فواید و مضرات دهانشویه و انواع آن

بسیاری از افراد ترجیح می دهند از دهانشویه به جای استفاده از مسواک و نخ دندان استفاده کنند. اگر شما هم تا به حال برای خرید دهانشویه به داروخانه یا فروشگاه لوازم بهداشتی مراجعه کرده اید می دانید که انواع و اقسام مختلفی دهانشویه وجود دارد؛ از سفید کننده گرفته تا خوشبو کننده، ضدعفونی کننده و دهانشویه درمانی. اما همه چیز به این عبارت های وسوسه انگیز ختم نمی شود! انتخاب اشتباه دهانشویه و اشتباه در شیوه مصرف آن می تواند نتیجه عکس داشته باشد و حتی باعث افزایش زردی دندان ها و احتمال سرطان دهان شود! اما نگران نباشید.

انواع دهانشویه

به طور کلی دهانشویه ها را می توان به دو دسته درمانی و غیردرمانی تقسیم کرد:

1. دهانشویه های درمانی همان طور که از نام آن پیداست برای درمان بعضی بیماری ها ازجمله بیماری های لثه ای، بدبویی دهان و … استفاده می شود که باید توسط پزشک تجویز شوند چرا که اگر بیمار به صورت خودسرانه از آنها استفاده کند ممکن است دچار عوارض جدی شود.
2. دهانشویه های غیردرمانی بیشتر برای موارد بهداشتی به کار می روند و انواع آن در بازار و داروخانه ها قابل دسترس هستند. بعضی آنها حاوی الکل و برخی دیگر فاقد الکل هستند. مزیت دهانشویه های حاوی الکل این است که راحت تر جذب مخاط دهان، لثه و … می شوند و اثرگذاری شان بیشتر است. اما مضراتی هم دارند ازجمله اینکه می توانند دهان را خشک کنند و اگر طولانی مدت استفاده شوند حتی می توانند باعث سرطان های داخل دهانی شوند، بنابراین دهانشویه های فاقد الکل گرچه مزیت الکل را ندارند اما مضرات حاصل از آن را نیز ایجاد نمی کنند و ایمن تر هستند.

دهانشویه های درمانی دارای مواد فعالی هستند که به کنترل و کاهش علائم خاصی مانند نفس بدبو، التهاب لثه ها، پلاک دندان و پوسیدگی دندان کمک می کنند. از جمله مواد موجود در دهانشویه های بهداشتی می توان به استیل پیریدین کلراید، کلرهگزیدین، روغن های ضروری، فلوراید یا پراکسید اشاره کرد. برخی دهانشویه های بهداشتی با از بین بردن باکتری های عامل بوی بد دهان به رفع دائمی این مشکل کمک می کنند.

مهم ترین دهانشویه های بهداشتی عبارتند از:

دهانشویه فلوراید دار؛ فلوراید موجود در دهانشویه شامل سدیم فلوراید می باشد که از دندان ها در برابر حفره و پوسیدگی دندان محافظت می کند. با این حال با توجه به این که آب و خمیر دندان های نیز حاوی مقادیری فلوراید هستند نباید در استفاده از دهانشویه های حاوی فلوراید زیاده روی شود. دهانشویه ضد باکتریال و ضد عفونی کننده؛ این نوع دهانشویه معمولا حاوی الکل است و بیشتر در افراد مبتلا به عفونت دهان به منظور جلوگیری از رشد باکتری ها و پیشگیری از بیماری های لثه استفاده می شود. توجه داشته باشید استفاده بیش از حد از این نوع دهانشویه می تواند رنگ دندان ها را تغییر دهد.

فواید دهانشویه

1. پاکسازی باقی مانده غذا از دهان

دهانشویه محلولی است که برای تمیز کردن دندان ها بخصوص نواحی که مسواک به آن ها نمی رسد مفید است. استفاده منظم از دهانشویه باعث پاکسازی باقی مانده غذا و از بین رفتن پلاک های نرم روی دندان ها می شود. اگرچه شستن دندان ها با آب تقریبا همین کار را انجام می دهد اما بسیاری از دهانشویه ها علاوه بر آن نفس را نیز خوشبو می کنند.

2. از بین بردن باکتری های دهان

دهانشویه های بهداشتی با از بین بردن پلاک و باکتری های داخل دهان از بروز مشکلاتی همچون التهاب لثه پیشگیری می کنند. لازم به ذکر است باکتری های ناشی از عفونت لثه با ورود به جریان خون باعث مشکلات سلامتی خاص در زنان باردار می شوند که با استفاده منظم از دهانشویه می توان جلوی آن را گرفت.

3. سفید شدن دندان ها

اگرچه اثر سفید کنندگی دهانشویه به پای سفید کننده های دندان نمی رسد اما یکی از فواید برخی دهانشویه های بهداشتی این است که به مرور زمان باعث سفید شدن دندان ها می شوند. برای این منظور توصیه می شود از دهانشویه های حاوی پراکسید کاربامید یا هیدروژن پراکسید استفاده کنید. به این مسئله نیز توجه داشته باشید که دهانشویه آنتی باکتریال باعث تیره شدن دندان ها می شود. اگر در انتخاب دهانشویه مناسب که خاصیت سفید کنندگی نیز داشته باشد دچار سردرگمی هستید بهتر است با دندانپزشک در این مورد مشورت کنید.

مضرات دهانشویه

1. خطر ابتلا به سرطان دهان و دهان خشک

دهانشویه های الکلی از یک سو باعث خشکی دهان شده و از سوی دیگر به نظر می رسد خطر ابتلا به سرطان دهان را نیز افزایش می دهند. اگرچه تحقیقات در این زمینه ادامه دارد و این مورد هنوز تایید نشده اما توصیه می شود قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید.

