پنج‌شنبه با شاهنامه فردوسی: منوچهر- بخش 3؛ یکایک به شاه آمد این آگهی / آگاهی یافتن منوچهر از زال + متن صوتی و معنی اشعار

خلاصه شاهنامهٔ فردوسی؛ منوچهر- بخش 3

در این متن داستانی از شاهنامه فردوسی روایت شده است که به ورود سام از کوه و ملاقات او با شاه منوچهر می‌پردازد. با دریافت خبر ورود سام، منوچهر شاد می‌شود و دستوری می‌دهد تا او را درباراد قبول کنند. سام به درگاه شاه می‌آید و با منوچهر و نوذر گفتگو می‌کند. منوچهر به سام می‌گوید که زال، فرزند او را مورد حفاظت قرار دهد و از او خواسته می‌شود تا به زابُلستان بازگردد. او از شاه عطایای فراوانی دریافت می‌کند و به زابلستان می‌رود.

در ادامه، داستان به زال، فرزند سام، می‌پردازد که ستاره‌شناسان پیشگویی می‌کنند او به پهلوانی بزرگ تبدیل خواهد شد. شاه منوچهر برای زال لباس‌هایی زیبا و گرانبها فراهم می‌کند و به پاس خدمات او، عهدی از طرف خود و تمام سرزمین‌ها می‌بندد. سام با نگرانی در مورد ایمنی زال صحبت می‌کند و توصیه‌هایی به او می‌کند. زال با آموختن دانش و تجربه‌های جنگی به پادشاهی بزرگ تبدیل می‌شود و در نهایت از فضل و ادب برخوردار می‌شود.

این متن نشان‌دهنده‌ی اهمیت خانواده، سرپرستی و دانایی در شاهنامه است و درباره‌ی رابطه‌ی صمیمی میان پدر و پسر و نقش آنها در تاریخ و فرهنگ ایران زمین سخن می‌گوید.

برگردان به زبان ساده

# یکایک به شاه آمد این آگهی

که سام آمد از کوه با فرّهی

هوش مصنوعی: هر یک از افراد به شاه گزارش دادند که سام با ویژگی‌های برجسته‌اش از کوه آمده است.

# بدان آگهی شد منوچهر شاد

بسی از جهان آفرین کرد یاد

هوش مصنوعی: منوچهر از آگهی و آگاهی خود بسیار خوشحال شد و به یاد خداوندی که جهان را آفریده، شاداب گشت.

# بفرمود تا نوذر نامدار

شود تازیان پیش سام سوار

هوش مصنوعی: فرمان دادند که نوذر، پهلوان مشهور، به همراه سواران تازی به حضور سام برود.

# کند آفرین کیانی بر اوی

بدان شادمانی که بگشاد روی

هوش مصنوعی: آفرین شاهانه بر او باد، به خاطر شادی‌اش که چهره‌اش را باز کرد و گشوده است.

# بفرمایدش تا سوی شهریار

شود تا سخن‌ها کند خواستار

هوش مصنوعی: بروید و از طرف او به نزد پادشاه بروید تا درخواست‌ها و خواسته‌هایش را مطرح کند.

# ببیند یکی روی دستان سام

به دیدار ایشان شود شادکام

هوش مصنوعی: اگر کسی به دیدار آن‌ها بیاید و چهره سام را ببیند، خوشحال خواهد شد.

# و زین جا سوی زابلستان شود

بر آیین خسرو پرستان شود

هوش مصنوعی: از اینجا به سمت زابلستان می‌رود و به‌صورت پیروان خسرو در می‌آید.

# چو نوذر بر سام نیرم رسید

یکی نو جهان پهلوان را بدید

هوش مصنوعی: وقتی نوذر به سام نیرم رسید، یکی از پهلوانان بزرگ جهان را دید.

# فرود آمد از باره سام سوار

گرفتند مر یک‌دگر را کنار

هوش مصنوعی: از اسب سام به زمین آمدند و یکدیگر را در آغوش گرفتند.

# ز شاه و ز گردان بپرسید سام

از ایشان بدو داد نوذر پیام

هوش مصنوعی: سام از شاه و گردان سؤال کرد و از آن‌ها پیام نوذر را دریافت کرد.

