سکته مغزی به معنی این است که عرضه خون به یک بخش مغز به صورت یکباره قطع شده است. در صورت اختلال ناگهانی در تعادل،بینایی،صحبت کردن و کاهش قدرت دست یا پا یا هردو بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید ممکن است دچار سکته مغزی شده باشید. اگر تا سه ساعت بعد از سکته به اورژانسن برسید امکان بهبودی شما بسیار بیشتر خواهد شد زمان را ازدست ندهید. سلول های مغزی نیاز به عرضه مداوم اکسیژن از طریق خون دارند. در مدت کوتاهی پس از قطع فرآیند خون رسانی سلول های هدف، آسیب دیده یا می میرند. سکته مغزی گاهی اوقات حمله مغزی نیز نامیده می شود. خون رسانی به مغز عمدتاً از طریق چهار رگ اصلی (شریان) انجام می شود که عبارت از شریان کاروتید راست و چپ و شریان های ورتبروبازیلر راست و چپ است. این شریان ها در ادامه به بسیاری رگ های کوچکتر تقسیم می شوند و وظیفه خون رسانی به تمام نقاط مغز را انجام می دهند. در هنگام سکته مغزی نواحی خاصی از مغز آسیب می بیند و شدت این آسیب دیدگی بطور خاص بستگی به شریان خونی تاثیرگذار بر ایجاد مشکل دارد.
برای مثال، اگر خون رسانی در یک شریان اصلی مغز دچار اشکال شود، یک ناحیه بزرگ از مغز تحت تاثیر این مشکل قرار می گیرد و این شرایط می تواند علائم شدید یا مرگ بیمار را به همراه داشته باشد. در مقابل، اگر خون رسانی در یک شریان کوچک دچار اشکال شود، فقط یک ناحیه کوچک مغز آسیب می بیند و این شرایط علائم بسیار کمتری را برای بیمار به همراه دارد.
سکته مغزی به دو صورت بروز می کند اولی کم خونی یا ایسکیمیک Ischemic که بیش از 87 درصد سکته ها تشکیل می دهد و دومی همورجیک Hemorrhagic یا در اثر خونریزی مغزی که کمتر شایع است.
انواع مختلف سکته مغزی چیست
زمانی که خون به بخشی از مغز نرسد یا کم برسد و بافت مغز اکسیژن و مواد غذایی کافی دریافت نکند، سکته رخ می دهد. در این حالت، سلول های مغز ظرف چند دقیقه می میرند.سکته وضعیتی اضطراری است که به درمان فوری نیاز دارد. اقدام زودهنگام آسیب مغزی و سایر مشکلات را کاهش می دهد.سه نوع اصلی از سکته مغزی وجود دارد: حمله ایسکمیک گذرا، سکته مغزی ایسکمیک و سکته ی مغزی هموراژیک. برآورد شده است که ۸۷ درصد از سکته های مغزی ایسکمیک هستند.
حمله ایسکمی گذرا
پزشکان یک حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را هشداری برای سکته اصلی می دانند. هر چیزی که موقتاً جریان خون را به مغز را دچار اختلال کند، باعث حمله ایسکمیک گذار یا TIA می شود. از مهم ترین علل سکته ی مغزی ایسکمیک گذرا می توان به لخته خون اشاره کرد.
سکته ی مغزی ایسکمیک
یک سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق می افتد که یک لخته خون از جریان خون به مغز منتقل می شود. لخته شدن خون اغلب به علت آترواسکلروز است که باعث ایجاد ذخایر چربی در قسمت داخلی عروق خونی می شود. بخشی از این ذخایر چربی می تواند باعث اختلال و انسداد جریان خون به مغز شود که بسیار شبیه به یک حمله قلبی است.
علل سکته ی مغزی ایسکمیک می تواند یک نوع آمبولی باشد، به این معنی که لخته شدن خون از قسمت دیگری از بدن شما به مغز شما منتقل می شود. تخمین زده می شود که ۱۵ درصد سکته ی مغزی ماژول به علت بیماری فیبریلاسیون دهلیزی است که در آن ریتم قلب دچار بی نظمی می شود. یک سکته مغزی ترومبوتیک یک سکته ی مغزی ایسکمیک است که توسط لخته ای تشکیل شده در یک رگ خون در مغز شما ایجاد می شود.
سکته هموراژیک
علل سکته مغزی هموراژیک به علت خونریزی در مغز است، این سکته ی مغزی هنگامی رخ می دهد که یک رگ خون در مغز پاره شود. این اتفاق به علت ترکیدن یک شریان ضعیف شده و خونریزی آن به بافت مغزی اطراف رخ می دهد. فشار ناشی از این خونریزی سلول های مغزی را تخریب کرده و بافت تخریب شده قادر به انجام عملکرد صحیح خود نخواهد بود.
