ایرانی ۲۵ درصد بیشتر از زنان است. دبیر انجمن سکته مغزی ایران اعتقاد دارد که این سکته به عنوان دومین عامل مرگ و میر در ایران و برخی از کشورهای در حال پیشرفت است.

علائم سکته مغزی در زنان

سکته مغزی دومین عامل مرگ و میر در خانم هاست. زنان در طول زندگی خطر ابتلا به سکته بیشتری نسبت به مردان دارند.درحالی که بیشتر علائم سکته در زنان و مردان مشابه است اما برخی از این علائم بیشتر در خانم ها اتفاق می افتد. علائم سکته که بیشتر در زنان مشاهده می شود شامل:

• تهوع و استفراغ
• توهم
• درد
• ضعف عمومی
• تنفس کوتاه یا مشکل در تنفس
• از حال رفتن (غش کردن) یا از دست دادن هوشیاری
• تشنج
• گیجی، ناآگاهی و یا ناتوانی در پاسخ دادن
• تغییرات خلقی ناگهانی بخصوص افزایش شدید پریشانی

آمار نشان می دهد سکته در زنان بیشتر از مردان منجر به مرگ می شود. در نتیجه این نکته به ما هشدار می دهد که تا حد امکان در شناسایی سکته سریع عمل کنیم.

علائم سکته در مردان

در مردان نیز سکته دومین عامل مرگ و میر است. مردان در دوران جوانی بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می شوند.همانطور که در بالا اشاره کردیم مردان و زنان علائم سکته مشابهی دارند. اما برخی علائم عموما در مردان دیده می شود. شامل:

• افتادگی یک طرف از چهره یا لبخند ناقرینه
• گفتار ناواضح، مشکل در صحبت کردن و فهمیدن صحبت دیگران
• ضعف در دست یا یک سمت از نیمه ی بدن

اگرچه عموما علائم یکسانی در زنان و مردان وجود دارد اما این بسیار مهم است که تا حد امکان در شناسایی و اقدام به درمان آن سریع عمل کنیم.

راه ها و روش های درمان سکته مغزی

روش های درمان سکته مغزی به نوع سکته و این که برای مثال کدام بخش از مغز صدمه دیده است و دلیل سکته مغزی چه بوده است بستگی دارد.

تمرینات ورزشی برای درمان سکته مغزی

ممکن است نیاز باشد که از طریق انجام تمرینات ورزشی که برای کمک به افزایش هماهنگی و قدرت بدنی شما طراحی شده اند، مهارت های حرکتی تان را تقویت کنید.

اغلب از آموزش قابلیت های حرکتی نیز استفاده می شود تا شما را قادر سازد که در حین راه رفتن از عصا یا واکر استفاده کنید. همچنین ممکن است از محدودیت درمانی هم بهره گرفته شود، چون در این روش استفاده از اندام های درگیر نشده محدود می شود تا بتوانید بر روی بهبود عملکرد اندام های درگیر عوارض سکته کار کنید.

هنگامی که می خواهید گرفتگی عضلاتتان را کاهش دهید، می توانید از متد درمان دامنه حرکتی و تمرینات ورزشی استفاده کنید. گاهی اوقات نیز بیماران می توانند از فعالیت هایی که با کمک دستگاه های پیشرفته انجام می شوند بهره بگیرند.

دارو برای درمان سکته مغزی

سکته مغزی اکثر اوقات با دارو درمان می شود. نقش اصلی این داروها جلوگیری از تشکیل لخته های خونی و از بین بردن این لخته ها، پایین آوردن فشار خون و کاهش میزان کلسترول است.

ضرورت جراحی برای درمان سکته مغزی خونریزی دهنده

در صورت ورم کردن مغز، انجام عمل جراحی برای از بین بردن ورم و کاهش احتمال خونریزی مجدد در سکته های خونریزی دهنده ضرورت می یابد.از آنجایی که مغز نمی تواند سلول های جدیدی را جهت جایگزینی سلول های آسیب دیده تولید کند، بهبود بیمار به توانایی مغز در سازمان دهی سلول های سالم و جبران سلول های از دست رفته بستگی دارد، این توانایی را در اصطلاح نوروپلاستی سیتی گویند.

