معرفی شهرستان باخرز استان خراسان رضوی

شهر باخرز مرکز شهرستان باخرز در مجاورت شهر قدیمی مالین که از قدیمی ترین مراکز سکونتی منطقه بشمار می رود استقرار یافته است . مالین از شهرهای آباد قبل از اسلام بوده که به عنوان تنها کانون شهری در ناحیه باخرز بین هرات و نیشابور وجود داشته است .در طول تاریخ حوادث زیادی بر این شهر گذشته ، زمانی آباد و پر رونق و زمانی کم جمعیت و ویران ، امروزه از مالین فقط تلی از خاک در تپه های جنوب شرقی شهر فعلی باخرز وجود دارد. حوادث مختلف ، بارها و بارها جمعیت باخرز را دچار دگرگونی نموده است. از سوی دیگر باخرز یکی از قدیمی ترین نقاط جمعیتی شهرستان محسوب می شود بطوریکه تا سال 1368 به عنوان یک روستا و مرکز دهستان بالا ولایت ایفای نقش می نموده که در سال 1369 دهستان بالا ولایت به بخش باخرز ارتقاء یافته و روستای شهر نو در سال 1372 رسماً به شهر باخرز تبدیل گردیده شهر باخرز به عنوان دومین نقطه شهری در شهرستان تایباد بشمار می رود که در نیمه غربی شهرستان در کنار رودخانه روسی در جلگه باخرز واقع شده است ، این شهر مرکزیت بیش از 50 روستا را عهده دار می باشد و در مسیر جاده ارتباطی تایباد به تربت حیدریه واقع شده است . این شهر با توجه به موقعیت خوب آب و هوایی در محاصره سرزمینهای حاصل خیز و باغات سرسبز قرارداردو جزء شهرهای خوش آب و هوای نیمه شرقی کشور محسوب می شود.رشته کوه هایی با جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی در آن امتداد دارد. کوه باخرز (مرتفع ترین قله، ۱٬۷۵۵ متر)، در ناحیهٔ باخرز واقع است. افزون بر رشته قنات های میروَس، ریگستان و تقی آباد، رود روس و ریزابه های آن، کال کوه سفید و شهرنو، که به هریرود می ریزند، اراضی باخرز را مشروب می کنند در باخرز بادهای خشک و کمی سوزان می وزد، و در اراضی آن (کوه و دشت)، درختان گز، تاغ و پنبه یافت می شود.به نوشتهٔ سفرنامهٔ کُلنل چارلز ادروارد ییت، باخرز در دورهٔ قاجاریان، بارها گرفتار هجوم و غارت ترکمن ها شده است. در عهد ناصرالدین شاه جمعیت عمدهٔ باخرز را ایرانیان تشکیل می دادند که «باخرزی» خوانده می شدند، و طوایفی مانند هزاره ای و تیموری و افغانی نیز در آن ساکن بودند.امروزه زبان اهالی باخرز، فارسی با لهجهٔ باخرزی است. مردم باخرز شیعه و اهل سنت و حنفی مذهب هستند.

موقعیت جغرافیایی

شهر باخرز در عرض جغرافیایی (12 35 ) شمالی و طول جغرافیایی ( 19 60 ) شرقی واقع شده است . این شهر در در ارتفاع 1279 متری از سطح دریا استقرار دارد . شهر باخرز از شمال با فاصله 45 کیلومتر به تربت جام متصل می شود، از سمت جنوب ، ارتفاعات باخرز و روستاهای کوهستانی و خوش آب و هوای ارزنه ، ارخود و کردیان منتهی می شود . از سمت غرب با فاصله 75 کیلومتری به شهر تربت حیدریه مرتبط می شود . شهر باخرز از سمت شرق با فاصله 50 کیلومتر به شهر تایباد مرتبط می شود .

محصولات شهرستان باخرز

محصولات آن زعفران (امروزه کشت غالب زعفران است)، تره بار، زیره، گندم، جو، پنبه و چغندر قند است و از درختان میوه انار، توت، انجیر، آلو، زردآلو و انگور دارد. از صنایع دستی دارای قالیچه بافی است.

