به گزارش پایگاه خبری ساعدنیوز به نقل از رویترز، در زمانی که رقابتهای فضایی میان قدرتهای بزرگ جهان به اوج جدیدی رسیده، ناسا با اعلام برنامهای جسورانه برای نصب نخستین راکتور هستهای بر سطح ماه، بار دیگر نشان داد که هدف ایالات متحده فراتر از اکتشاف صرف است؛ این کشور میخواهد شکل آینده حضور بشر در فضا را تعیین کند. برخلاف مأموریتهای گذشته که بیشتر با رویکرد علمی یا نمادین انجام میشدند، پروژه ساخت و نصب راکتور هستهای روی ماه، ابعادی بسیار عمیقتر و راهبردیتر دارد. این گام، آغازگر عصری است که در آن انرژی، زیرساخت و حضور دائم در فضا به مؤلفههای اصلی قدرت تبدیل میشوند.
بر اساس برنامهریزیهای صورت گرفته، ناسا در همکاری با وزارت انرژی ایالات متحده و شرکتهای خصوصی پیشرو در صنعت فناوری، تا پیش از پایان دهه جاری میلادی قصد دارد یک سیستم انرژی هستهای کوچک و قابل حمل را به ماه منتقل کند. این سیستم که بهعنوان یک نیروگاه فضاپایه طراحی شده، باید بتواند در محیط خشن و کمنور ماه بهصورت پایدار و ایمن برق تولید کند. برخلاف پنلهای خورشیدی که وابسته به نور هستند و در شبهای طولانی ماهی کارایی خود را از دست میدهند، یک راکتور هستهای قادر است بهصورت مداوم انرژی مورد نیاز را تأمین کند؛ چه برای مأموریتهای سرنشیندار، چه برای ایستگاههای تحقیقاتی و چه حتی برای استخراج منابع زیرسطحی.
سؤال اینجاست که چرا اکنون؟ پاسخ این پرسش را باید در روند جهانی بازتعریف اولویتها در عرصه فضا جستوجو کرد. ماه دیگر تنها یک مقصد علمی یا رومانتیک نیست؛ بلکه به صحنهای استراتژیک برای آینده فناوری، دفاع و اقتصاد جهانی بدل شده است. کشورهای مختلف، بهویژه چین، در حال توسعه برنامههای بلندپروازانه خود برای استقرار دائمی در سطح ماه هستند. در چنین فضایی، ایالات متحده نمیخواهد صرفاً یک بازیگر باشد؛ بلکه میخواهد بازی را تعریف کند. قرار دادن راکتور هستهای بر سطح ماه، نه تنها نشاندهنده برتری فنی آمریکا است، بلکه میتواند شالودهای برای ایجاد پایگاههای دائمی، مأموریتهای میانمداری، و حتی استخراج منابع حیاتی مانند یخ آب یا هلیوم-3 باشد.
بخش مهمی از این برنامه به همکاری نزدیک میان دولت، صنعت و نهادهای علمی وابسته است. ناسا اعلام کرده که پروژه موسوم به Fission Surface Power (نیروگاه شکافت سطحی) را با شرکتهایی چون Lockheed Martin، Westinghouse Electric، و Intuitive Machines پیش میبرد. این شرکتها موظفاند طراحی راکتورهایی را ارائه دهند که نه تنها بتوانند در شرایط سخت ماه کار کنند، بلکه از لحاظ ایمنی، حملونقل، و راهاندازی نیز کاملاً عملیاتی باشند. این همکاریها، نشانهای از مدلی نوین در سیاستگذاری فضایی آمریکاست: دولت بهعنوان طراح استراتژی، و بخش خصوصی بهعنوان مجری نوآوری و توسعه.
در عین حال، چالشهای فنی و ایمنی این پروژه بسیار بالاست. راکتور هستهای باید بتواند در برابر تغییرات شدید دمایی، تشعشعات فضایی، و برخوردهای احتمالی با شهابسنگها مقاوم باشد. همچنین حمل این نوع راکتور به فضا نیازمند رعایت دقیقترین استانداردهای ایمنی است، چرا که هرگونه نشتی یا نقص عملکرد میتواند عواقبی جدی داشته باشد، هم برای محیط زیست فضایی و هم برای اعتبار بینالمللی آمریکا. به همین دلیل، این پروژه تحت نظارت کامل نهادهای انرژی، ایمنی هستهای و سازمانهای بینالمللی قرار دارد.
اما بُعد سیاسی و ژئوپلیتیکی این موضوع حتی فراتر از ابعاد فنی آن است. استقرار راکتور هستهای بر سطح ماه، از دید بسیاری از کارشناسان، میتواند به آغاز نوعی «نظام زیرساختی» منجر شود که دسترسی به منابع و انرژی را برای برخی کشورها آسانتر و برای دیگران دشوارتر میسازد. آمریکا ممکن است در آینده از این زیرساختها بهعنوان ابزار چانهزنی در مذاکرات بینالمللی یا ایجاد نوعی بلوک فضایی استفاده کند؛ همانطور که در قرن گذشته، کنترل مسیرهای نفتی یکی از پایههای قدرت ژئوپلیتیکی بود.
از سوی دیگر، این اقدام ممکن است به رقابت تسلیحاتی فضایی نیز دامن بزند. اگرچه ناسا بارها اعلام کرده که این راکتور تنها برای اهداف صلحآمیز طراحی شده، اما بدیهی است که قابلیتهای دوگانه فناوری هستهای، نگرانیهایی را در سطح جهانی برمیانگیزد. کشورهایی چون چین و روسیه ممکن است این اقدام را بهعنوان مقدمهای برای نظامیسازی فضا تلقی کنند و به دنبال طراحی سیستمهای مشابه یا حتی بازدارنده باشند. به همین دلیل، احتمال میرود بحثهایی جدی در نهادهای بینالمللی نظیر سازمان ملل، پیرامون وضع قوانین تازه برای بهرهبرداری از انرژی هستهای در فضا شکل گیرد.
از منظر آیندهپژوهی، نصب راکتور هستهای روی ماه گامی است که میتواند مسیر انسان به سیارههای دورتر مانند مریخ را هموارتر کند. اگر بشر بخواهد در آیندهای نهچندان دور ایستگاههای بینسیارهای بسازد یا حتی در سیارههای دیگر سکونت داشته باشد، انرژی پایدار و مستقل از خورشید یکی از ضرورتهای انکارناپذیر خواهد بود. در این میان، راکتورهای کوچک و قابل حمل میتوانند ستون فقرات زیرساخت انرژی در فضا را تشکیل دهند.
در جمعبندی، باید گفت که اقدام ناسا برای قرار دادن نخستین راکتور هستهای بر سطح ماه، تنها یک پروژه فناوری نیست؛ بلکه نماد آغاز دورانی تازه در رقابتهای فضایی، انرژی و سیاست جهانی است. این حرکت میتواند در آینده به الگویی برای کشورهای دیگر بدل شود، اما همچنان پرسشهای زیادی درباره پیامدهای زیستمحیطی، سیاسی و حقوقی آن وجود دارد. با این حال، یک چیز قطعی است: فضا دیگر یک سرزمین خالی و بیطرف نیست؛ بلکه به میدان رقابت واقعی برای انرژی، اقتدار و آینده بشر تبدیل شده است. آمریکا، با این حرکت، گام بلندی برداشته تا در این میدان، پیشتاز باقی بماند.
برای پیگیری اخبار سیاسی اینجا کلیک کنید.