# چو بشنید پیغام شاه بزرگ

زمین را ببوسید سام سترگ

هوش مصنوعی: وقتی سام بزرگ پیام شاه را شنید، زمین را بوسید.

# دوان سوی درگاه بنهاد روی

چنان کش بفرمود دیهیم جوی

هوش مصنوعی: او به سرعت به سوی درگاه رفت و چهره‌اش را به آن سوی نهاد، گویی که فرمان داده بودند تا تاج را بیابد.

# چو آمد به نزدیکی شهریار

سپهبد پذیره شدش از کنار

هوش مصنوعی: وقتی که به نزدیکی شهریار رسید، فرمانده سپاه از کنار او استقبال کرد.

# درفش منوچهر چون دید سام

پیاده شد از باره بگذارد گام

هوش مصنوعی: زمانی که سام درفش منوچهر را مشاهده کرد، از اسب پیاده شد و قدم برداشت.

# منوچهر فرمود تا برنشست

مر آن پاک‌دل گرد خسرو پرست

هوش مصنوعی: منوچهر دستور داد تا بر فراز اسب برود، آن دل پاک را که پرستشگر شاه است.

# سوی تخت و ایوان نهادند روی

چه دیهیم دار و چه دیهیم جوی

هوش مصنوعی: به سوی تاج و تخت و کاخ رفتند، چه نیازی به تاج و سکه برای شکار کردن دارند؟

# منوچهر برگاه بنشست شاد

کلاه بزرگی به سر برنهاد

هوش مصنوعی: منوچهر با شادی بر روی تخت سلطنت نشست و کلاه بزرگی بر سر گذاشت.

# به یک دست قارن به یک دست سام

نشستند روشن‌دل و شادکام

هوش مصنوعی: با یک دست قارن و با یک دست سام نشسته‌اند، افرادی روشن‌دل و شاداب.

# پس آراسته زال را پیش شاه

به زرّین عمود و به رزّین کلاه

هوش مصنوعی: زال را با زینتی زیبا و کلاهی پرزرق و برق به نزد شاه آوردند.

# گرازان بیاورد سالار بار

شگفتی بماند اندر او شهریار

هوش مصنوعی: سالار هدایتی شگفت‌انگیز را به ارمغان آورد که در آن، سلطانی باقی ماند.

# بر آن برز بالای آن خوب چهر

تو گفتی که آرام جان است و مهر

هوش مصنوعی: بر روی کوهی که زیبایی تو در آن است، گفتی که آرامش دل و عشق در آن نهفته است.

# چنین گفت مر سام را شهریار

که از من تو این را به زنهاردار

هوش مصنوعی: پادشاه به سام گفت که تو باید این موضوع را به خردمندان و وارستگان بسپردی.

# به خیره میازارش از هیچ روی

به کس شادمانه مشو جز بدوی

هوش مصنوعی: او را از هیچ چیز آزار نده و به خاطر هیچ کس خوشحال نباش، جز به خاطر کسی که بدی‌ها را فراموش کرده است.

# که فرّ کیان دارد و چنگ شیر

دل هوشمندان و آهنگ شیر

هوش مصنوعی: کسی که دارای شکوه و عظمت سرزمین کیان است، و خویش به مانند شجاعت و دلیر بودن شیر، با عقل و هوش می‌اندیشد.

# پس از کار سیمرغ و کوه بلند

و زان تا چرا خوار شد ارجمند

هوش مصنوعی: پس از ماجرای سیمرغ و کوه بلند، به این نتیجه می‌رسیم که چگونه موجود باارزشی خوار و ناچیز شد.

# یکایک همه سام با او بگفت

هم از آشکارا هم اندر نهفت

هوش مصنوعی: هر یک از سام، به او گفتند؛ هم به طور واضح و هم در خفا.

# و ز افگندن زال بگشاد راز

که چون گشت با او سپهر از فراز

هوش مصنوعی: زال با افکندن راز خود، فهمید که چگونه آسمان (سپهر) به او کمک کرده است.

# سرانجام گیتی ز سیمرغ و زال

پر از داستان شد به بسیار سال

هوش مصنوعی: در نهایت، سرزمین به خاطر ماجراهای سیمرغ و زال پر از قصه‌ها و روایت‌ها شد، و این مدت زمان زیادی طول کشید.

