شرایط درخواست تجدیدنظر به رای دادگاه و نحوه اقدام قانونی آن 

تعریف تجدیدنظر خواهی

تجدیدنظر خواهی، عبارت است از درخواست رسیدگی دوباره به پرونده توسط دادگاه تجدیدنظر که به منظور بازبینی روند دادرسی در دادگاه بدوی و نهایتاً اصلاح رأی صادرشده انجام می پذیرد. بر این اساس چنانچه رأیی که صادر شده، حضوری باشد، تنها راه اعتراض به آن تجدیدنظر خواهی است.

اختیارات دادگاه تجدیدنظر

در مرحله تجدیدنظر، پرونده ای که یکبار درباره آن قضاوت شده، مجدداً مورد رسیدگی ماهوی قرار می گیرد؛ لذا دادگاه تجدیدنظر به عنوان دادگاه عالی، از همان اختیاراتی برخوردار است که دادگاه نخستین دارا بوده است. بر این پایه، دادگاه تجدیدنظر می تواند کلیه اقداماتی را که برای احراز واقعیت لازم است (مانند تحقیق از شهود، رسیدگی به اصالت اسناد و...) انجام دهد. بدیهی است اگر دادگاه تجدیدنظر چنین تشخیص دهد که دادگاه بدوی، رسیدگی های لازم را به درستی انجام داده، از تکرار آن خودداری می کند و رسیدگی دادگاه بدوی را تایید می کند. بالعکس اگر به نظر دادگاه تجدیدنظر، رسیدگی دادگاه بدوی اشکال داشته باشد، خود رسیدگی را به نحو صحیح انجام می دهد و رأی شایسته صادر می کند.
به موجب ماده ی ۳۶۲ قانون آیین دادرسی مدنی ادعایی که در مرحله ی نخستین مورد رسیدگی واقع نشده، نمی تواند در مرحله تجدیدنظر مطرح شود.

آثار تجدید نظر خواهی

تجدید نظر خواهی یکی از روش های عادی شکایت از آرا می باشد. بنابراین اثراتی بر آن مترتب می باشد که بررسی این اثرات میپردازیم.

• تجدیدنظر خواهی دارای اثر انتقالی است: اولین اثر تجدید نظر خواهی این است که به رسیدگی دادگاه بدوی خاتمه میدهد و زمانی که دادگاه بدوی رای قاطعی را صادر میکند در حقیقت دیگر از رسیدگی فراغت می یابد. زمانی که پرونده ای مورد تجدید نظر قرار می گیرد، پرونده مذکور با تمام جنبه های آن مورد بازنگری مجدد قرار میگیرد و قاضی مکلف است از هر زاویه ای پرونده مربوطه را مورد بررسی مجدد قرار دهد، به این امر اثر انتقالی تجدید نظر خواهی گفته میشود.

با توجه به اثر انتقالی دعاوی در مرحله تجدید نظر،ذکر این نکته نیز ضروری است که ادعای جدید در مرحله تجدید نظر پذیرفته نمی شود. چرا که تجدیدنظر، رسیدگی دوباره به همان امری است که در مرحله بدوی وجود داشته است و بنابراین نمیتوان امر دیگری را که در مرحله تجدیدنظر درباره آن صحبت نشده است، در مرحله تجدید نظر مورد بررسی قرار داد.

• تجدید نظرخواهی دارای اثر تعلیقی است: به منظور تجدید نظرخواهی به تجدید نظرخواه مهلت ۲۰ روزه ای داده میشود، در این مواقع تا اتمام این مهلت رای دادگاه بدوی اجرا نمی گردد و بایستی اجرای رای موکول به اتمام مدت تجدیدنظرخواهی و یا نتیجه دادگاه تجدید نظرگردد که به این حالت اثر تعلیقی تجدید نظرخواهی گفته میشود.

