واخواهی به چه معناست و اوصاف قانونی آن چه می‌باشد؟

واخواهی به چه معناست؟

یکی از روشهای اعتراض به آراء دادگاهها، واخواهی از احکام غیابی است. واخواهی در لغت به معنای اعتراض کردن است. در آیین دادرسی مدنی هر زمان صحبت از واخواهی میشود، اعتراض به حکم غیابی را میرساند. برای اینکه بدانیم دقیقا واخواهی به چه معناست، باید ابتدا حکم غیابی را تعریف کنیم. چرا که واخواهی کردن صرفا نسبت به احکامی که به صورت غیابی صادر می شوند امکانپذیر است. بر اساس ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی، حکم غیابی تعریف شده است که بر اساس این ماده، حکم دادگاه حضوری است؛ مگر اینکه خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی وی در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و به طور کتبی نیز دفاع نکرده باشد و یا اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. بنابراین، ملاک تشخیص حکم غیابی از حکم حضوری این است که:

• خوانده، وکیل یا قائم مقام او در هیچکدام از جلسات دادگاه حضور نیافته باشند.
• هیچکدام از خوانده، وکیل یا قائم مقام او لایحهای هم به دادگاه نفرستاده باشند.
• اخطاریه ابلاغ واقعی نشده باشد. به عبارت دیگر، برگه اخطاریه به خود خوانده تحویل داده نشده باشد.

واخواهی چگونه انجام می شود؟

به منظور واخواهی باید دادخواست واخواهی را تکمیل کرده و به دادگاه مورد نظر ارائه داد. در صورتی که این دادخواست کامل نباشد، مدیر دفتر دادگاه اخطار رفع نقص صادر می کند. پس از آن، وقت رسیدگی تعیین شده و به طرفین ابلاغ می شود. در این میان، در صورتی که اعتراض واخواه موثر نباشد، دادگاه میتواند بدون تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ، اعتراض را وارد ندانسته و حکم قبلی را تأیید کند. بنابراین، هرگاه شخصی که حکم غیابی علیه او صادر شود، می تواند در مهلت مقرر اقدام به واخواهی نماید. همچنین، لازم به یادآوری است که اعتراض واخواهی اصولا در همان دادگاهی که حکم غیابی را صادر شده است مورد رسیدگی قرار می گیرد.

توضیح و تفسیر ماده ۲۶۰

در مواردی که رأی دادگاه تجدید نظر بر محکومیت متهم باشد و متهم یا وکیل او در هیچیک از مراحل دادرسی حاضر نبوده و لایحه دفاعیه یا اعتراضیه هم نداده باشند، رأی دادگاه تجدید نظر ظرف بیست روز پس‏ در نظام ‏های بزرگ دادرسی، ضمن‏ احترام به اصل تناظر، مقررات راجع به‏ ابلاغ احضاریه و… به نحوی تدوین‏ گردیده که با اجرای آنان متهم از دعوایی که علیه او اقامه شده مطلع‏ گردد تا فرصت و امکان دفاع داشته‏ باشد؛ لکن عدم شرکت متهم در دادرسی و یا تردید در اطلاع یافتن او از دادرسی، به شرط آن که مقررات‏ ابلاغ درست صورت گرفته باشد، مانعی در دادرسی و صدور حکم‏ غیابی ایجاد نمی‏ کند از ابلاغ واقعی به متهم یا وکیل او قابل‏ واخواهی و رسیدگی در همان دادگاه تجدید نظر می‏ باشد.لازم به ذکر است که مهلت‏ اعتراض در آیین دادرسی مدنی، در امور مدنی بر خلاف آیین دادرسی کیفری که در امور مدنی بر خلاف آیین دادرسی کیفری که در امور جزایی بیست روز می‏باشد، ده روز است.

اوصاف واخواهی

• واخواهی جزء روش های عدولی شکایت از آرا است یعنی همان شعبه صادر کننده رای مجددا به پرونده رسیدگی می کند.
• همان طور که گفته شد رسیدگی به واخواهی در صلاحیت همان شعبه صادر کننده حکم غیابی است حال ممکن است بنا به هر دلیلی قاضی تغییر کرده باشد.
• واخواهی دارای اثر انتقالی است بدین مفهوم که اختلاف از مقطع قبلی (رسیدگی غیابی) به مقطع واخواهی، با تمامی مسائلی که داشته با لحاظ اعتراضات و دلائل واخواه، منتقل می شود. در واقع منظور از اثر انتقالی این است که پرونده با تمام جوانب آن در یک مرحله دیگر مورد رسیدگی قرار می گیرد.
• واخواهی دارای اثر تعلیقی است بدین معنا که تا انقضاء مهلت واخواهی صدور دستور اجرای حکم ممنوع است و چنانچه در مهلت، واخواهی شده باشد، اجرای حکم تا روشن شدن نتیجه واخواهی متوقف می شود.