فیزیوتراپی بیماران سکته مغزی

فیزیوتراپی سکته مغزی با ارائه راهنمایی های کاربردی و تخصصی به یاری بیمار می آید. متخصصین فیزیوتراپی غالباً در تعامل با دیگر اعضاء گروه درمان سکته مغزی نهایت تلاش خود را جهت رفع عوارض ناشی از سکته مغزی به کار می بندد.

بیمار باید پس از دریافت درمان های اولیه هر چه زودتر انجام یک برنامه درمانی توانبخشی را تحت نظر یک فیزیوتراپ آغاز کند. معمولا در صورتی که بیمار از نظر وضعیت بالینی ثبات داشته باشد، پزشک ظرف ۴۸ ساعت پس از بروز سکته مغزی او را به یک فیزیوتراپ ارجاع می دهد.

بعضی افراد ظرف چند روز از اثرات سکته مغزی بهبود می یابند، اما برای اکثر افراد بهبودی به تدریج و در طول دوره توانبخشی حاصل می شود. بخش اعظم بازیابی توانایی های عملی در سه ماه اول پس از بروز سکته مغزی رخ می دهد.اکثر افراد، با بهره گیری از راهنمایی های ارائه شده، می توانند تا دست کم یک سال پس از بروز سکته به بهبود توانایی های خود در زمینه انجام کارهایی که نیازمند توانایی های عملی هستند و همچنین ظرفیت هوازی (ایروبیک) خود ادامه دهند.پس از آن سرعت پروسه بهبودی کاهش می یابد، اما معمولا برای دوره ای طولانی همچنان ادامه پیدا کند. عموما پس از مرخص شدن از بیمارستان نیز برنامه توانبخشی از طریق برگزاری جلسات فیزیوتراپی در خانه یا در یک کلینیک فیزیوتراپی سرپایی ادامه می یابد.

فیزیوتراپ ها دقیقاً برای ارزیابی مشکلات حرکتی یا از دست دادن توانایی های حسی که می تواند در نتیجه یک سکته مغزی رخ دهد آموزش می بینند. فیزیوتراپ از طریق بازآموزی حرکتی، برای آموزش مجدد قابلیت های حرکتی و فعالیت های عملکردی مانند بلند شدن از حالت نشسته، راه رفتن و استفاده از دست درگیرِ عوارض سکته تلاش می کند.

تحریک مغناطیسی مغز (TMS)

تحریک مغناطیسی مغز یکی از مهم ترین و مؤثرترین مدالیته های درمانی در فیزیوتراپی سکته مغزی است.تحریک مغناطیسی مغز درمانی کاملاً ایمن و غیرتهاجمی برای توانبخشی پس از سکته مغزی به شمار می آید. در این روش با اعمال تحریک مغناطیسی بر شبکه ها و ساختارهای آسیب دیده بهبود چشمگیری در وضعیت بیمار ایجاد می شود. TMS عملی سرپایی است که نیاز به بستری شدن یا بیهوشی ندارد، بیمار به خوبی آن را تحمل می کند و معمولاً با هیچ اثر جانبی نیز روبه رو نمی شود.بیمار در جلسه TMS روی صندلی مخصوص می نشیند. در نخستین جلسه اقدامات متعددی انجام می شود تا اطمینان حاصل گردد که سیم پیچ TMS به درستی روی سر بیمار قرار می گیرد.سپس سیم پیچ تا ناحیه پیشین مغز بیمار رو به جلو آورده می شود و درمان آغاز می گردد. بیمار در طول درمان مجموعه ای از صداهای کلیک مانند می شنود و زیر سیم پیچ ضربه های کوچکی را احساس می کند.این روش درمانی معمولاً در چند جلسه تقریباً ۴۰ دقیقه ای، هر هفته ۵ روز به مدت ۴ تا ۶ هفته انجام می شود. البته تعداد جلسه ها به پاسخ بیمار به درمان بستگی دارد.