2. افزایش فشار خون

برخی مطالعات نشان داده استفاده منظم از دهانشویه به دلیل از بین بردن برخی باکتری های دهانی خاص باعث افزایش فشار خون می شود، از جمله این باکتری ها می توان به باکتری های تولید کننده اکسید نیتریک اشاره کرد که از سیستم قلبی عروقی محافظت می کنند.

3. بیماری های روده

همان طور که قبلا اشاره کردیم دهانشویه همه باکتری ها اعم از باکتری های خوب و ضروری را از بین می برد و به همین دلیل استفاده منظم از این محلول خطر ابتلا به عفونت هایی همچون اچ پیلوری و عفونت ناشی از کلستریدیوم دیفیسیل را افزایش می دهد. دهانشویه های ضد باکتریال از عوامل موثر در بروز التهاب روده هستند که در نهایت باعث افزایش نفوذپذیری روده ای شده و به عدم تحمل غذا در روده، آلرژی های غذایی و حتی برخی بیماری های خود ایمنی روده ای منجر می شود. پ
هشدار: استفاده از دهانشویه برای کودکان کمتر از 6 سال توصیه نمی شود.

ترکیبات دهانشویه

ترکیبات موجود در دهانشویه های مختلف با توجه به کاربرد خاص آن ها کمی با هم متفاوت است اما بسیاری از آن ها حاوی مواد زیر می باشند:

1. مواد پاک کننده

این نوع ترکیبات به از بین رفتن و پاکسازی مواد غذایی باقی مانده و پلاک نرم داخل دهان کمک می کنند.

2. مواد طعم دهنده و رنگ دهنده

این مواد برای بهبود ظاهر و طعم دهانشویه استفاده می شوند و به تازه و خوشبو شدن نفس کمک می کنند.

3. الکل یا مواد آنتی باکتریال دیگر

این ترکیبات برای از بین بردن باکتری و سایر میکروب های عامل پوسیدگی دندان و رفع ریشه اصلی بدبویی دهان مفید هستند.

4. مواد نگهدارنده

این مواد برای جلوگیری از رشد باکتری ها و دیگر میکروارگانیسم ها در داخل دهانشویه ضروری می باشند.

5. آب

برای حل کردن مواد ذکر شده و ایجاد فرم مایع دهانشویه از آب استفاده می شود.

6. فلوراید

برخی دهانشویه ها حاوی این ماده هستند که باعث افزایش مقاومت دندان ها در مقابل حملات اسیدی شده و از پوسیدگی دندان جلوگیری می کند.

نکات مهم برای استفاده از دهانشویه

برخی دهانشویه ها به دلیل غلظت بالا باید قبل از استفاده با مقداری آب رقیق شوند، برای اطمینان حتما برچسب دهانشویه را مطالعه کنید. اگر روی برچسب آن چنین چیزی ذکر نشده رقیق کردن محلول اثربخشی آن را کاهش خواهد داد.
دهانشویه جایگزین مسواک و نخ دندان نمی باشد و حتی اگر دندانپزشک آن را تجویز کرده باید علاوه بر استفاده از دهانشویه، به مراقبت روزانه دندان های خود با مسواک و نخ دندان ادامه دهید.
یکی از نکات مهم برای اثربخشی کامل دهانشویه نگه داشتن آن برای مدت زمان کافی داخل دهان می باشد. در اکثر دهانشویه ها این زمان بین 30 ثانیه تا 1 دقیقه می باشد اما برای اطمینان توصیه می شود برچسب محصول را مطالعه کنید.
از بلعیدن دهانشویه اجتناب کنید، بلعیدن مقادیر زیاد دهانشویه های حاوی فلوراید برای بدن سمی است.

چگونه دهانشویه مناسب انتخاب کنیم؟

دهانشویه باید با توجه به نیاز شما انتخاب شود. با توجه به آن چه گفته شد هنگام انتخاب دهانشویه به موارد زیر دقت داشته باشید:
اگر قرار ملاقات مهمی دارید و می خواهید موقتا از بوی بد دهان خلاص شوید بهتر است از دهانشویه آرایشی استفاده کنید، اما اگر بوی بد دهان دائمی باعث آزار اطرافیان شده توصیه می شود سراغ دهانشویه های آنتی باکتریال بروید تا علت اصلی آن را برطرف کنید.
اگر دچار عفونت دهان هستید یا می خواهید از رشد و نمو باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها داخل دهان جلوگیری کنید پس از مشورت با دندانپزشک از دهانشویه ضد عفونی کننده استفاده کنید اگرچه این نوع دهانشویه حاوی الکل بوده و ممکن است خشکی دهان را تشدید و باعث تحریک بافت های دهان شود.
اگر نگران پوسیدگی و حفره های دندانی هستید و نمی خواهید وقت و هزینه خود را مدام صرف جلسات دندانپزشکی و پر کردن یا عصب کشی دندان ها کنید بهتر است دهانشویه های حاوی فلوراید را امتحان کنید.
در صورتی که تمایل دارید به جای دهانشویه های شیمیایی از انواع طبیعی آن استفاده کنید می توانید گیاهانی مانند گل میخک، نعناع یا رزماری را برای این کار انتخاب کنید. این گیاهان به دلیل خواص آنتی باکتریال، ضد عفونی کننده و خنک کننده معمولا برای تهیه محصولات دهان و دندان استفاده می شوند.
نکته مهم: اگر دچار عفونت، درد دهان، کاهش بزاق دهان و غیره شده اید حتما به پزشک مراجعه کنید، در این موارد ممکن است پزشک از دهانشویه های خاص برای درمان بیماری مورد نظر استفاده کند.