# برفتم به فرمان گیهان خدای

به البرز کوه اندر آن زشت جای

هوش مصنوعی: به خاطر فرمان خداوند، از مکان خود بیرون رفتم و به کوه البرز که جای مناسبی به نظر نمی‌رسید، رفتم.

# یکی کوه دیدم سر اندر سحاب

سپهری است گفتی ز خارا بر آب

هوش مصنوعی: به کوهی برخورد کردم که سر آن در ابرها فرو رفته بود. به نظر می‌رسید که انگار از سنگ سرخ ساخته شده و در آب قرار دارد.

# برو بر نشیمی چو کاخ بلند

ز هر سوی بر او بسته راه گزند

هوش مصنوعی: برو و مانند بادی که به سمت کاخی بلند می‌وزد، از هر طرف به آن حمله کن و راه آسیب‌رسانی به آن را بسته نگه‌دار.

# بدو اندرون بچهٔ مرغ و زال

تو گفتی که هستند هر دو همال

هوش مصنوعی: در دل تو بچه‌مرغ و زال وجود دارند، تو گفته‌ای که هر دو شبیه و همسان هستند.

# همی بوی مهر آمد از باد اوی

به دل راحت آمد هم از یاد اوی

هوش مصنوعی: بوی محبت از جانب او به مشام می‌رسد و این احساس آرامش نیز به یاد او بازمی‌گردد.

# ابا داور راست گفتم به راز

که ای آفرینندهٔ بی‌نیاز

هوش مصنوعی: من به درگاه تو، ای خالق بی‌نیاز، حقیقت را با صداقت بیان کردم.

# رسیده به هر جای برهان تو

نگردد فلک جز به فرمان تو

هوش مصنوعی: هر جا که برسی، آسمان جز به فرمان تو نمی‌چرخد.

# یکی بنده‌ام با تنی پر گناه

به پیش خداوند خورشید و ماه

هوش مصنوعی: من یک بنده هستم که با بدنی پر از گناه به پیش خداوندی می‌روم که خورشید و ماه را آفریده است.

# امیدم به بخشایش تو است بس

به چیزی دگر نیستم دسترس

هوش مصنوعی: امید من فقط به رحمت و بخشش توست و به هیچ چیز دیگری وابسته نیستم.

# تو این بندهٔ مرغ پرورده را

به خواری و زاری برآورده را

هوش مصنوعی: تو این بنده‌ای که مانند پرنده‌ای در قید و بند است را به خاطر زحمات و سختی‌هایش به بالندگی و امید رسانده‌ای.

# همی پرّ پوشد به جای حریر

مزد گوشت هنگام پستان شیر

هوش مصنوعی: پر را به جای حریر می‌پوشد و در زمانی که شیر از پستانش می‌خورد، مزد گوشت را به او می‌دهد.

# به بد مهری من روانم مسوز

به من باز بخش و دلم بر فروز

هوش مصنوعی: روح من را به خاطر بدی‌هایم نسوزان و دوباره به من ببخش تا دل من دوباره روشن شود.

# به فرمان یزدان چو این گفته شد

نیایش همانگه پذیرفته شد

هوش مصنوعی: وقتی که خداوند این دستور را صادر کرد، نیایش بلافاصله پذیرفته شد.

# بزد پرّ سیمرغ و بر شد به ابر

همی حلقه زد بر سر مرد گبر

هوش مصنوعی: پرنده‌ای بزرگ و افسانه‌ای به نام سیمرغ پرواز کرد و بر فراز ابرها حلقه‌زنی کرد و بر سر آن مرد زرتشتی اطراق نمود.

# ز کوه اندر آمد چو ابر بهار

گرفته تن زال را بر کنار

هوش مصنوعی: ابر بهاری از کوه پایین آمد و تن زال را در کنار خود گرفت.

# به پیش من آورد چون دایه‌ای

که در مهر باشد ورا مایه‌ای

هوش مصنوعی: او به پیش من آورد مانند دایه‌ای که با عشق و محبت به فرزند خود شیر می‌دهد.

# من آوردمش نزد شاه جهان

همه آشکاراش کردم نهان

هوش مصنوعی: من او را به پیش پادشاه دنیا آوردم و تمام رازهای او را برایش روشن کردم.