پوشش گیاهی شهرستان باخرز

شهر باخرز در یک موقعیت نیم کوهستانی در منطقه نیم خشک واقع شده است ، اطراف شهر اراضی حاصل خیز و مرغوبی وجود دارد . تا سال 1371 به عنوان یک روستا ایفای نقش می نموده و فعالیت اصلی مردم کشاورزی و باغداری بوده است . قنوات پر آب نیز در اطراف شهر جهت آبیاری مزارع و باغات وجود دارد. بنابراین اراضی حاشیه شهر در نیمه جنوب و جنوب شرقی به کشت دیم گندم و جو و مراتع که پوشیده از گیاهان درضه ، خارشتری ، اسپند، گون، قیچ و جارو می باشد. اراضی حاشیه شمالی و غربی بیشتر به کشت زعفران و محصولات آبی مثل گندم ، جو، چغندر، اختصاص یافته است. اراضی حاشیه جنوب غربی بیشتر به باغات میوه اختصاص یافته که مساحت قابل توجهی را اشغال نموده است، منابع طیبعی پارک جنگلی را به وسعت 18 هکتار در حاشیه غربی شهر ایجاد نموده است در فضاهای داخل شهر مساحتی حدود 26 هکتار به باغات میوه اختصاص دارد که فضای سبز بسیار خوبی را ایجاد نموده است.

تحولات جمعیت شهرستان باخرز

شهر باخرز بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385 دارای 7396 نفر جمعیت می باشد از این تعداد3876 نفر مرد و 3520 نفر زن می باشد ،، نسبت جنسی شهری 1/110 نفر می باشد. به عبارت دیگر در مقابل هر 100 نفر زن تعداد 1/110 نفر مرد وجود دارد. تعداد خانوار ساکن در سال 1385 در شهر باخرز 1665 خانوار و بعد خانوار 44/4 نفر می باشد . بر اساس سرشماری آبان ماه 1375 این شهر دارای 6175 نفر جمعیت شامل 3051 نفر مرد و و 3124 نفر زن بوده است که در قالب 1258 خانوار زندگی می کرده اند، بر اساس این ارقام در مقابل هر 100 نفر زن 98 نفر مرد در این شهر وجود داشته است که نسبت به جنسی در سال 1385 تفاوت فاحشی را نشان می دهد. جمعیت شهر در سال 1345 تعداد 2646 نفر ثبت شده است که در سال 1355 به 2966 نفر رسیده است که نرخ رشد این دوره ده ساله معادل 1/1 درصد در سال می باشد جمعیت شهر در سال 1365 به تعداد 6152 نفر می رسد که نرخ رشدی معادل 1/6 درصد است و در سال 1375 نرخ رشد سالانه جمعیت نزدیک 03/ درصد است به عبارت دیگر جمعیت این دوره دارای شرایط مهاجر فرستی بوده است . یکی از مهمترین دلائل اصلی مهاجرت ناامنی حاکم بر شرق کشور در این دوره بوده است . نرخ رشد جمعیت شهر در دوره 10 ساله 85-75 حدود 97/1 درصد می باشد که گویای رونق دوباره زندگی شهری است.

جاذبه هاي گردشگري باخرز

در سال هایی نه چندان دورشهرستان باخرز از شهرستان های پر رونق بوده است و گردشگران زیادی را بر خود جذب کرده است در ادامه برخی از جاذبه گردشگری شهرستان باخرز معرفی میشود.