یک سمت مغز پس از سکته مغزی بیش فعال می شود و بار بیش از اندازه بر مدارهای آن تحمیل می شود. توصیه می کنیم درمان TMS را امتحان کنید تا به احتمال زیاد بتوانید دیگر بار تعادل بین دو سمت مغز را به حالت طبیعی برگردانید.

پیشگیری از سکته مغزی

با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم و رعایت مواردی چون رژیم غذایی سالم، مرتب ورزش کردن، افراط نکردن در نوشیدن مشروبات الکلی و عدم استعمال دخانیات می توان خطر سکته مغزی را تا حد قابل ملاحظه ای کاهش داد

پایین آوردن میزان کلسترول و فشار خون با مصرف دارو نیز احتمال سکته مغزی را کاهش می دهد، ضمناً چنانچه ضربان قلب به دلیل ابتلا به عارضه ای به نام فیبریلاسیون دهلیزی نامنظم یا غیرطبیعی باشد، مصرف داروهای ضدانعقاد توصیه می شود.

چنانچه پیش از این دچار سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا TIA شده اید، انجام توصیه های فوق اهمیتی دو چندان می یابد، چرا که شما بیش از دیگران در معرض خطر سکته مغزی قرار دارید.

داروهای پیشگیری از سکته مغزی

اگر دچار سکته ی مغزی ایسکمی یا TIA شده اید، متخصص مغز و اعصاب داروهایی تجویز می کند تا دوباره دچار سکته نشوید. این داروها شامل موارد زیر است:

• داروهای ضد پلاکت: به سلول های خون که باعث تشکیل لخته می شود، پلاکت می گویند. داروهای ضد پلاکت باعث کم تر شدن چسبندگی این سلول ها و کاهش احتمال تشکیل لخته می شوند. آسپرین شایع ترین داروی ضد پلاکت است. پزشک می تواند در تعیین مناسب ترین دوز این دارو به شما کمک کند. ممکن است پزشک برای کاهش احتمال تشکیل لخته خون آگرناکس تجویز کند که ترکیبی از آسپرین با دوز پایین و داروی ضد پلاکت دی پیریدامول است. پزشک بعد از بروز TIA یا سکته ی خفیف مدتی آسپرین و یک داروی ضد پلاکت نظیر کلوپیدوگرل (پلاویکس) تجویز می کند تا خطر بروز سکته ی مجدد کاهش یابد. اگر نتوانید آسپرین مصرف کنید، پزشک فقط کلوپیدوگرل تجویز می کند.
• داروهای ضد انعقاد خون: این داروها احتمال تشکیل لخته خون را کاهش می دهند. هپارین سریع عمل می کند و برای کوتاه مدت در بیمارستان استفاده می شود.

از داروی وارفارین (کومادین، جانتوون) که تاثیر آن کندتر است در بلندمدت استفاده می شود. وارفارین داروی قوی رقیق کننده ی خون است بنابراین لازم است دقیقا طبق دستور پزشک آن را مصرف کنید و مواظب عوارض آن باشید. همچنین باید مرتبا آزمایش خون بدهید تا تاثیر وارفارین تحت نظارت باشد.

امروزه از چند داروی جدید رقیق کننده ی خون (ضد انعقاد خون) برای پیشگیری از بروز سکته در افرادی که در معرض خطر قرار دارند استفاده می شود. این داروها شامل دابیگاتران (پاراداکسا)، ریراروکسابان (زارلتو)، آپیکسابان (الیکوییس) و ادوکسابان (ساوایسا) می شود. سرعت عمل این داروها از وارفارین کم تر است و معمولا به آزمایش خون منظم یا نظارت پزشک متخصص مغز و اعصاب نیاز ندارند و خطر عوارض خونریزی را پایین می آورند.

سکته مغزی چیست؟