علائم سکته مغزی
انواع مختلف سکته ی مغزی باعث ایجاد علائم مشابهی می شوند، زیرا هر کدام در جریان مغز تأثیر می گذارد. تنها راه برای تعیین نوع سکته مغزی از طریق تست های تصویربرداری است. نشانه ها و علائم هشدار دهنده سکته مغزی عبارت اند از:
- ضعف، فلج یا بی حسی ناگهانی صورت، دست و یا پا که معمولاً در یک سمت بدن رخ می دهد.
- اختلال در گفتار و یا حتی عدم توانائی در صحبت کردن
- اختلال دید ناگهانی و یا دو بینی
- سرگیجه، اختلال تعادل و یا اختلال در هماهنگی حرکات عضلات بدن
- یک سردرد غیر معمول و ناگهانی که ممکن است همراه با سفتی گردن، درد صورت، درد در بین چشمان، استفراغ و یا تغییر سطح هوشیاری باشد
- گیجی و یا اختلال در حافظه، درک فضائی و یا مشکل در درک مسائل فکری
- سردرگمی ناگهانی
- راه رفتن، سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن هماهنگی
- تاری دید در یک یا هر دو چشم
چه عواملی باعث سکته می شوند؟
سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از لخته خون) زمانی رخ می دهد که یک لخته خون مانع از رسیدن جریان خون به بخشی از مغز شود. به مرور زمان و طی گذر سال ها، در رگ هایی که دچار آترواسکلروز (سخت شدن رگ ها) هستند، پلاک های رسوبی تجمع کرده و قطر رگ را تنگ تر می کنند. لخته خون می تواند به عنوان یک پلاک مسیر رگ را مسدود کند (ترومبوز) یا به همراه پلاک ها و مواد دیگر در جایی غیر از مغز تشکیل شده و از طریق جریان خون به مغز بیاید (آمبولی).
لخته شدن آمبولیک خون: لخته شدن خون که در یک مکان دیگر و رسیدن آن به مغز و ایجاد آسیب را "آمبولی" می گویند. سکته مغزی ناشی از لخته شدن خون ممکن است زمانی رخ دهد که جریان خون آهسته شود.. برای مثال، پس از یک حمله قلبی، ممکن است بر روی دیوارهٔ قلب آسیب دیده، لخته خون (به علت کاهش سرعت جریان خون) تشکیل شود و توسط جریان خون به مغز برده شود.
یکی از علت های شایع لخته شدن خون، یک نوع ریتم غیر طبیعی قلبی به نام "فیبریلاسیون دهلیزی" می باشد. در فیبریلاسیون دهلیزی، حفره های بالایی قلب به سرعت و به صورت نامنظم خون را پمپاژ می کنند. این موضوع احتمال تشکیل لخته خون در قسمت فوقانی قلب (دهلیز) را افزایش می دهد، که می تواند از قلب جدا شده و شریان های مغزی را مسدود نماید.
خون ریزی:ممکن است سکته مغزی ناشی از خونریزی (یا هموراژیک)، توسط آنوریسم مغزی ایجاد شود. آنوریسم مغزی به پارگی شریان هایی می گویند که در اثر گذر زمان و به علت فشار خون بالا، در رگ هایی که دیواره آن ها ضعیف شده است پدید می آید. همچنین خونریزی سکته مغزی می تواند از وجود ناهنجاری های شریانی نشئت گرفته باشد. مانند گره های عروقی که در بعضی افراد به صورت مادرزادی وجود دارد.
عوامل خطر سکته مغزی
عوامل زمینه ساز سکته مغزی که قابل کنترل هستند عبارت اند از:
- فشار خون بالا
- بیماری های قلبی
- کلسترول بالا (به طور خاص، LDL بالا یا کلسترول "بد")
- چاقی
- دیابت نوع ۲
- استفاده از داروهای محرک مانند آمفتامین و کوکائین
- سیگار کشیدن
- استفاده بیش از حد الکل
تشخیص سکته مغزی
- شرح حال و معاینه کامل
طی 2 ساعت پس از وقوع MRI قادر است یک سکته ایسکمی جدید را شناسایی کند(در CT اسکن تغییرات 24 ساعت طول می کشد تا ظاهر شود .)
- MRI مغز تنگی عروق پارگی، بعضی آنوریسم ها را نشان می دهد .
- تصاویر انتشار بر اساس وزنDWI جهت شناسایی محل ایسکمی مغزی حاد حساس است . از TTE جهت شناسایی آمبولی کاردیوژنیک استفاده کرد ولی TEE حساس تر است .
- غربالگری دوبکس کاروتید جهت بیماری انسدادی کاروتید.
- راپلر ترانس کرانیال جریان خون MCA را ارزیابی می کند .
- آنژیوگرام نفری برای تشخیص آنوریسم مغزی روش طلائی است .
- ECG فیبریلاسیون دهلیزی را به عنوان منشا آمبولی نشان می دهد .
- EEG در صورت درگیری کورتکس امواج آهسته را نشان می دهد .
- آزمایشات زنان جوان می تواند شامل CBC، آنتی کاردیولیپین، آنتی کواگولان لوپوس،آنتی ترومبین C، ANA،ESR، ANCA، فاکتور V لیدن، هموگلوبین A1C، CRP و هموسیتین و چربی ها باشد .
