ریشه رشته ورزشی کیدو چیست؟
تیراندازی با کمان ژاپنی پس از آن که سلاح های آتشین جایگزین تیر و کمان شدند به دست راهبان ذن احیا شد و افرادی از طبقات اجتماعی بالاتر ژاپن به آموزش آن به عنوان روشی برای تربیت ذهنی و جسمی روی آوردند. در کیودو برخلاف تیراندازی با کمان غربی هدف اصلی اصابت تیرها به هدف نیست بلکه تلاش می شود از طریق تمرینات جسمی و ذهنی به تمرکز عمیق بر فعل تیراندازی و آرامش کامل در حین اجرای آن رسید.
كیودو ( Kyudo ) هنر كمانگیری ژاپنی ست كه قدمتی بسیار كهن دارد . تاریخ این طریقت ، همواره با افسانه ها و اسطوره های سرزمین آفتاب تابان همراه بوده و امروزه این هنر ، یكی از هنرهای بسیار مهم و اصیل ژاپن محسوب می شود. كیودو نمادی ست از فرهنگ ، اصالت و ذهنیت مردمان ژاپن ، مردمان سرزمین آفتاب تابان
تاریخچه کیدو
تاریخ نگاران ، بنابر دستاوردهای باستان شناسی و جمع آوری وقایع نامه ها و گاهشمارهای باستانی ، عموماَ سیر تحولات و تكامل هنر كیودو را به پنج بخش تاریخی در ژاپن تقسیم می كنند كه عبارت است از : دوره پیش از تاریخ ( 7000 قبل از میلاد تا 330 میلادی ) ، دوره باستانی ( 330 تا 1192 میلادی ) ، دوره فئودالی یا ملوك الطوایفی ( 1192 تا 1603 میلادی ) ، دوره انتقالی ( 1603 تا 1912 میلادی ) و دوران معاصر ( 1912 میلادی تا زمان حاضر ) .
آنگونه كه مشهود است ، استفاده از تیر و كمان در ژاپن ، همانند بسیاری از تمدن های باستانی دیگر ، قدمتی بسیار زیاد داشته و به عصر انسانهای بدوی باز می گردد . این ابزار در دورانهای پیش از تاریخ ، وسیله ای برای شكار حیوانات و پرندگان بوده و نیز در جنگ های قبیله ای كاربرد داشته و رفته رفته تكامل یافته و در دوران های تاریخی ژاپن ، علاوه بر كابرد در شكار ، عموماَ در جنگ ها مورد مصرف بوده است و در طول دوره ی تاریخی ژاپن ، بیشتر به عنوان یك سلاح جنگی كاربرد داشته . امروزه این ابزار به یك وسیله ی ورزشی بدل شده و هنر استفاده ازآن در ژاپن كیودو نامیده می شود كه معنای آن راه كمانگیری ست .
برآورد می شود كه امروزه بیش از نیم میلیون هنرجوی كیودو ، در این هنر رزمی به فعالیت مشغولند . در ژاپن تخمین زده شده كه نیمی و یا شاید بیشتر از نیمی از هنر جویان كیودو را بانوان تشكیل می دهند .
كمان ژاپنی یا یومی ( Yumi ) ، كمانی استثنایی با طول غیر معمول در حدود دو متر است یعنی طولی عموماَ بیشتر از قامت یك هنرجوی كیودو یا یك كیودوكا ( Kyudoka ) .
یومی در زمان های باستان ، از خیزران یا بامبو ( Bamboo ) ، چوب و چرم ساخته می شد . امروزه علاوه بر یومی هایی كه به همان سبك سنتی ساخته می شوند ، یومی هایی با مواد مصنوعی جدید نیز تولید می شود و مورد كاربرد هنرجویان است .
تیر یا خدنگی كه توسط یومی پرتاب می شود یا ( Ya ) نام دارد و عموماَ از خیزران یا بامبو ساخته شده و البته امروزه از مواد مصنوعی و . . . نیز در ساخت آن استفاده می كنند . در زمان های گذشته در انتهای تیرها ، پر عقاب یا قوش می گذاشتند ، اما امروزه در راستای حفظ پرندگان در حال انقراض و حفاظت محیط زیست ، سازندگان تیرها ، از پر قو یا بوقلمون استفاده می كنند .