احکامی که قابلیت درخواست تجدیدنظر دارند

1. دعاوی مالی که خواسته آن از سیصد هزارتومان متجاوز باشد. (شامل سیصد هزار تومان نمی شود)
2. دعاوی مالی که ارزش آن ها از سیصد هزار تومان متجاوز باشد. ( شامل سیصد هزار تومان نمی شود )
3. کلیه احکام صادره در دعاوی غیرمالی
4. حکم راجع به متفرعات دعوا در صورتی که حکم راجع به اصل دعوا قبل تجدیدنظر باشد.

احکام غیر قابل تجدیدنظر

1. احکام مستند به اقرار در دادگاه
2. احکام مستند به رای یک یا چند نفر کارشناس که طرفین کتبا رای آنان را قاطع دعوا قرار داده باشند.

قرارهای قابل تجدیدنظر

علاوه بر احکام، بعضی از قرارهای دادگاه ها نیز قابل تجدید نظر هستند البته به شرطی که حکم راجع به اصل دعوا قابل تجدیدنظر باشد.

1. قرا ابطال دادخواست یا رد دادخواست که از دادگاه صادر شده باشد
2. قرار رد دعوا یا عدم استماع دعوا
3. قرار سقوط دعوا
4. قرار عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا

در چه شرایطی می توان درخواست تجدید نظرخواهی ارائه داد؟

به موجب ماده ۳۴۸ قانون آیین دادرسی مدنی تحت شرایطی خاص و با اتکا به دلایلی موجه می توان درخواست تجدیدنظرخواهی را به دادگاه ارائه نمود که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ادعای عدم اعتبار مستندات دادگاه
• ادعای فقدان شرایط قانونی شهادت شهود
• ادعای عدم توجه قاضی به دلایل ابرازی
• ادعای عدم صلاحیت قاضی و یا دادگاه صادرکننده رأی
• ادعای مخالف بودن رأی با موازین شرعی و مقررات قانونی

مهلت تجدید نظرخواهی چه قدر است؟

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که تا چه زمانی می توان درخواست تجدید نظرخواهی را به دادگاه ارائه نمود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت همیشه امکان تجدید نظرخواهی نسبت به آرا وجود ندارد، بلکه این فرصت بسیار محدود است و باید به این فرصت توجه کرد زیرا اگر بگذرد، رأی قطعی شده و دیگر نمی توان درخواست تجدیدنظرخواهی را مطرح کرد. در صورتی که شخص معترض در ایران اقامت داشته باشد، ۲۰ روز و در صورتی که در خارج از کشور اقامت داشته باشد، ۲ ماه فرصت دارد تا نسبت به رأی صادره تجدیدنظرخواهی کند.

حال ممکن است مهلت تجدیدنظرخواهی سپری شود و فرد بعد از آن بخواهد اعتراض خود را مطرح کند. در این صورت دادگاه درخواست او را نمی پذیرد مگر اینکه عذری موجه داشته باشد. به این ترتیب، دادگاه پس از بررسی دلایل ارائه شده در صورت تشخیص موجه بودن آنها به فرد مورد نظر اجازه تجدید نظرخواهی می دهد.

نحوه تقدیم دادخواست دعوای تجدیدنظر

دادخواست تجدیدنظر نیز باید روی برگه ای مخصوص و به زبان فارسی نوشته شود و دادخواست دهنده نیز آن را امضاء نماید. چنانچه دادخواست تجدیدنظر روی برگ مخصوص و به زبان فارسی نباشد و یا ممضی به امضای تجدیدنظرخواه نباشد، دادخواست تلقی نمی گردد. مطابق ماده ۳۴۱۱ در دادخواست تجدیدنظر باید نکات زیر قید شود:

1. نام و نام خانوادگی و اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خواه و وکیل او درصورتی که دادخواست را وکیل داده باشد.
2. نام و نام خانوادگی، اقامتگاه و سایر مشخصات تجدیدنظر خوانده.
3. حکم یا قراری که از آن درخواست تجدیدنظر شده است.
4. دادگاه صادرکننده رأی.
5. تاریخ ابلاغ رأی.
6. دلایل تجدید نظر خواهی.