مهلت واخواهی چند روز است؟

به موجب ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی مهلت واخواهی از احکام غیابی برای کسانی که مقیم کشور هستند ۲۰ روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند ۲ ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود مگر اینکه معترض به حکم ثابت نماید عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است. در این صورت باید دلایل موجه بودن عذر خود را ضمن دادخواست واخواهی به دادگاه صادر کننده رای اعلام نماید. اگر دادگاه ادعا را موجه تشخیص داد قرار قبول دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می شود.

جهات زیر عذر موجه محسوب می گردد:

• مرضی که مانع از حرکت است.
• فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد
• حوادث قهریه از قبیل: سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.
• توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.

لازم به ذکر است چنانچه ابلاغ واقعی به شخص محکوم علیه میسر نباشد و ابلاغ قانونی به عمل آید، آن ابلاغ معتبر بوده و حکم غیابی پس از انقضای مهلت قانونی و قطعی شدن به موقع اجرای گذارده خواهد شد. در صورتی که حکم ابلاغ واقعی نشده باشد و محکوم علیه مدعی عدم اطلاع از مفاد رای باشد می تواند دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده حکم غیابی تقدیم دارد. دادگاه بدوا خارج از نوبت در این مورد رسیدگی نموده قرار رد یا قبول دادخواست را صادر می کند. قرار قبول دادخواست مانع اجرای حکم خواهد بود. لازم به ذکر است تقدیم دادخواست خارج از مهلت یاد شده بدون عذر موجه قابل رسیدگی در مرحله تجدیدنظر برابر مقررات مربوط به آن مرحله می باشد. یعنی اگر شما بدون داشتن عذر موجه دادخواست واخواهی را خارج از مهلت قانونی تقدیم کنید اگر هنوز مهلت تجدید نظر سپری نشده باشد دادخواست شما به عنوان دادخواست تجدیدنظر وارد رسیدگی در مرحله تجدید نظر می گردد.

شرایط اقامه دعوای واخواهی

1. در دادخواست واخواهی باید نام و اقامتگاه واخواه و نماینده او و نام و اقامتگاه واخوانده درج شود. لازم به ذکر است که واخواه همان خوانده دعوای بدوی است که حکم غیابی علیه او صادر شده است و واخوانده همان خواهان بدوی است.
2. دادخواست واخواهی باید به دفتر دادگاه صادر کننده حکم غیابی تقدیم شود.
3. برای مرحله واخواهی لازم است هزینه دادرسی پرداخت گردد.
4. دادخواست واخواهی باید در مهلت قانونی تقدیم گردد.

فرق تجدید نظر با واخواهی

تجدید نظرخواهی در محاکم قضائی به معنای درخواست رسمی برای رسیدگی مجدد در دادگاه بالاتر است. به عنوان مثال وقتی رأیی در دادگاه بدوی علیه شما صادر می شود،یعنی شما با وکیلتان نتوانسته اید در جریان دادرسی و با مدارک ، مستندات و شواهدی که داشته اید، از خودتان بخوبی دفاع کنید و حق مسلم خود را مطالبه کنید و یا «دفاع» را به درستی انجام داده اید اما قاضی مربوطه به اشتباه، رأیی به ضرر یا علیه شما صادر کرده است. در اینصورت نباید نگران قطعیت حکم و اجرای سریع آن باشید، چرا که شما می توانید ظرف ۲۰ روز مهلت قانونی (در اغلب موارد و آرای قضایی) به رأی دادگاه بدوی اعتراض کرده و رسیدگی مجدد را از دادگاه تجدید نظر استان بخواهید. اما واخواهی صرفاً یک اعتراض است که قاعدتاً برای احکامی که به صورت غیابی صادر می شود، در همان دادگاه بدوی رسیدگی می شود.