بیماری آلزایمر (AD) یکی از علل دمانس یا زوال مغز است؛ منظور از دمانس مشکلی مغزی است که انجام وظایف روزمره را بدون کمک گرفتن از دیگران برای بیمار دشوار می سازد. آلزایمر بسیاری از بیماران با تغییر حافظه شروع می شود، هرچند برخی بیماران مبتلا به آلزایمر با تغییراتی در خلق و خو و مهارت های فکری و زبانی نیز مواجه می شوند.
علت ابتلا به آلزایمر مشخص نیست؛ دانشمندان در همین حد می دانند که آلزایمر در اثر تجمع پروتئین هایی به نام آمیلوئید و تائو در مقادیر زیاد در سلول های مغز بروز می یابد. این پروتئین ها در حالت عادی نیز در مغز وجود دارند، اما هنوز دلیل انباشته شدن مقدار زیادی از این پروتئین ها را در مغز نمی دانیم. فرآیند بیماری ممکن است سال ها بدون دامن زدن به علائم ادامه داشته باشد، اما به تدریج که میزان بیشتری پروتئین در سلول های مغز انباشته می شود، این سلول ها توانایی عملکردی خود را از دست می دهند و در نهایت می میرند. در نتیجه قسمت های آسیب دیده مغز تحلیل می رود.
روش های تشخیص بیماری آلزایمر
امروزه آزمایشی برای تشخیص قطعی ابتلاء به آلزایمر وجود ندارد.پزشک از مجموعه بیانات بیمار و همراه وی و علائمی که برایش شرح داده شده و همچنین اطلاعات حاصل از انجام آزمایشات مختلف در مورد ابتلاء به بیماری ، قضاوت خواهد نمود.تشخیص قطعی تنها پس از فوت بیمار و بررسی میکروسکوپیک مغز و مشاهده پلاک ها وساختارهای غیرطبیعی می تواند ثابت شود.
- بررسی های آزمایشگاهی :آزمایش خون می تواند به پزشک در تشخیص علل دیگر محتمل در ایجاد فراموشی و گیجی مانند اختلالات تیروئیدی و کمبود ویتامینی بخصوص کمبود ویتامین ب ۱۲ ، کمک نماید.
- سی تی اسکن: برای انجام سی تی اسکن فرد بر روی یک تخت باریک که در یک تونل کوچک در حرکت است دراز می کشد. اشعه ایکس، از زوایای مختلف به بدن می تابد و اطلاعات حاصل از آن از طریق کامپیوتر به عکس هایی از لایه های مختلف مغز تبدیل می شود.
- ۳.ام .آر .آی : در ام.آر.آی از امواج رادیویی در یک میدان قوی مغناطیسی استفاده می شود تا یک تصویر از جزئیات مغز به دست آید. در این روش نیز فرد بر روی تخت دراز می کشد و به درون دستگاه ام.آر.آی که مانند یک تونل باریک است انتقال می یابد.
- نوار مغز (EEG ) : در بیماری آلزایمر بعلت کاهش فعالیت مغز، کندی امواج مغزی در نوار مغز دیده میشود و امواج دلتا و تتا که امواج آهسته مغزی میباشند ، جایگزین امواج طبیعی آلفا میکردند.
- توموگرافی پوزیترون(PET) : در اسکن PET یک مایع ردیاب با خاصیت رادیواکتیویتی ضعیف مانند نوع خاصی از قند گلوکز به فرد تزریق می شود و جریان این ماده در مغز از بیرون توسط یک اسکنر ردیابی می شود.فعالیت کلی بخش های مختلف مغز از این طریق نشان داده می شود و مشخص می شود که کدام یک از مناطق مغز عملکرد مناسبی ندارد.
بیماری آلزایمر چگونه زندگی فرد را تحت شعاع قرار می دهد؟
افراد در مراحل ابتدایی این بیماری بسیاری از توانایی های خود را در انجام کارهای روزمره خود از دست می دهند. البته ممکن است در بسیاری از افراد این اتفاق در مراحل پیشرفته بیماری به وقوع بپیوندد؛ اما در هر صورت اتفاقی است که برای اکثر افراد مبتلا به آلزایمر دیر یا زود اتفاق می افتد.
بیماری آلزایمر به عنوان یک بیماری برای افراد بالای ۶۰ سال به حساب می آید اما درست است که این بیماری در سنین بالای ۶۰ سال اتفاق می افتد منتها باید از سال ها قبل و در دوران جوانی برای پیشگیری از این بیماری اقداماتی انجام شود. در صورتی که اقدامات پیشگیرانه برای آلزایمر اتخاذ شود هیچگاه نیاز به درمان آلزایمر در افراد مسن وجود نخواهد داشت و فرد هیچگاه به این بیماری مبتلا نخواهد شد حتی در سن سالمندی و پیری!