تیرهای استفاده شده در هنر كیودو ، اصطلاحاَ به دوگونه تقسیم می شوند : تیر نر یا هایا ( Haya ) و تیر ماده یا ئوتویا ( Otoya ) . تیرهایی كه جهت بافت تیر و پر آن در جهت عقربه های ساعت است هایا و تیرهایی كه دارای بافت خلاف جهت عقربه های ساعت هستند ئوتویا نامیده می شوند . كیودوكا یا تیرانداز عموماً در هر راند تیراندازی دو تیر به سوی هدف پرتاب می كند و اولین پرتاب را با تیر هایا انجام می دهد . هنرجویان كیودو برای تیر اندازی یك دستكش نیز به دست راست خود می كنند كه یوگاكه ( Yugake ) نام دارد و از مواد گوناگون مانند پوست آهو تهیه می شود.
سیبل یا هدفی كه تیر به سوی آن پرتاب می شود ماكیوارا (Makiwara ) نام دارد و حصیری ست . هنرجویان كیودو برای شروع تمرین از مسافت بسیار نزدیك به هدف تیر می اندازند و به مرور این مسافت را افزایش می دهند . تیر اندازی از مسافت نزدیك به هدف ، این امكان را به هنرجو می دهد تا با دقت ، تمركز و ظرافت بیشتری به پرتاب تیر همت گمارد .
نحوه انجام ورزش کیدو
تكنیك های استفاده از تیر و كمان در طریقت كیودو دارای قوانین و مقررات بسیار مهم و منظمی ست . فدارسیون مركزی كیودو ژاپن ( ANKF ) قوانین و مقررات ویژه ای تحت عنوان هاستسو ( Hassetsu ) یا هشت مرحله ی پرتاب تیر را در نظام نامه ی كیودو ( Kyudo Kyohon ) وضع كرده كه تمامی هنرجویان موظف به رعایت این قوانین هستند كه هریك از این مراحل ، دارای دستور العمل ها و توضیحات خاصی ست . این هشت پایه عبارتند از :
- آشیبومی ( Ashibumi ) : محل استقرار و وضعیت پاها .
- دوزوكوری ( Dozukuri ) : شكل بدن .
- یوگامائه ( Yugamae ) : گرفتن كمان .
- اوچیئوكوشی ( Uchiokoshi ) : بالا بردن كمان .
- هیكی واكه ( Hikiwake ) : كشیدن آغازین كمان .
- 6- كای ( Kai ) : كشیدن كامل كمان.
- هاناره ( Hanare ) : رها كردن تیر .
- ذان شین ( Zanshin ) : تعقیب پرتاب تیر و ایستایی ذهن و بدن تیرانداز .
این هشت مرحله ی پرتاب ، هریك دارای متد ، دستور العمل ها و قوانین خاص و ثابتی می باشد كه هنرجویان كیودو موظف به رعایت و پیروی از آن هستند . تمركز صحیح و قرار گرفتن در وضعیت مراقبه در هنگام تیراندازی ، یكی از اصولی ترین بخش های این هنر است . آرامش كیودوكا و مراقبه در حین پرتاب تیر ، نیازمند تمرین ها و ممارست های ذهنی ست كه هنرجویان پیش از انجام تمارین خود به تقویت آن می پردازند . در این میان استفاده از روشهای مراقبه ، كمك بسیار مفیدی ست برای هنرجویان . استفاده از روشهای طریقت باستانی ذن ( Zen ) در این راستا در زمان های گذشته بسیار كاربرد داشته و امروزه نیز مورد توجه است . ذن مكتب بسیار دیرینه سالی ست كه در چین تولد یافت و حدوداَ در قرن دوازدهم میلادی به ژاپن راه یافته و پیشرفت های بسیاری نمود . بسیاری از سامورایی ها به سوی طریقت ذن سوق پیدا كرده و این مكتب در بسیاری از آداب و رسوم و هنر های ژاپنی نفوذ كرد و فرهنگ ژاپن را تحت تأثیر خود قرار داد . ذن در هنر های رزمی از جایگاه ارزشمند و مهمی برخوردار بوده و امروزه نیز حضور آن بسیار مشهود است. هنر كیودو تنها یك ورزش یا تفریح نیست ، بلكه این هنر ، موجبات تجلی روح و روان فرد را فراهم آورده و تأثیری مستقیم بر زندگی و تفكرات یك كیودوكا به جای خواهد گذاشت.