رئیس اسبق بورس لب به سخن گشود؛ اوضاع را نامناسب می‌بینم!

وی بیان کرد: بنگاه های اقتصادی مشکلات عمده ای دارند و حداقل به لحاظ وزن و تعداد با حجم فروش کاهشی عمده مواجه اند، صادرات آنها در دوران کرونا قطع شده و به لحاظ محدودیت های ارزی نمی توانند مواد اولیه و کالاهای واسطه ای کافی وارد کنند. این بنگاه ها به طور کلی فعالیت های کمرنگ تری دارند. با این حال قیمت سهام شان به شدت بالا می رود.

این تحلیلگر مسایل اقتصادی افزود: وضع مجموع شرکت ها که علی الاصول انعکاسی از تولید ناخالص داخلی است، بیانگر اوضاع نامناسبی است. با این همه می بینیم که شاخص بورس فقط در طول فصل اول سال ۱۳۹۹، رشد سه برابری داشته است. در واقع حجم بزرگی از نقدینگی در اقتصاد ایران ایجاد شده و در سال های ۹۷ و ۹۸ نیز ادامه یافته و به نظر می رسد در سال ۹۹ نیز حداقل با شدت سال گذشته ادامه خواهد یافت. از همین رو با سرعت نمی تواند روی قیمت کالاها و خدمات بنشیند و موقتا روی دارایی های سرمایه ای مکث می کند. همچنین چون تقاضا برای خرید مصرفی مسکن بسیار ضعیف بوده و ارز نیز تابع کنترل های فیزیکی و امنیتی بوده است، بخش قابل ملاحظه ای از نقدینگی در دو سال اخیر به ویژه در شش ماه گذشته، روی بازار سهام متمرکز شده و بازار سهام جایی شده که موقتا نقدینگی روی آن مکث می کند. اگر به هر دلیل نقدینگی از این بازار خارج شود، طبعا روی سایر دارایی های سرمایه ای یا روی قیمت کالاها و خدمات مصرفی می نشیند. در دو هفته اخیر نیز بخش بزرگ تری از نقدینگی به سمت ارز حرکت کرده است.

وی ادامه داد: از پایان سال ۹۶ تا امروز شاخص بورس ۱۸ برابر شده، در حالی که به رغم افزایش روزهای اخیر، ارز از سال ۹۶ تا امروز، ۴.۵ برابر شده و قیمت های مسکن حداکثر سه برابر! پس شاهد این هستیم که بازار سرمایه به طور کلی بازدهی بیشتری نسبت به سایر بازارها داشته و این فاصله در سال ۹۹ تشدید هم شد.

حسین عبده تبریزی گفت: رشد شاخص بورس از رشد پایه پولی و نقدینگی هم بسیار تندتر بوده است! متوسط تاریخی P/E در ایران هفت برابر بوده و حالا ۳۳ برابر را رد کرده ایم. ارزش کل بازار سهام نیز که در ۱۵ سال گذشته تقریبا دو برابر کل فروش شرکت ها بوده، ولی حالا ۷/۷ برابر کل ارزش فروش شرکت های بورسی شده است.

وی ادامه داد: بازارهای غیررسمی موازی که پول مردم را جذب می کردند، مثل دادن سرمایه به بازرگان واردکننده کالا یا سرمایه گذاری نزد انبوه ساز ساختمانی در ماه های کرونایی غیرفعال شدند و آن منابع نیز به بازار سرمایه آمد. تعداد سهامداران جدید هم شاخص مناسبی برای رشد بازار سرمایه است.

تحلیلگر مسایل اقتصادی بیان کرد: اگر مشارکت در عرضه های اولیه را معیار حضور سهامداران جدید بگیریم، مشارکت در عرضه های سال ۹۶ بین ۶۰ و ۸۰ هزار نفر بوده، ولی در سال ۹۹ صف خریداران به سه و چهار میلیون نفر رسید.

وی گفت: فکر می کنم امروز دولت با این دوگانه مواجه است که از یک طرف اگر سهام زیادی عرضه کند و شاخص را یک یا دو هفته منفی کند، احتمال اینکه پولها روی ارز و از آنجا روی کالاها و خدمات منتقل شود، زیاد است. اگر هم کاری نکند و بازی افزایش شاخص ادامه یابد، خطر ریزش بزرگ شاخص را تحمل می کند. در واقع، بن بستی که در بخش مسکن داریم، در حوزه بازار سهام هم ایجاد شده است. یعنی افزایش قیمت ها آن قدرغیرمنطقی است که ریسک دلار بسیار گران را به کشور تحمیل می کنند.

حسین عبده تبریزی بیان کرد: به نظرم دولت ناچار به این کار است. دولت مدت ها قبل باید عرضه های سنگین سهام را انجام می داد و نمی گذاشت تا قیمت ها با این سرعت بالا رود. اما آنچه گفتیم درست است که قطعا با صِرف اعمال سیاست های پولی نمی توان همه محدودیت های تحریم، محدودیت های ارزی، مسائل مربوط به فضای کسب وکار ایران و مسائل مربوط به تکنولوژی در استفاده از امکانات کشور را حل کرد.

وی گفت: به هر حال وقتی نرخ بازده واقعی اقتصاد منفی است، امکان ندارد بتوان جلوی افزایش نقدینگی را گرفت، چراکه برای هر صبری که بکنید، پاداش منفی است. وقتی پاداش صبر شما منفی باشد، بدیهی است صبر نمی کنید و خرج می کنید. بنابراین، بسیار مشکل است در شرایطی که اقتصاد نرخ بازده مثبتی ندارد، بتوان جلوی افزایش نقدینگی را گرفت.

عبده تبریزی افزود: به هر حال، نمی توان از مجرای بازار پول، تداوم بازده بالای بورس را حفظ کرد و امیدوار بود که مردم چیزی گیرشان بیاید. می دانیم که در میان مدت بورس فقط از محل نرخ بازده مثبت بخش واقعی اقتصاد رشد می کند. نمی شود شاخص صرفا به دلیل افزایش کمیت های پولی رشد کند. متاسفانه چنین اتفاقی افتاده و دائما با خلق نقدینگی قیمت ها در بورس بالا رفته. بالاخره جایی این افزایش متوقف می شود. در نقطه ای امکان تداوم رشد قیمت ها از بین می رود.