# بفرمود پس شاه با موبدان

ستاره‌شناسان و هم بخردان

هوش مصنوعی: آنگاه پادشاه دستور داد تا با اخترشناسان و دانشمندان مشورت کنند.

# که جویند تا اختر زال چیست

بر آن اختر از بخت سالار کیست

هوش مصنوعی: کسانی که به دنبال می‌گردند تا بدانند ستارهٔ زال چه نشانه‌ای دارد، باید ببینند که بر آن ستاره، سالار بخت کیست.

# چو گیرد بلندی چه خواهد بدن

همی داستان از چه خواهد زدن

هوش مصنوعی: وقتی که انسان به اوج می‌رسد، چه بر سر بدنش می‌آید؟ او در این وضعیت سؤالاتی از دل و جانش خواهد داشت.

# ستاره‌شناسان هم اندر زمان

از اختر گرفتند پیدا نشان

هوش مصنوعی: منجمان با استفاده از حرکت‌های ستاره‌ها و سیارات، زمان را مشخص می‌کنند و از این طریق نشانه‌هایی را برای شناخت بهتر جهان به‌دست می‌آورند.

# بگفتند با شاه دیهیم دار

که شادان بزی تا بود روزگار

هوش مصنوعی: گفتند که با پادشاه تاج و تخت داشته باش و تا زمانی که زندگی برقرار است شاد زندگی کن.

# که او پهلوانی بود نامدار

سرافراز و هشیار و گرد و سوار

هوش مصنوعی: او شخصیتی مشهور و با افتخار بود که بسیار زیرک و شجاعانه سوارکار بود.

# چو بشنید شاه این سخن شاد شد

دل پهلوان از غم آزاد شد

هوش مصنوعی: زمانی که شاه این سخن را شنید، شاد شد و دل پهلوان هم از غم رهایی یافت.

# یکی خلعتی ساخت شاه زمین

که کردند هر کس بدو آفرین

هوش مصنوعی: یک بار شاه زمین، لباس و پوششی زیبا و شایسته‌ای برای کسی آماده کرد که همه به او تبریک و تحسین گفتند.

# از اسپان تازی به زرین ستام

ز شمشیر هندی به زرّین نیام

هوش مصنوعی: از اسبان عربی با زین طلایی و از شمشیر هندی با نیام طلایی، در توصیف موضوعی زیبا و باارزش صحبت می‌کند.

# ز دینار و خز و ز یاقوت و زر

ز گستردنی‌های بسیار مر

هوش مصنوعی: از طلا، نقره، سنگ‌های قیمتی و گنجینه‌های فراوان دوری کن.

# غلامان رومی به دیبای روم

همه گوهرش پیکر و زرش بوم

هوش مصنوعی: غلامان رومی با پارچه‌های زیبا و مجلل، همه جواهرات و زیبایی‌های خود را به نمایش می‌گذارند و در عین حال، زمین و سرزمین خود را نیز به تصویر می‌کشند.

# زبرجد طبق‌ها و پیروزه جام

چه از زرّ سرخ و چه از سیم خام

هوش مصنوعی: در اینجا به زیبایی و ارزش اشیای زینتی اشاره شده است، که از سنگ‌های قیمتی مانند زبرجد و پیروزه ساخته شده‌اند. همچنین، به هر دو نوع مواد با ارزش، چه از طلا و چه از نقره، پرداخته می‌شود. به طور کلی، این بیت نشان‌دهنده‌ی درخشش و زیبایی اشیای گرانبهایی است که از فلزات و سنگ‌های قیمتی تشکیل شده‌اند.

# پر از مشک و کافور و پر زعفران

همه پیش بردند فرمان بران

هوش مصنوعی: همه جا را عطر و بوی خوش مشک و کافور و زعفران پر کرده است و فرمانگیران به پیش آمده‌اند.

# همان جوشن و ترگ و برگستوان

همان نیزه و تیر و گُرز گران

هوش مصنوعی: این بیت به توصیف وسایل و ابزار جنگی می‌پردازد، از جمله زره، نیزه، تیر و گرز. این ابزارها نماد توانایی و قدرت در دوران نبرد هستند و نشان می‌دهند که جنگجویان با تجهیزات کامل آماده رویارویی با دشمنان خود می‌باشند.

