از دانش آموختگان دوره های ارشد و دکترا اگر بپرسید، خاطرات تلخ و شیرین زیادی از روابط خود با استادان راهنما و مشاور دارند. رابطه استاد (در اینجا منظورم استاد راهنما و مشاور است) و دانشجو گاه به رابطه ای شخصی و دوستانه تبدیل می شود و گاه به رابطه ای خشک، بی روح و از روی تکلّف. دوران انجام پژوهش پایان نامه و نگارش آن، دوران مهمی برای هر دانشجوست، امّا عدم آگاهی دانشجو و گاه نیز استاد از دینامیک روابط استاد و دانشجو، گاه از زایندگی و پویایی این دوران می کاهد. گام نخست در برقراری روابط مؤثر این است که دو طرف از وظایف و حقوق خویش آگاه باشند.
استاد راهنما کیست؟
استاد راهنما یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه است که به پیشنهاد معاونت آموزشی دانشکده و حکم رئیس دانشکده، مسئولیت هدایت تحصیلی و راهنمایی دانشجویان در مقاطع تحصیلی مختلف را در زمینه مشکلات آموزشی پژوهشی و فردی بر عهده می گیرد.
استاد مشاور کیست
استاد مشاور نقش مشاوره تخصصي در يك پايان نامه را دارد. لذا كليه مسئوليت هاي مربوط به قسمت هاي تخصصي پايان نامه به عهده مشاور خواهد بود.
نقش استاد راهنما، مشاور و داور
استادان راهنما، مشاور و داور نقش های ویژه ای در فرایند تدوین پایان نامه دارند. نقش استاد راهنما در این میان بسیار ممتاز است، زیرا او بیشــترین تعامل را با دانشــجو در تمام مراحل کار دارد و می تواند با رهنمودهای خود دانشــجو را به مسیر درست پژوهش هدایت کند. البته نباید فراموش کرد که درنهایت مسئولیت اصلی هر پایان نامه با خود دانشجوست و استاد راهنما، همان طور که از نامش پیداست، فقط نقش راهنمایی دانشجو را بر عهده دارد.
استاد راهنما و مشاور
استاد مشاور به عنوان ناظر بر فرایند اجرای پژوهش در مواردی که استاد راهنما تشخیص دهد، دیدگاه های مشورتی خود را در اختیار اســتاد راهنما و دانشــجو قرارمی دهد. اما معمولاً تصمیم گیرندۀ اصلی در هدایت پایان نامه، اســتاد راهنماســت و استاد مشاور بیشتر دربارۀ کلیات موضوع، روش تحقیق و چگونگی مرور منابع یا موارد مشابه دیدگاه های خود را ارائه می دهد. البته این نقش مشاورهای به هیچ وجه به معنای کم اهمیت بودن جایگاه اســتاد مشــاور در فرایند پژوهش و تدوین پایان نامه نیســت. بلکه این نوع تقسیم بندی کار به نوعی نشان از ســهم بیشــتری است که از استاد راهنما انتظار می رود و دانشــجو نباید برای تمام جزئیات کار خود به استاد مشاور مراجعه کند.
