ریشه زبان شناسی
زبان ترکی استانبولی مانند زبان های فنلاندی و مجارستانی مربوط به شاخه زبان های آلتایی از خانواده زبان های اورال-آلتایی است. به زبان های ترکی و مشابه آن زبان های اغوز گفته می شود. به زبان های ترکیه ای، آذری، قزاق، قرقیزی، تاتار، ترکمنی، ازبکی و بسیاری از زبان هایی که در بالکان تا آسیای مرکزی و شما غربی چین و جنوب سیبری صحبت می شود زبان های اغوز می گویند.
تاریخ زبان ترکیه ای
تاریخ زبان ترکیه ای به سه دسته تقسیم می شود: ترکی قدیمی (از قرن هفتم تا سیزدهم)، ترکی میانه (از قرن سیزدهم تا بیستم) و ترکی جدید که از قرن بیستم به بعد در کشور ترکیه صحبت می شود. در زمان امپراطوری عثمانی، زبان عربی و فارسی وارد زبان ترکی می شوند و تقریبا 88 درصد واژه های زبان ترکی ترکیبی از فارسی و عربی می شود. به این زبان ترکی عثمانی گفته می شد که زبان تحصیل کرده ها، دربار و سطح بالای جامعه بود. زبان ترکی اصیل زبان کوچه بازاری تعبیر می شد که تنها مردم عامی به آن صحبت می کردند. ترکی عثمانی در آن زمان به رسم الخط فارسی نوشته می شد.
در سال 1928 جنبش زبان به وسیله کمال آتاتورک رخ می دهد و طی آن رسم الخط ترکی از فارسی به لاتین تغییر می یابد و واژه های ترکی جایگزین واژه های عربی و فارسی می شود. برخی از واژه های منسوخ ترکی باز می گردند و برخی واژه ها جدید ساخته می شوند.
ساختار زبانی
مانند همه زبان های ترکی، زبان ترکیه ای زبانی پیوندی یا چسبانشی محسوب می شود، یعنی نقش های دستوری با اضافه کردن پسوند به ریشه اسمی یا فعلی مشخص می شوند. پسوندهای اسمی شمار اسم را تعیین می کنند. در ادامه با برخی از مشخصه های دستوری این زبان آشنا می شویم:
- جنسیت: زبان ترکیه ای مانند فارسی جنسیت ندارد و ضمیر سوم شخص مفرد نیز مانند فارسی برای مونث و مذکر یکسان به کار می رود.
- حالات دستوری: اسامی شش حالت دستوری دارند: اسمی، ملکی، مفعولی مستقیم، مفعولی غیرمستقیم، مکانی و مفعول به. هر کدام از این حالات با پسوند خاصی که به ریشه اسم متصل می شود نشان داده می شود.
- صرف فعل: افعال در ترکیه ای مانند زبان فارسی در حالت و شمار با فاعل خود تطبیق دارند و صرف می شوند. ساختار فعل در زبان ترکی به این شکل است: ریشه فعل + نشانه زمان ساز + پسوند فاعلی.
- حرف تعریف: در زبان ترکیه ای مانند فارسی حرف تعریف معین وجود ندارد و عدد “یک” به عنوان حرف تعریف نامعین به کار می رود.
- ساختار جمله: ساختار جمله در زبان ترکیه ای مشابه فارسی فاعل، مفعول و فعل است اما به دلیل داشتن حالت های دستوری مختلف، جایگاه واژه ها تا حدی قابل تغییر است.
- حرف اضافه: حرف اضافه در زبان ترکیه ای برخلاف زبان فارسی معمولا بعد از اسم و به صورت پسوند می آید.
- حالت منفی و سوالی: منفی کردن در زبان ترکیه ای به دو صورت انجام می گیرد: برای جملات اسنادی، با استفاده از فعل کمکی değil انجام می شود. این فعل کمکی که مانند سایر فعل ها صرف می شود و بعد از مسند قرار می گیرد. برای جملاتی که فعل اصلی دارند به انتهای فعل پسوند –me اضافه می شود. پسوند –me برای سوالات بله/خیر نیز به کار می رود. برای سوالات معمولی از واژه های پرسشی استفاده می شود با این تفاوت که جای سایر واژه های جمله عوض نمی شود، فقط واژه ای که جواب است حذف شده و به جای آن واژه پرسشی مناسب جایگزین می شود.
ساختار دوره های زبان تومر چگونه است؟- تطبیق آوایی: زبان ترکیه ای مانند سایر زبان های ترکی تطبیق آوایی دارد، به این معنی که آوای حروف صدادار در پسوندها باید با آوای حروف صدادار واژه ها یکسان باشند، مثلا اگر ریشه واژه حرف صدادار گرد داشته باشد پسوندی که به آن متصل می شود نیز باید حروف صدادار گرد داشته باشد. آواهای صدادار در واژه ها نیز باید با هم یکسان باشند، یعنی اگر یکی از آواها بلند است سایر آواهای واژه نیز باید بلند باشند.
- تکیه: تکیه روی واژه ها در حالت تک واژه ای روی هجای آخر واژه هاست اما در جمله تکیه واژه ها (به خصوص فعل ها) تغییر می کند.
زبان ترکیه ای 8 حرف صدادار و 21 حرف بی صدا دارد. امروزه 71 میلیون نفر زبان مادری شان ترکیه ای است و حدود 17 میلیون نفر زبان ترکیه ای را به عنوان زبان دوم صحبت می کنند. آموختن زبان ترکیه ای به دلیل تشابهات واژگانی و دستوری زیاد برای فارسی زبانان کاری نسبتا ساده است.