# همان تخت پیروزه و تاج زر

همان مهر یاقوت و زرین کمر

هوش مصنوعی: تخت و تاجی باشکوه با سنگ‌های قیمتی و زینت‌هایی از طلا و یاقوت که نشان از قدرت و glory دارد.

# و زان پس منوچهر عهدی نوشت

سراسر ستایش به سان بهشت

هوش مصنوعی: پس از آن، منوچهر تعهد جدیدی را به نگارش درآورد که کاملاً سرشار از ستایش بود، مانند بهشتی زیبا.

# همه کابل و زابل و مای و هند

ز دریای چین تا به دریای سند

هوش مصنوعی: همه جا از کابل و زابل تا مای و هند، از دریای چین تا دریای سند، در نظر گرفته شده است.

# ز زابلستان تا بدان روی بست

به نوّی نوشتند عهدی درست

هوش مصنوعی: از سرزمین زابلستان تا آنجا که به آن چهره می‌نگرند، عهده‌ای محکم و جدید نوشته‌اند.

# چو این عهد و خلعت بیاراستند

پس اسپ جهان پهلوان خواستند

هوش مصنوعی: وقتی این قرار و نعمت را آماده کردند، سپس خواستند تا اسب قهرمان جهان را بیاورند.

# چو این کرده شد سام بر پای خاست

که ای مهربان مهتر داد و راست

هوش مصنوعی: زمانی که این کار انجام شد، سام به پا خاست و گفت: ای دوست بزرگوار، عدالت و راستی را برقرار کن.

# ز ماهی بر اندیشه تا چرخ ماه

چو تو شاه ننهاد بر سر کلاه

هوش مصنوعی: از دقت در افکار و اندیشه‌های عمیق بهره‌بر شوید، همان‌طور که ماه در آسمان بر روی تاج و تختی قرار دارد و بر دیگران تأثیر می‌گذارد.

# به مهر و به داد و به خوی و خرد

زمانه همی از تو رامش برد

هوش مصنوعی: با عشق و داد و صفا و اندیشه، دنیا همیشه از تو خوشحال و راضی است.

# همه گنج گیتی به چشم تو خوار

مبادا ز تو نام تو یادگار

هوش مصنوعی: برای تو هیچ چیز نمی‌تواند ارزشمندتر از خودت باشد، و نگذار که هیچ گنج و ثروتی در دنیا در نظر تو بی‌ارزش شود. نام تو باید همیشه در ذهن‌ها باقی بماند.

# فرود آمد و تخت را داد بوس

ببستند بر کوههٔ پیل کوس

هوش مصنوعی: او به زمین آمد و تخت را بوسید و آن را بر روی کوه به دوش گرفتند.

# سوی زابلستان نهادند روی

نظاره بر او بر همه شهر و کوی

هوش مصنوعی: به سوی زابلستان رفتند و به تماشای او نگریستند، بر همه شهر و محله.

# چو آمد به نزدیکی نیمروز

خبر شد ز سالار گیتی فروز

هوش مصنوعی: به محض اینکه به نزدیکی نیمروز رسید، خبر آمد که سالار جهان در حال ظهور است.

# بیاراسته سیستان چون بهشت

گلش مشک سارا بُد و زرّ خشت

هوش مصنوعی: سیستان به زیبایی بهشتی آراسته است، گل‌هایش مانند مشک خوشبو و خاکش مانند زر می‌درخشد.

# بسی مشک و دینار بر ریختند

بسی زعفران و درم بیختند

هوش مصنوعی: بسیار از عطر و پول پراکنده شد و همچنین مقدار زیادی زعفران و سکه نیز پاشیده شد.

# یکی شادمانی بُد اندر جهان

سراسر میان کهان و مهان

هوش مصنوعی: در سراسر جهان، کسی وجود داشت که همواره شاد و خوشحال بود، بین تمام مردم و بزرگانی که در گذشته و حال زندگی می‌کردند.

# هر آن‌جا که بد مهتری نامجوی

ز گیتی سوی سام بنهاد روی

هوش مصنوعی: هر جا که فردی به دنبال خوبی و مهری باشد، به سمت سرزمین سام می‌نگرد.