ناگفته نماند که هنوز دلیل خاص و مشخصی که طب و پزشکی نوین آن را تایید کرده باشد برای بروز بیماری آلزایمر به دست نیامده است؛ اما آنچه که مشخص است این بیماری در بسیاری از افراد که در سابقه خانواده آنها نیز افراد مبتلا به آلزایمر وجود داشته اند بیشتر اتفاق می افتد.
همچنین بیماری آلزایمر در بانوان نمود بیشتری پیدا می کند و بانوان بیشتر از آقایان در معرض بیماری آلزایمر قرار دارند. در واقع برای افرادی که بالای ۶۰ تا ۶۵ سال سن دارند باید برخی آزمایش ها و تست ها صورت پذیرد تا در صورت داشتن علائم اولیه آلزایمر از پیشرفت آن به سرعت جلوگیری شود. در صورتی که آلزایمر پیشرفت خود را تا حدی انجام دهد درمان آلزایمر به سختی انجام می شود.
اثر آلزایمر بر شنوایی فرد مبتلا
علائم و نشانه های ابتلا به بیماری آلزایمر متعدد و متفاوت هستند. از علائم اولیه این بیماری می توان به کاهش شنوایی اشاره کرد. عموما افرادی که مبتلا به بیماری آلزایمر هستند در ابتدای امر مشکلاتی در شنوایی آنها ایجاد می شود به این علت که شنوایی رابطه بسیار مستقیمی با حافظه و مغز دارد.
رابطه آلزایمر با اثر انگشت
ایجاد اثر انگشت به صورت غیر طبیعی نیز یکی از علائم آلزایمر است. در واقع این نوع بیماری بر روی اثر انگشت فرد تاثیرات مخربی می گذارد. این تاثیرات عموما پس از درمان آلزایمر نیز مرتفع نشده و همچنان باقی می ماند. یکی از دلایل تاکید پیشگیری از آلزایمر، اثرات برگشت ناپذیر آلزایمر پس از درمان است.
نحوه درمان آلزایمر
در ارتباط با این پرسش که برای درمان آلزایمر چه باید کرد بایستی توجه شود که در حال حاضر روشی برای درمان آلزایمر وجود ندارد. ولی حفظ کیفیت زندگی با انجام اقدامات خاص امکان پذیر می باشد. پزشک، خانواده و دوستان می توانند با همکاری همدیگر برنامه مراقبتی لازم را طرح ریزی کنند. برنامه مراقبتی شامل موارد زیر می باشد:
- مصرف دارو می تواند برای مدتی سرعت پیشروی علائم را کاهش دهد و سبب راحت تر شدن روند زندگی با وجود بیماری شود. امکان دارد داروها برای همه افراد به یک اندازه مؤثر نباشد. ولی بیشتر پزشک ها مصرف دارو را جهت درمان آلزایمر شدید یا زودرس در سالمندان توصیه می کنند
- مراجعه منظم به پزشک جهت ارزیابی واکنش بیمار به داروها، بررسی وجود مشکلات جدید، ارزیابی نحوه تغییر علائم و آموزش به افراد خانواده در ارتباط با راه درمان آلزایمر زودرس
- درمان عارضه های دیگر مانند افسردگی یا کاهش شنوایی یا بینایی
- آموزش به بیمار در ارتباط با حفظ استقلال در حد امکان و مدیریت روند زندگی بیمار
فیزیوتراپی برای بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر مشکلات زیادی را برای بیمار و خانواده او ایجاد می کند. در پاسخ به این سؤال که برای درمان آلزایمر چه کنیم و یا راه درمان آلزایمر چیست بایستی توجه شود که فیزیوتراپی یکی از روش های بهبود علائم آلزایمر و کاهش سرعت روند پیشروی بیمار محسوب می شود.
متخصص فیزیوتراپی در طرح ریزی برنامه درمانی جهت بهبود قابلیت حرکتی بیمار دارای مهارت و تجربه زیادی می باشد. تحقیقات زیادی، تأثیر فیزیوتراپی در بهبود سلامت مغز را اثبات کرده اند. فعالیت جسمانی منظم در طول مراحل مختلف ابتلا به آلزایمر سبب بهبود در موارد زیر می شود:
- تعادل
- جریان خون به مغز
- استقامت
- انعطاف پذیری
- قدرت عضلانی
بر طبق تحقیقات انجام شده، فیزیوتراپی با در نظر گرفتن چهار مورد زیر سبب کاهش سرعت پیشروی علائم آلزایمر می شود:
کاهش پرخاشگری و بهبود روحیه بیمار
در طول روند پیشروی بیماری آلزایمر، افسردگی و پرخاشگری از جمله علائم شایع محسوب می شوند. متخصص فیزیوتراپی به افراد مبتلا به آلزایمر در جهت حفظ فعالیت بدنی کمک می کند. فعالیت منظم سبب بهبود روحیه و کاهش پرخاشگری می شود.