وظائف استاد راهنما
- همكاري گام به گام با دانشجو در تكميل طرح تحقيق و طرح بازنگري شده و انجام پايان نامه
- هدايت و راهنمايي دانشجو جهت ارائه سمينار تحقيق
- اختصاص ساعات مشخصي از هفته براي راهنمايي دانشجو
- برگزاري جلسات با اعضاي گروه پژوهش شامل اساتيد مشاور جهت نظارت بر كار دانشجو و حل مشكلات احتمالي در جلسات قبل از دفاع از طرح و ضمن طرح
- هدايت كار پژوهشي دانشجو بر اساس جدول زماني و به پايان رسانيدن طرح در زمان مقرر
- گزارش به موقع مشكلات موجود به مسئول تحصيلات تكميلي دانشكده
- اخذ گزارش پيشرفت كار از دانشجو هر سه ماه
- بر عهده گرفتن مسؤوليت هماهنگي جهت برگزاري جلسه يا جلسات گزارش پيشرفت دانشجو (هر سه ماه) با شركت تمامي اساتيد گروه پژوهش و نماينده تحصيلات تكميلي دانشكده
- هدايت دانشجو جهت نگارش پايان نامه و رفرانس نويسي بر اساس راهنماي تدوين شده
- برگزاري جلسه پيش دفاع دانشجو با حضور مشاوران
- كمك و هدايت دانشجو در تدوين مقاله استخراج شده از پايان نامه
- توجيه دانشجو از نظر روند ارزشيابي پايان نامه
- شركت در جلسه دفاع از پايان نامه
- لازم به يادآوري است كه مسؤوليت كيفيت علمي و صحت مطالب پايان نامه به عهده استاد راهنما مي باشد لذا لازم است اساتيد راهنما تأييديه خود را پيوست طرح اوليه، طرح اصلاح شده و پايان نامه به دفتر كارشناسي ارشد ارائه دهند
- همچنين مسؤوليت به پايان رسانيدن پژوهش در مدت مجاز تحصيلي بر عهده استاد راهنماست شايسته است تأخير در روند پيشرفت دانشجو با ذكر دلائل منطقي و موجه به دفتر برنامه ارشد گزارش شود
وظائف استاد راهنما جهت ارائه طرح پژوهش پايان نامه
- هدايت دانشجو براي ارائه سمينار پژوهشي
- هدايت دانشجو جهت نوشتن طرح پژوهشي در زمان مقرر
- هدايت دانشجو براي رعايت كامل آيين نگارش و تايپ طرح
- تصحيح نهايي طرح و ارائه تأييديه به دانشجو جهت برگزاري جلسه دفاع از طرح پژوهشي
- مشاركت در هماهنگي جهت تشكيل جلسه دفاع از طرح
- هدايت دانشجو جهت تغيير طرح با توجه به نظرات پيشنهادي در جلسه دفاع از عنوان
- هدايت دانشجو براي تدوين طرح پژوهشي در فرمهاي مخصوص دانشگاه
- تصحيح نهايي طرح پژوهشي با توجه به نظرات پيشنهادي، رعايت آيين نگارش و ارائه تأييديه به دانشجو.
- نوشتن صورت جلسه در جلسه دفاع ازطرح
- ارسال صورت جلسه و فرم شماره 1
وظائف استاد راهنما در ارتباط با جلسه گزارش پيشرفت (پيش دفاع)
- هماهنگي جهت برگزاري جلسه
- نوشتن صورت جلسه بر اساس مباحث مطرح شده
- پيگيري جهت كسب اطمينان از انجام امور طرح شده در جلسات گزارش پيشرفت
وظائف استاد راهنما در جلسه دفاع از پايان نامه و بعد از آن
- همكاري در هماهنگي جهت برگزاري جلسه
- كسب اطمينان از حضور بموقع ساير اساتيد
- برگزاري جلسه در وقت تعيين شده
- راهنمايي دانشجو براي تكثير صفحات اول و آخر پايان نامه
- مشاركت در ارزشيابي پايان نامه
- كسب اطمينان از تكميل فرم شماره چهار
- كسب اطمينان از تكميل فرم داوري
- راهنمايي دانشجو براي اخذ فرم ريز نمرات تأييد شده از آموزش
- راهنمايي دانشجو براي تكثير نسخه اصلي پايان نامه و ارسال آن به دفتر تحصيلات تكميلي
وظايف استاد مشاور تخصصي پايان نامه
- هدايت و راهنمايي دانشجو در امور تخصصي مربوط به پايان نامه
- مطالعه پروپوزال و ارائه نظرات در امور تخصصي قبل از جلسه دفاع از عنوان
- اختصاص ساعات مشخصي براي مشاوره دانشجو براساس نياز
- شركت در جلساتي كه از طرف استاد راهنما جهت حل مشكلات دانشجو برگزار مي گردد. و ارائه نظرات تخصصي خود در رابطه با موضوع
- مطالعه كليه فصول پايان نامه و ارائه نظرات در امور تخصصي قبل از دفاع از پايان نامه
- شركت در جلسه دفاع از عنوان پايان نامه ، پيش دفاع و دفاع از پايان نامه
- ارائه گزارش از روند مشاوره و تعداد جلسات مشاوره دانشجو با مشاور ، به تحصيلات تكميلي
- مشاركت در ارزشيابي پايان نامه
آیا اساتید برای استاد راهنما بودن پولی دریافت می کنند؟
اساتیدی که به عنوان استاد راهنما انتخاب می شوند علاوه بر دریافت حقوق در قبال تدریس، مبلغی را نیز به عنوان استاد راهنما دریافت می کنند.