# که فرخنده بادا پی این جوان

بر این پاک دل نامور پهلوان

هوش مصنوعی: خوشا به حال این جوان که به دنبال کسی است که دل پاک و نامداری همچون پهلوان دارد.

# چو بر پهلوان آفرین خواندند

ابر زال زر گوهر افشاندند

هوش مصنوعی: وقتی بر قهرمان (پهلوان) ستایش کردند، ابر زال (پدر رستم) طلا و جواهرات را پراکنده کرد.

# نشست آنگهی سام با زیب و جام

همی داد چیز و همی راند کام

هوش مصنوعی: سپس سام به همراه زیب نشسته و به تبادل کالا پرداختند و در عین حال از خوشی و لذت نیز بهره‌مند شدند.

# کسی کو به خلعت سزاوار بود

خردمند بود و جهاندار بود

هوش مصنوعی: هر کس که لایق مقام و عنوانی باشد، باید از خرد و دانش برخوردار بوده و در امور جهان صاحب اختیار و تدبیر باشد.

# براندازه‌شان خلعت آراستند

همه پایهٔ برتری خواستند

هوش مصنوعی: همه بر اساس اندازه و قامت آن‌ها لباس‌های زیبا و نفیسی آماده کردند و همه در تلاش بودند تا از یکدیگر در مقام و برتری پیشی بگیرند.

# جهاندیدگان را ز کشور بخواند

سخن‌های بایسته چندی براند

هوش مصنوعی: افراد با تجربه و دانا را به گفتگو درباره مسائل مهم و اساسی دعوت می‌کند.

# چنین گفت با نامور بخردان

که ای پاک و بیدار دل موبدان

هوش مصنوعی: او به دانایان معروف گفت که ای موبدان پاک و هوشیار دل.

# چنین است فرمان هشیار شاه

که لشکر همی راند باید به راه

هوش مصنوعی: فرمان پادشاه باهوش این است که سپاه باید طبق دستور عمل کند و در مسیر مشخصی پیش برود.

# سوی گرگساران و مازندران

همی راند خواهم سپاهی گران

هوش مصنوعی: من قصد دارم سپاهی بزرگ را به سمت منطقه‌های گرگساران و مازندران بفرستم.

# بماند به نزد شما این پسر

که همتای جان است و جفت جگر

هوش مصنوعی: این پسر نزد شما باقی بماند که هم‌ردیف جان و عزیز دل شماست.

# دل و جانم ایدر بماند همی

مژه خون دل برفشاند همی

هوش مصنوعی: دل و جانم در اینجا باقی می‌مانند و به همین دلیل اشک‌های دل همچون برف بر زمین می‌ریزد.

# به گاه جوانی و کند آوری

یکی بیهده ساختم داوری

هوش مصنوعی: در دوران جوانی، بی‌فکری و بی‌هدف کاری کردم که بی‌فایده بود و به نتیجه نرسید.

# پسر داد یزدان بیانداختم

ز بی‌دانشی ارج نشناختم

هوش مصنوعی: من پسر این خداوند را خلق کردم، اما به دلیل نادانی از ارزش او بی‌خبرم.

# گرانمایه سیمرغ برداشتش

همان آفریننده بگماشتش

هوش مصنوعی: سیمرغ گرانبها را آفریننده خلق کرد و به او جایگاهی ویژه داد.

# بپرورد او را چو سرو بلند

مرا خوار بد مرغ را ارجمند

هوش مصنوعی: او را مثل سرو بلند تربیت کرده‌اند، اما من را خوار و حقیر دانسته‌اند، در حالی که مرغ، با اینکه کوچک است، قیمت و منزلت خاصی دارد.

# چو هنگام بخشایش آمد فراز

جهاندار یزدان به من داد باز

هوش مصنوعی: زمانی که زمان بخشش فرا رسید، خدای بزرگ جهان به من بار دیگر بخشش عطا کرد.

# بدانید کاین زینهار من است

به نزد شما یادگار من است

هوش مصنوعی: بدانید که این چیزی که من به شما می‌گویم، یک یادگاری از من برای شماست.

# گرامیش دارید و پندش دهید

همه راه و رای بلندش دهید

هوش مصنوعی: او را احترام کنید و به او نصیحت کنید، همه را به او راهنمایی کنید و به او کمک کنید تا بلندپروازی هایش را دنبال کند.