بر طبق تحقیقات انجام شده در ارتباط با درمان آلزایمر در سالمندان، هر هفته یک ساعت فیزیوتراپی (برای مدت 12 هفته) سبب کاهش افسردگی می شود. در فیزیوتراپی از تمارین ویژه برای بهبود تعادل، استقامت، انعطاف پذیری و قدرت استفاده می شود.
فیزیوتراپی با استفاده از حرکات کششی و حرکات مخصوص دیگر سبب آزادسازی اندورفین می شود که دارای خاصیت آرام بخش می باشد. بر طبق مطالعات مرتبط با درمان آلزایمر زودرس یا شدید، افراد مبتلا به آلزایمر که به طور منظم در طول 24 ماه از تمارین فیزیوتراپی استفاده می کنند، کمتر در ارتباط با مسائل رفتاری با مشکل مواجه می شوند.
افزایش قدرت و بهبود قابلیت حرکتی
بیمار آلزایمر معمولاً بر تعادل اثر منفی گذاشته و سبب افزایش احتمال افتادن بر زمین می شود. فیزیوتراپی منظم به حفظ قدرت عضلات و استخوان ها و بهبود هماهنگی کمک می کند.افراد مبتلا به آلزایمر امکان دارد در زمان راه رفتن با مشکل مواجه شوند. فیزیوتراپی با بهبود حافظه عضلانی به جلوگیری از افتادن بر زمین کمک می کند. در این حالت حتی در زمان راه رفتن بر سطوح ناپایدار نیز عضلات واکنش مناسب خود را حفظ خواهند کرد.فیزیوتراپی همچنین سبب بهبود کیفیت خواب نیز می شود. یک تحقیق در ارتباط با راه درمان آلزایمر نشان می دهد که فیزیوتراپی و پیاده روی به مدت 30 دقیقه در روز پس از شش ماه سبب افزایش مدت زمان خواب برای مدت 36 دقیقه و جلوگیری از بیدار شدن در زمان خواب می شود.
حفظ استقلال در زمان انجام فعالیت های روزانه
افزایش توانایی در جهت مراقبت بیمار از خود، به منظور حفظ استقلال دارای اهمیت زیادی می باشد. فعالیت های روزانه مانند استحمام، لباس پوشیدن، تغذیه و استفاده از دستشویی در اثر ابتلا به آلزایمر برای شخص دشوار می شود. متخصص فیزیوتراپی با استفاده از تمارین ویژه در جهت انجام این فعالیت ها به بیمار کمک می کند.متخصص فیزیوتراپی همچنین به منظور ایجاد فضایی ایمن برای بیمار به افراد خانواده یاری می رساند. هدف از درمان، حفظ استقلال و قابلیت عملکردی بیمار در حد امکان می باشد.
کاهش سرعت روند از دست دادن حافظه
از دست دادن حافظه برای بیمار و افراد خانواده یک مشکل اساسی محسوب می شود. در فیزیوتراپی از تمارین ویژه منظم جهت بهبود جریان خون به مغز استفاده می شود.تحقیقات در ارتباط با درمان آلزایمر نشان می دهند 40 دقیقه فعالیت جسمانی برای مدت چهار بار در هفته در یک سال منجر به رشد هیپوکامپ در مغز می شود. هیپوکامپ بخشی از مغز است که به حافظه مرتبط می باشد. همچنین فعالیت جسمانی سبب افزایش ماده خاکستری و سفید مغز نیز می شود. آسیب دیدگی ماده خاکستری و سفید یکی از علائم شایع بیماری آلزایمر می باشد.متخصص فیزیوتراپی به بیمار کمک می کند تا فعالیت مورد علاقه اش را با وضعیت کنونی خود تطبیق دهد. این فعالیت ها در برقراری ارتباط بیمار با دیگران نیز تأثیر مثبت دارد.متخصص فیزیوتراپی با تجربه و ماهر از روش های ساده و منحصر به فرد جهت آسان تر کردن روند زندگی برای بیمار و افراد خانواده استفاده می کند.متخصص فیزیوتراپی در جهت به تعویق انداختن روند پیشروی علائم آلزایمر به بیمار کمک کرده تا بیمار قادر باشد که در حد امکان از زندگی خود لذت ببرد.