در دادخواست تجدیدنظرخواهی باید نام و اقامتگاه تجدیدنظرخواه ذکر گردد و در صورت عدم ذکر آن قرار رد دعوای تجدیدنظر صادر می گردد. چنانچه دعوای تجدیدنظر از طرف شخصی غیر از تجدیدنظر خواه صورت بگیرد، باید مدرک مثبت سمت او نیز ضمیمه دادخواست تجدیدنظرخواهی قرار بگیرد. در دادخواست تجدیدنظر باید نام و اقامتگاه تجدیدنظر خوانده نیز ذکر گردد و در صورت عدم ذکر آن دادخواست تجدیدنظر توقیف می گردد و مدیر دفتر دادگاه نخستین باید ظرف دو روز نقص یا نقایص را به تفصیلل به دادخواست دهنده به موجب اخطار رفع نقص ابلاغ نماید. مطابق ماده ۳۴۳۳ دادخواست و برگه های پیوست آن باید در دونسخه و درصورت متعدد بودن طرف به تعداد آنها بعلاوه یک نسخه باشد.

تکلیف پرداخت هزینه دادرسی در مواد مذکور مشخص نشده است. در بند ۱ ماده ۵۳ و در ماده ۳۸۳ قانون مزبور پرداخت هزینه دادرسی به ترتیب در مرحله نخستین و فرجامی و همچنین ضمانت اجرای آن که توقیف دادخواست و صدور اخطار رفع نقص است پیش بینی شده است. تکلیف پرداخت هزینه دادرسی در مرحله تجدیدنظر در تبصره ۳ ماده ۲۸ ق.ت.د.ع.ا تصریح گردیده و ضمانت اجرای آن نیز با توجه به ماده ۳۵۶ قانون آیین دادرسی مدنی و با لحاظ مواد ۵۳ و ۵۴ همان قانون توقیف دادخواست وو صدور اخطار رفع نقص است. هزینه دادرسی دعاوی مالی در مرحله اعاده دادرسی و اعتراض ثالث مطابق هزینه آن در مرحله فرجام خواهی (۵ درصد محکومٌ به) و همچنین، هزینه دادرسی در مرحله واخواهی برابر هزینه آن در مرحله تجدیدنظر (۴ درصد محکومٌٌ به) است.

تصمیمات دادگاه تجدید نظر

• بر اساس ماده 358 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، چنانچه دادگاه تجدیدنظر ادعای تجدیدنظرخواه را موجه تشخیص دهد، رای دادگاه بدوی را نقض و رای مقتضی صادر می کند. در غیر این صورت با رد درخواست و تایید رای، پرونده را به دادگاه بدوی اعاده خواهد كرد.
• دادگاه تجدید نظر در صورتی که قرار مورد شکایت را مطابق با موازین قانونی تشخیص دهد، آن را تایید و در غیر این صورت با رد درخواست و تایید رأی پرونده را به دادگاه بدوی اعاده خواهد کرد.
• عودت پرونده به دادگاه بدوی به علت نقص دادخواست یا عدم ابلاغ رأی دادگاه بدوی به اصحاب دعوی.
• صدور قرار رد دعوای بدوی: به علت عدم رفع نقص دادخواست دهنده بدوی در مهلت مقرر یا محرز نبودن سمت دادخواست دهنده بدوی.
• صدور قرار عدم صلاحیت.
• قرار رد دادخواست تجدید نظر
• قرار رد دعوای تجدید نظرخواه در صورتی که سمت تجدید نظر خواه محرز نباشد.
• صدور قرار عدم استماع دعوای تجدید نظر در صورتی که رأی تجدید نظر خواسته به هر علتی قابل تجدید نظر یا قابل استماع نباشد.