# سوی زال کرد آنگهی سام روی

که داد و دهش گیر و آرام جوی

هوش مصنوعی: سپس سام به سمت زال رفت و گفت که به دنبال آرامش و بخشش باش.

# چنان دان که زابلستان خان تست

جهان سر به سر زیر فرمان تست

هوش مصنوعی: بدان که زابلستان متعلق به توست و تمام دنیا زیر سلطه تو قرار دارد.

# تو را خان و مان باید آبادتر

دل دوستداران تو شادتر

هوش مصنوعی: تو باید زندگی و خانه‌ات را به گونه‌ای بسازی که دل دوستانت خوشتر و شادتر باشد.

# کلید در گنج‌ها پیش تو است

دلم شاد و غمگین به کم بیش تو است

هوش مصنوعی: کلید دستیابی به گنج‌های باارزش در دستان تو است و خوشحالی و غم من هم به تو بستگی دارد.

# به سام آنگهی گفت زال جوان

که چون زیست خواهم من ایدر نوان

هوش مصنوعی: زال جوان به سام گفت: "من در اینجا چگونه زندگی کنم و چه کارهایی انجام دهم؟"

# جدا پیش‌تر زین کجا داشتی

مدارم که آمد گه آشتی

هوش مصنوعی: قبل از این که به اینجا برسیم، چطور می‌توانستی به من کم توجهی کنی، حال که زمان آشتی و دوستی فرارسیده است؟

# کسی کو ز مادر گنه کار زاد

من آنم سزد گر بنالم ز داد

هوش مصنوعی: کسی که از مادری گناهکار به دنیا آمده، جایز است اگر از عدالت شکایت کند.

# گهی زیر چنگال مرغ اندرون

چمیدن به خاک و چریدن ز خون

هوش مصنوعی: گاهی در زیر چنگال مرغ، به آرامی در خاک می‌خزد و از خون می‌چرد.

# کنون دور ماندم ز پروردگار

چنین پروراند مرا روزگار

هوش مصنوعی: هم اکنون از خداوند دور مانده‌ام و چنین روزگار، مرا به این شکل پرورده است.

# ز گل بهرهٔ من به جز خار نیست

بدین با جهاندار پیگار نیست

هوش مصنوعی: از گل تنها چیزی که نصیب من شده، خار است و در این دنیا هیچ حاکمی وجود ندارد.

# بدو گفت پرداختن دل سزاست

بپرداز و بر گوی هرچت هواست

هوش مصنوعی: به او گفتند که باید دل را مشغول کرد، بنابراین مشغول شو و هر چیزی را که می‌خواهی بگو.

# ستاره شمر مرد اخترگرای

چنین زد تو را ز اختر نیک رای

هوش مصنوعی: ستاره‌شمری که به پیشگویی و اخترشناسی مشغول است، باعث شد که تو به افراد باایمان و با بخت خوب بپیوندی.

# که ایدر تو را باشد آرامگاه

هم ایدر سپاه و هم ایدر کلاه

هوش مصنوعی: در اینجا به این اشاره شده است که این مکان، هم جایگاه استراحت و آرامش تو است و هم محلی که سپاه و کلاه (نماد جاه و مقام) در آن قرار دارد. به عبارت دیگر، این مکان هم به عنوان یک پناهگاه و هم به عنوان نمادی از قدرت و اعتبار شما به شمار می‌آید.

# گذر نیست بر حکم گردان سپهر

هم ایدر بگسترد بایدت مهر

هوش مصنوعی: در این دنیا، تغییرات و سرنوشت‌ها تحت تأثیر قوانین ثابت و بی‌رحم زمان قرار دارند. بنابراین، باید همیشه با عشق و محبت به زندگی ادامه دهیم و از آن بهره‌مند شویم.

# کنون گرد خویش اندر آور گروه

سواران و مردان دانش پژوه

هوش مصنوعی: اکنون جمعی از سواران و مردان دانشمند را دور خود جمع کن.

# بیاموز و بشنو ز هر دانشی

که یابی ز هر دانشی رامشی

هوش مصنوعی: از هر دانش و علمی که بدست می‌آوری، بیاموز و بشنو، زیرا هر دانشی می‌تواند مایه‌ی آرامش تو باشد.