1- مقبره شيخ عبدالله

اين مقبره در نزديكي و روبروي قلعه تاريخي مالين است . اين مقبره منتسب به فرزند شيخ جام است .بنایی که معروف به آرامگاه شیخ عبدالله است، در شهر باخرز قرار دارد. باخرز در ۵۵ کیلومتری شمال غرب تایباد واقع است. در شمال غربی باخرز در کنار ویرانه های تاریخی مالن، بنایی آجری قرار دارد که به مقبره شیخ عبدالله باخرزی شهرت دارد و قبر شیخ، در جلوی ساختمان قرار دارد.بنای آرامگاه به ابعادی در حدود ده در هفتاد متر است و ایوانی دارد که دارای ارتفاع هشتاد، و عرض بیست متری است. این بنا گنبدی کاربندی شده در جلو دارد و گنبدخانه ای با گنبدی گوشه سازی و کاربندی در پشت آن است. قبر شیخ در بیرون از بنا قرار گرفته است. به نظر می رسد این بنا، عملکردی به صورت خانقاه داشته است. بنایی که در کنار این بنای آرامگاهی قرار دارد و به آن متصل است نیز چله خانه است که خود می تواند شاهدی برای اثبات ادعای مبنی بر کارکرد خانقاهی بنا مطرح شود. بنا اگرچه دارای معماری ساده ای است، اما در عین سادگی دارای محرابی است که تزئینات گچبری آن، به صلابت بنا افزوده است. این بنا بیشتر شیوه های معماری دوره صفویه را در خود دارد.بر روی قبر شیخ در گذشته درختی کهنسال وجود داشته که برای مردم منطقه اهمیت و ارزش بسیاری داشته است، این درخت امروز از بین رفته و چیزی از آن باقی نمانده است. در ابتدا و انتهای قبر شیخ، دو سنگ بلند وجود داشته که متاسفانه سنگ پایین قبر شکسته و از بین رفته اند. به نظر می رسد بانی ساخت خانقاه و مقبره مذبور، علاالدین صانعی باخرزی، وزیر سلطان حسین بایقرا بوده و در اواخر قرن نهم هجری یا اوایل قرن دهم هجری ساخته شده است. شیوه ساختمانی خانقاه قابل مقایسه با خانقاه شیخ احمد جامی و ابوبکر زین الدین تایبادی است.شیخ شهاب الدین عبدالله باخرزی از اولاد علی بن حسن باخرزی متوفای سال ۸۲۷ هجری قمری است. بنای آرامگاه شیخ فاقد کتیبه است و در منابع تاریخی نیز به آن اشاره نشده است. اما قدمت بنای آرامگاه وی اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری قمری است که به احتمال بسیار توسط علاالدین علی صانعی باخرزی وزیر سلطان حسین بایقرا ساخته شده است. شیخ عبدالله باخرزی، از عارفان قرن نهم هجری و از نوادگان مشهور، علی بن حسین باخرزی، صاحب کتاب دمیهاالقصر بوده و طبق گفته فصیحی خوافی در قرن هفتم هجری قمری دار فانی را وداع گفت.بنای آرامگاه شیخ عبداالله در شهر باخرز هر ساله عرفا و گردشگران را به سمت خود می کشاند و یکی از آثار معماری تاریخی خراسان و جاهای دیدنی تایباد محسوب می شود.

2- مقبره شيخ تاجدار

اين مقبره در دامنه كوههاي شهر باخرز است .

3- دره زيبا و ييلاقي ارزنه

این منطقه مصفا و دلگشا، در جوار شهرستان تایباد قرار گرفته است و دارای آب و هوایی به اعتدال در تابستان های گرم می باشد. از ویژگی های بارز منطقه، وجود درختان چنار کهن سال و رودخانه ای است که از میان کوه های انتهایی این دره، جریان و به پایین سرازیر می شود. پستی و بلندی های این دره، آبشارهای بسیار زیبایی را به وجود آورده که چشم هر بیننده ای را خیره می کند. سر تا سر دره ارزنه، با درختان غیر مثمر کهن سال، با سایه ای دل پذیر پوشیده شده و همه روزه، پذیرای گردشگران و دوستداران طبیعت است.

4- منطقه ييلاقي درخت جوز 50 كيلومتري دره ارزنه

این روستا، یکی از مناطق بکر استان در زمینه گردشگری می باشد که هر ساله، در فصول گرم، پذیرای خیل عظیمی از دوست داران طبیعت می باشد. این روستا، در داخل دره و کوهستان و حاشیه رودخانه قرار گرفته است. در لهجه محلی منطقه، به گردو، جوز گفته می شود و به دلیل وجود درختان زیاد گردو در این دره سَرسبز، روستا را به نام درخت جوز، نام گذاری کرده اند. شغل اصلی مردم روستا، کشاورزی و دامداری می باشد. مردم آن، کُرد و فارس می باشند که در گذشته، گویش اکثریت آن ها، کُردی بوده است، ولی نسل امروزی، به زبان فارسی صحبت می کنند.