اکنون باید دید اساتید راهنمایی که وظایفشان را به درستی انجام نمی دهند، این پول را در قبال چه کاری دریافت می کنند؟ آیا وزارت علوم و رؤسای دانشگاه ها، لااقل به اندازه پولی که به این اساتید می پردازند، بر کار آنها نظارت می کنند؟
متاسفانه باید گفت که در بسیاری از دانشگاه ها نظارت بر کار اساتید به درستی انجام نمی گیرد و به همین علت نیز، برخی از اساتید به نحو احسن به انجام وظایفشان نمی پردازند و بیشترین لطمه را از این مساله دانشجویان می بینند.
نحوه انتخاب استاد راهنما
- باید استادی به عنوان استاد راهنما انتخاب شود که، عضو هیئت علمی دانشگاه باشد.
- تعداد پایان نامه های موفق استاد مورد نظر را بپرسید و برخی از آنها را مطالعه کنید.
- بررسی کنید که، استاد راهنمای انتخابی چه مقدار در دسترس دانشجویان پایان نامه، خود است. بر اساس آن اولویت بندی کنید.
سعی کنید استاد راهنمایی انتخاب کنید که، در شهر شما زندگی کنند. به این ترتیب هر زمان که با مشکلی رو به رو شوید. یا نیاز به هم فکری داشته باشید. میتوانید با او ملاقات داشته باشید. استادانی که در شهر دیگری زندگی میکنند و در دانشگاه شما تدریس میکنند. نمیتوانند هر زمان شما نیاز دارید با شما ملاقات کنند.
- بررسی های مربوط به انتخاب استاد راهنما را قبل از انتخاب واحدهای پایان نامه، انجام دهید. زیرا استادان راهنما، محدودیت انتخاب دانشجو دارند. و البته استادان موفق ممکن است به سرعت ظرفیت پذیرش شان پر شود.
- پس از انتخاب استاد راهنما، باید توسط گروه تخصصی شما تایید گردد.
- استادان متخصص در حوزه موضوع انتخابی خود را مد نظر داشته باشید. توجه داشته باشید که استاد راهنما در خصوص، مسائل کاملا تخصصی باید شما را راهنمایی کند. پس استاد متخصص انتخاب کنید.
استاد راهنما اگر در زمینه موضوع پایان نامه شما، تخصص نداشته باشد. مجبور میشوید تمام کار پایان نامه را خودتان و با مشاور های بیرونی جلو ببرید. به همین دلیل ممکن است نتوانید زمان را مدیریت کنید. پس به این نکته بسیار اهمیت دهید.
- استاد راهنما باید بتواند شما را در روش تحقیق آگاه کند. همچنین در انجام تمام فصل های پایان نامه، شما را راهنمایی کند.
توجه داشته باشید که، استاد راهنمایی با مشخصات بالا، میتواند به شما در انجام پایان نامه کمک کند. تا زود تر و با کیفیت بالاتری پایان نامه خود را انجام و ارائه دهید.
- به این فکر نکنید که استاد راهنما، چقدر در انجام پایان نامه سخت گیری میکند. مطمئن باشید استادان سخت گیر، نتیجه را در نظر گرفته اند. سخت گیری آنها برای رسیدن به نتیجه بهتر است. شاید دلتان بخواهد در طول انجام پروژه پایان نامه، کسی به شما سخت نگیرد و هر کاری کردید تایید کند. اما همین امر موجب میشود در زمان ارائه پایان نامه، هیأت داوران از بیشتر پایان نامه شما، ایراد پیدا کنند.
- انسان ها با داشتن اعتماد به نفس، از پس هر کاری بر می آیند. استاد راهنمایی انتخاب کنید که به شما اعتماد به نفس بدهد. البته منظور تعریف الکی و بیان نکردن ایراد ها نیست. بلکه گفتن قابلیت و نکات مثبت خود شماست. انجام پایان نامه، در کنار این استادان به شما کمک میکند تا با علاقه و پشت کار بیشتری، کارهای پایان نامه خود را جلو ببرید.