# ز خورد و ز بخشش میاسای هیچ

همه دانش و داد دادن بسیچ

هوش مصنوعی: هرگز از خوراک و بخشش دریغ نکن، چرا که دانایی و بخشش به مراتب بیشتر از آنچه که فکر می‌کنی، ارزش دارد.

# بگفت این و برخاست آوای کوس

هوا قیرگون شد زمین آبنوس

هوش مصنوعی: گفت و پس از آن صدای طبل بلند شد، زمین مانند چوبی سیاه و صیقلی به نظر آمد.

# خروشیدن زنگ و هندی درای

برآمد ز دهلیز پرده سرای

هوش مصنوعی: صدای زنگ و طبل هندی از دهلیز خانه به گوش می‌رسد.

# سپهبد سوی جنگ بنهاد روی

یکی لشکری ساخته جنگجوی

هوش مصنوعی: سپهبد به سوی جنگ رفت و با خود گروهی از جنگجویان را آماده کرده بود.

# بشد زال با او دو منزل به راه

بدان تا پدر چون گذارد سپاه

هوش مصنوعی: زال به همراه او به سمت دو منزل می‌روند تا ببینند پدرش چگونه سپاه را عبور می‌دهد.

# پدر زال را تنگ در برگرفت

شگفتی خروشیدن اندر گرفت

هوش مصنوعی: پدر زال، با شدت و احساس او را در آغوش گرفت و از شگفتی، به هیجان و خروش افتاد.

# بفرمود تا بازگردد ز راه

شود شادمان سوی تخت و کلاه

هوش مصنوعی: او دستور داد که از راه بازگردند و شاد و خرم به سمت قصر و تاج برگردند.

# بیامد پر اندیشه دستان سام

که تا چون زید تا بود نیک نام

هوش مصنوعی: سام با افکار و اندیشه‌های فراوان آمد تا مانند زید، فردی نیکو نام و مشهور شود.

# نشست از بر نامور تخت عاج

به سر بر نهاد آن فروزنده تاج

هوش مصنوعی: او بر روی تختی از عاج نشسته و تاج درخشان را بر سر نهاده است.

# ابا یاره و گُرزهٔ گاو سر

ابا طوق زرّین و زرّین کمر

هوش مصنوعی: این بیت به توصیف دو تصویر متضاد می‌پردازد. یکی از تصویرها به گوسفندانی اشاره دارد که در کلاهی از موی گاو قرار دارند، و دیگری به شخصی که در لباس و زینت‌های طلا و زری قرار گرفته است. به نوعی این بیت از تضاد سادگی و زرق و برق سخن می‌گوید و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان در دنیای مختلف از نظر ظاهری و باطنی تفاوت‌های چشمگیری داشت.

# ز هر کشوری موبدان را بخواند

پژوهید هر کار و هر چیز راند

هوش مصنوعی: از هر کشور موبدان را فرا می‌خواند تا در مورد هر کار و هر چیز نظر دهند و بررسی کنند.

# ستاره‌شناسان و دین آوران

سواران جنگی و کین‌آوران

هوش مصنوعی: دانشمندان نجوم و مذهب، شجاعانی هستند که در مبارزات و نبردها شرکت دارند و به دنبال حقیقت و عدالت می‌باشند.

# شب و روز بودند با او به هم

زدندی همی رای بر بیش و کم

هوش مصنوعی: شب و روز همیشه در کنار او بودند و به بحث و تبادل نظر درباره زیاد و کم می‌پرداختند.

# چنان گشت زال از بس آموختن

تو گفتی ستاره است از افروختن

هوش مصنوعی: زال به قدری از علم و دانش بهره‌مند شده است که گویی مانند ستاره‌ای درخشان شده است.

# به رای و به دانش به جایی رسید

که چون خویشتن در جهان کس ندید

هوش مصنوعی: با فکر و دانش خود به مرتبه‌ای رسید که در جهان هیچ کس را مانند خود نیافت.

# بدین سان همی گشت گردان سپهر

ابر سام و بر زال گسترده مهر

هوش مصنوعی: به این صورت، آسمان به دور خودش می‌چرخید و ابرهای سیاه بر روی زال، تابش آفتاب را پخش می‌کردند.