5-دره ی زیبای اشتی

روستای همت آباد در فاصله 50 کیلومتری شهر باخرز به سمت تربت حیدریه واقع شده و ویژگی بارز آن وجود دره اشتی و رودخانه ای است که از انتهای این دره و از میان کوه ها جریان یافته و به پایین سرازیر می گردد. همچنین پستی و بلندی های این مکان آبشاری بسیار زیبا را ایجاد نموده است. در اطراف این مکان درختان غیر مثمر ثمر فراوان و باغات میوه متعددی دیده می شود که به طراوت این منطقه افزوده است.

6-طبیعت روستای کردیان

روستای کردیان به فاصله 8 کیلومتری از شهر باخرز قرار گرفته است. باغات فراوان اطراف کردیان، وجود منطقه صنعتی،و دره ها و کوههای زیبا و سرسبز آن، می تواند جلوه ای از زیبائیهای این منطقه بشمار آید. همچنین ارتفاعات این منطقه دارای پوشش های همگون گیاهی خودرو می باشد که به جلوه طبیعی کردیان افزوده و گردشگران بسیاری را برای بهره بردن از مواهب طبیعی به این سوی فرا می خواند.طبیعت بسیار زیبای چشمه زرد کردیان و بند خاکی آن در فصل بهار و تابستان میزبان گردشگران زیادی از اکثر نقاط استان میباشد.

7-چشمه زرد کردیان

روستاي کرديان به فاصله 8 کيلومتري از شهر باخرز قرار گرفته است. باغات فراوان اطراف کرديان، بندی به همین نام و قنوات متعدد و دره ها و کوههاي زيبا و سرسبز از زمره جاذبه های گردشگری این منطقه است.

8-طبیعت زیبای روستای ارخود

روستای ارخود در فاصله 10 کیلومتری از شهر باخرز قرار دارد. فاصله این روستا از کردیان 3 کیلومتر است که کوچه باغ های انبوه و متعدد، آنها را به یکدیگر متصل می کند . کوهستان های اطراف بویژه در فصل بهار و اردیبهشت ماه بخاطر وجود انواع سبزی های کوهی و ریواس و… همه ساله علاقه مندان زیادی را به خود جلب می کنند. ارتفاعات این منطقه و پوشش گیاهی آن شامل بوته زارها و درختچه ها در فصل بهار و تابستان چشم انداز بسیار زیبایی از مناظر طبیعی را ایجاد می نماید.

9-تنگل و بند استای

از جاذبه ها و چشم انداز های طبیعی شهرستان باخرز تنگل و بند استای از اهمیت ویژه ای به لحاظ گردشگری برخوردارند. دره استای «تنگل خور» که شامل درختان میوه و درختان جنگلی است به طور کلی منطقه ای کوهستانی را به دوستداران طبیعت عرضه می نماید. بند استای نیز آبگیری است که در 45 کیلومتری شهر باخرز واقع است و به سبب آن محوطه پیرامون این گردشگاه آبی دارای آب و هوای مطبوعی برای استفاده گردشگران است. همچنین از جاذبه ای تاریخی روستای استای باید به بقایای قلعه ای سنگی، مسجد جامع، آب انبار، تپه استای و زیارتگاه استای اشاره نمود.ده هفتم هجری یکصد و شصت آبادی داشته است.

10-منطقه گردشگری تنگل ژرف

این منطقه کوهستانی در فاصله 12 کیلومتری شهر باخرز و در فاصله 5 کیلومتری غرب روستایی به همین نام واقع شده و شامل دره های تاهو و تنگل سیاه با تاکستان های آن است.

و در پایان....

شهر باخرز مرکز شهرستان باخرز در مجاورت شهر قدیمی مالین که از قدیمی ترین مراکز سکونتی منطقه بشمار می رود استقرار یافته است و در عرض جغرافیایی (12 35 ) شمالی و طول جغرافیایی ( 19 60 ) شرقی واقع شده است . این شهر در در ارتفاع 1279 متری از سطح دریا استقرار دارد . شهر باخرز از شمال با فاصله 45 کیلومتر به تربت جام متصل می شود، از سمت جنوب ، ارتفاعات باخرز و روستاهای کوهستانی و خوش آب و هوای ارزنه ، ارخود و کردیان منتهی می شود . از سمت غرب با فاصله 75 کیلومتری به شهر تربت حیدریه مرتبط می شود . شهر باخرز از سمت شرق با فاصله 50 کیلومتر به شهر تایباد مرتبط می شود .

روستای سوباتان گیلان و جاذبه های گردشگری زیبای آن