چگونه استاد راهنمای خود را تغییر دهیم؟
اگر شما تصمیم دارید که استاد راهنمای فعلی خود را تغییر دهید باید از طرف دانشگاه یک فرایند اداری طی شود، فرم هایی پر شده و دلیل این تغییر اعلام شود. بنابراین بسیار مهم است که قبل از شروع این فرایند اداری به طور جدی فکر کنید و نظرات همکاران و مربیان را بپرسید. این را نیز در نظر بگیرید، شما باید استاد جایگزین پیدا کنید و استاد راهنمای جدید نیز باید نسبت به موضوع مورد مطالعه شما اشراف کامل داشته باشد. بنابراین تغییر استاد راهنما خیلی سریع رخ نمی دهد و ممکن است زمان زیادی از شما بگیرد.
7 استراتژی برای داشتن جسارت بیشتر جهت رفع تعارض با اساتید راهنما
فرد جسور توانایی اظهار با اعتماد به نفس نظرات خود و در عین حال لحاظ کردن نیازهای دیگر افراد را دارد. برخی از دانشجویان به ویژه زمانی که استاد راهنمایشان جزو افراد سختگیر است، در بیان احساسات خود تردید می کنند. استراتژی های ذیل به شما کمک می کند تا جسارت بیشتری داشته باشید و تعارض هایی که با استاد راهنمایتان رخ می دهد را رفع نمایید.
درک انتظارات استاد راهنما
هر استاد راهنمایی، سبک مدیریتی خود را دارا است. استاد راهنمای کنشگر از شما انتظار دارد تا به صورت هفتگی یا یک هفته در میان، روند پیشرفت خود در فرآیند انجام پایان نامه را گزارش دهید. اما استاد راهنمای پرمشغله از گزارش های هفتگی و روتین نفرت دارد و اگر شما این کار را انجام دهید، از شما فاصله می گیرد. آسان ترین راه برای برآورده کردن انتظارات چنین استاد راهنمایی طرح پرسش ذیل در ابتدای فرآیند انجام پایان نامه است: «هر چند وقت یک بار باید روند پیشرفت خود را به شما گزارش دهم؟» همچنین می توانید نحوه تعامل خود با او (به صورت ایمیل یا جلسات حضوری) را همان ابتدا مشخص نمایید.
آمادگی برای جلسات حضوری
اساتید راهنما افراد پرمشغله ای هستند و راهنمایی پایان نامه شما یکی از صدها کاری است که باید آن را انجام دهند. هنگامی که برای جلسات حضوری آمادگی داشته باشید، می توانید سریعا توجه استاد راهنمای خود را جلب نمایید و بدین ترتیب او می تواند به راحتی بر مشکلات شما تمرکز نماید تا آنها رفع گردند. اگر نیاز است تا فرمی توسط استاد راهنما امضا شود یا مقاله ای مورد بررسی قرار گیرد، آنها را هم همراه خود به جلسه بیاورید. این امر، حمایت استاد راهنما از شما را آسان می گرداند.
توضیح مشکلات و اجتناب از بیان احساسات
به هیچ وجه فکر نکنید که استاد راهنمای شما با تمامی جزئیات کار شما آشنایی دارد. مشکلات خود را با بیان واقعیات و شرح چگونگی مداخله آنها در فرآیند انجام پایان نامه، توضیح دهید. از صحبت درباره احساسات خود مانند عصبانیت، ناامیدی و نارضایتی اجتناب نمایید، زیرا این مسائل همگی حاشیه محسوب می شوند و می توانند حتی به تعارض بیشتر منجر گردند.
تعریف پیشاپیش چگونگی حل مشکل
مطمئنا شما بیشتر از استاد راهنما با کار خود آشنایی دارید. شما می توانید با طرح مشکل و نحوه رفع آن در ابتدای جلسات حضوری که با استاد راهنمای خود دارید، در زمان خود و استاد راهنما صرفه جویی نمایید. استاد راهنمای شما از این که درباره مشکلات موجود در فرآیند انجام پایان نامه و نحوه رفع آنها از پیش فکر کرده اید، قدردانی خواهد کرد و بدین ترتیب احتمال بیشتری دارد تا نظرات شما را قبول نماید.
توجه به دیدگاه های استاد راهنما
احتمالا استاد راهنمای شما با تمامی نظراتتان موافق نیست و برای این امر هم دلایل خود را دارد. در این گونه موارد، به هیچ وجه حالت تدافعی نگیرید و انتقادات استاد راهنما را انتقاداتی شخصی برداشت نکنید. به مشکلات موجود در فرآیند انجام پایان نامه از دیدگاه استاد راهنما بنگرید و با کمک او و برگزاری جلسات طوفان فکری به دنبال راه حل باشید. این امر برای رفع تعارض میان شما و استاد راهنما بسیار موثر واقع خواهد شد.
