به گزارش سرویس اطلاعات دارویی پایگاه خبری ساعدنیوز، متفورمین به عنوان خط اول درمان برای میلیونها فرد مبتلا به دیابت نوع 2 در سراسر جهان تجویز میشود. این دارو با کاهش تولید گلوکز در کبد و افزایش حساسیت سلولها به انسولین، به کنترل موثر قند خون کمک میکند. با وجود مزایای فراوان و ایمنی نسبی، متفورمین یک داروی جادویی بدون محدودیت نیست. آگاهی از موارد منع مصرف و تداخلات دارویی آن برای جلوگیری از عوارض جانبی جدی، بهویژه یک عارضه نادر اما مرگبار به نام اسیدوز لاکتیک، امری ضروری و حیاتی است.
نادیده گرفتن این محدودیتها میتواند منجر به مشکلات جدی سلامتی، بهویژه برای افرادی با شرایط پزشکی خاص شود. بنابراین، قبل از شروع یا ادامه مصرف این دارو، بسیار مهم است که بیمار و پزشک هر دو از شرایطی که مصرف متفورمین را پرخطر میسازد، آگاه باشند. این مقاله به صورت جامع و با استناد به منابع معتبر پزشکی، به بررسی دقیق افرادی که نباید متفورمین مصرف کنند و داروهایی که با آن تداخل دارند، میپردازد تا راهنمای کاملی برای مصرف ایمن این داروی مهم باشد.
مصرف متفورمین برای برخی افراد به دلیل افزایش خطر عوارض جانبی شدید، ممنوع یا نیازمند احتیاط فراوان است. مهمترین اصل در این زمینه، عملکرد کلیههاست، زیرا متفورمین از طریق کلیه از بدن دفع میشود و هرگونه اختلال در این فرآیند میتواند منجر به تجمع دارو و مسمومیت شود.
مهمترین گروهی که باید از مصرف متفورمین خودداری کنند، بیماران مبتلا به نارسایی شدید کلیوی هستند. به طور دقیقتر، بیمارانی که نرخ فیلتراسیون گلومرولی تخمینی (eGFR) آنها کمتر از 30 میلیلیتر در دقیقه است، نباید این دارو را مصرف کنند. علاوه بر این، شرایطی مانند اسیدوز متابولیک حاد یا مزمن، از جمله کتواسیدوز دیابتی، یک منع مصرف مطلق برای این دارو محسوب میشود. حساسیت شدید و اثباتشده به متفورمین نیز دلیلی برای عدم مصرف آن است.
عملکرد صحیح کبد نیز در متابولیسم دارو و تنظیم سطح لاکتات بدن نقش دارد. به همین دلیل، افراد مبتلا به بیماریهای شدید و فعال کبدی یا نارسایی کبد، کاندیدای مناسبی برای مصرف متفورمین نیستند. اختلال در عملکرد کبد میتواند خطر اسیدوز لاکتیک را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. این مسئله به خصوص در بیمارانی که همزمان به مصرف الکل نیز اعتیاد دارند، اهمیت دوچندانی پیدا میکند.
شرایط پزشکی حاد دیگری نیز وجود دارند که مصرف متفورمین را به طور موقت یا دائم محدود میکنند. این شرایط شامل شوک سپتیک (عفونت خونی شدید)، سکته قلبی حاد، نارسایی حاد قلبی و کمآبی شدید بدن است. در چنین موقعیتهای بحرانی، جریان خون به کلیهها و سایر ارگانها کاهش مییابد که این امر دفع متفورمین را مختل کرده و خطر اسیدوز لاکتیک را به شدت بالا میبرد. به همین دلیل، معمولاً در زمان بستری شدن در بیمارستان برای چنین شرایطی، مصرف متفورمین به طور موقت قطع میشود.
یکی از مهمترین جنبههای مصرف ایمن متفورمین، آگاهی از تداخلات آن با سایر داروهاست. برخی داروها میتوانند اثر متفورمین را تغییر دهند، خطر افت قند خون را افزایش دهند یا احتمال بروز عارضه خطرناک اسیدوز لاکتیک را بالا ببرند. بنابراین، اطلاعرسانی به پزشک در مورد تمام داروهای مصرفی، اعم از شیمیایی و گیاهی، امری ضروری است.
داروهایی که بر عملکرد کلیه تأثیر میگذارند، در صدر لیست تداخلات دارویی قرار دارند. داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، مهارکنندههای آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE inhibitors) مانند کاپتوپریل و لیزینوپریل، و مسدودکنندههای گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs) مانند لوزارتان، همگی میتوانند عملکرد کلیه را کاهش داده و دفع متفورمین را با مشکل مواجه کنند. همچنین داروهایی مانند سایمتیدین (که برای درمان مشکلات معده استفاده میشود) میتوانند با رقابت برای دفع کلیوی، غلظت متفورمین در خون را افزایش دهند.
مصرف همزمان الکل با متفورمین اکیداً توصیه نمیشود. الکل، بهویژه در مقادیر زیاد، پتانسیل افزایش خطر اسیدوز لاکتیک را دارد و همچنین میتواند باعث افت شدید قند خون (هیپوگلیسمی) شود. این تداخل به خصوص در بیمارانی که عملکرد کبد یا کلیه ضعیفی دارند، بسیار خطرناکتر است و باید به طور جدی از آن پرهیز شود.
یکی دیگر از تداخلات بسیار مهم، مربوط به استفاده از مواد حاجب یددار است که در برخی از روشهای تصویربرداری مانند سیتی اسکن تزریقی استفاده میشود. این مواد میتوانند باعث نارسایی حاد کلیوی شوند و در نتیجه، تجمع متفورمین در بدن را به همراه داشته باشند. به همین دلیل، دستورالعملهای پزشکی توصیه میکنند که مصرف متفورمین 48 ساعت قبل از انجام چنین تصویربرداریهایی قطع شده و تنها پس از اطمینان از بازگشت عملکرد کلیه به حالت طبیعی، مجدداً شروع شود.
متفورمین یک داروی بسیار موثر و کلیدی در مدیریت دیابت نوع 2 است، اما ایمنی آن در گرو مصرف صحیح و آگاهانه است. مهمترین موارد منع مصرف آن شامل نارسایی شدید کلیوی، بیماریهای شدید کبدی و شرایط حاد پزشکی مانند عفونتهای شدید و نارسایی قلبی است. همچنین، تداخلات این دارو با برخی داروها مانند داروهای موثر بر کلیه (مثل ایبوپروفن)، الکل و مواد حاجب یددار میتواند خطرات جدی مانند اسیدوز لاکتیک را به همراه داشته باشد. بهترین راه برای اطمینان از مصرف ایمن متفورمین، مشورت صادقانه و کامل با پزشک معالج و در میان گذاشتن تمام شرایط پزشکی و لیست داروهای مصرفی با اوست. هرگز بدون دستور پزشک دوز دارو را تغییر ندهید یا آن را قطع نکنید.
برای مشاهده مطالب مرتبط با اطلاعات دارویی اینجا کلیک کنید