نوشتن مهمترین نکات مطرح در جلسات
یکی از متداول ترین دلایل تعارض میان شما و استاد راهنما عدم توانایی در برقراری ارتباط است. برای مثال ممکن است که درباره پیشنهادات استاد راهنما دچار سوء تفاهم شوید و مسیر اشتباهی را برای انجام پایان نامه انتخاب نمایید. بهترین راه برای اجتناب از این گونه موارد، توصیه می گردد تا پس از پایان هر جلسه، طی یک ایمیل، نکات مطرح شده در جلسه را خلاصه و لیست نمایید و برای استاد راهنما ارسال کنید. این امر به استاد راهنما اجازه می دهد تا فرصتی داشته باشد که جلسه برگزار شده را پیش خود مرور و در صورت لزوم موادی را به لیست اضافه یا کم کند و آن را اصلاح نماید.
اعتمادسازی
هنگام ملاقات با استاد راهنما، با کمک او فعالیت های خود را اولویت بندی نمایید و برای آنها مهلت های زمانی تقریبی معین کنید. اطمینان حاصل کنید که به تعهدات خود پایبند هستید و اگر به هر دلیلی نتوانستید تعهدات خود را انجام دهید، در اولین فرصت استاد راهنمای خود را در جریان بگذارید. برای ایجاد اعتماد میان خود و استاد راهنما می بایست به استاد راهنمای خود نشان دهید که او می تواند بر روی شما حساب کند.
جسارت، مهارتی است که به شما کمک می کند تا تعارضات شخصی و حرفه ای را رفع نمایید. از این استراتژی ها می توانید در محل کار خود نیز استفاده کنید و با اعتماد به نفس بیشتری با همکاران و کارفرمایان خود ارتباط برقرار نمایید. هر زمانی که امکان دارد، مسائل مهم را به صورت حضوری و رودررو و نه تلفنی و از طریق ایمیل به بحث بگذارید. ارتباط از طریق تلفن و ایمیل باعث می گردد تا نتوانید زبان بدن طرف مقابلتان و احساسات او را مشاهده کنید و به همین دلیل احتمالا دچار سوء تفاهم می گردید و این امر به تعارض میان شما و فرد مقابل می انجامد.
اگر استاد راهنمای شما فرد سختگیری است، که احتمالا همین طور است، استراتژی های فوق برای برقراری یک ارتباط مثمر ثمر بسیار موثر واقع خواهد شد، اما برای رسیدن به خواسته های خود به جسارت بیشتری نیاز دارید. ممکن است برخی از اساتید راهنما (متخاصم-سلطه جو، شاکی، همه چیزدان، منفی باف و مدیر خرد) با نظرات منفی شما را مرعوب نمایند، در حالی که دیگر اساتید راهنما (همیشه موافق، مردد و پرمشغله) در عین حال که افرادی خوبی هستند، در راهنمای پایان نامه شما بسیار ضعیف عمل کنند. اگر استاد راهنمای شما (ساکت) حتی در جلسات حضوری به شما بی اعتنایی کند، احتمالا شما نیاز دارید تا برای اتمام فرآیند انجام پایان نامه، از همکاران و دیگر اساتید دانشگاه خود کمک بگیرید.
اگر استاد راهنمای شما فردی منفی باشد یا مدیریت ضعیفی داشته باشد، شما می توانید با طرح جسورانه نظرات خود، شنیدن دیدگاه های او، به بحث گذاشتن مشکلات و یافتن راه حلی برای آنها، تعارضات خود با او را رفع نمایید.
اگر شما چالش های میان خود و استاد راهنمای خود را به فرصتی برای یادگیری تبدیل کنید، شخصیتی مستقل، جسور و فعال برای خود خواهید ساخت که تمامی کارفرمایان به دنبال استخدام او هستند. در انتها برای مشاوره در زمینه رفع تعارضات با استاد راهنما و به اتمام رساندن سریعتر فرآیند انجام پایان نامه می توانید با موسسه ایده پردازان ره جوی شریف (دکترین) تماس حاصل کنید.
وظایف استاد راهنما چیست؟
