زندگینامه حافظ شیرازی
حافظ شیرازی متولد سال 727 هجری قمری برابر با سال 1326 میلادی در شیراز است که دو برادر بزرگ تر از خودش داشت و پدرش بهاالدین، تاجر زغال سنگ بود. ( طبق روایتی دیگرحافظ، یک خواهر و یک برادر داشته است).
حافظ در سنین کودکی کل قر آن را حفظ نمود و علت تخلص “حافظ” نیز به این دلیل می باشد. او دردوران نوجوانی اشعار شاعران بزرگی همچون سعدی، عطار، مولانا و نظامی را نیز حفظ بود .
آن هنگام که پدر حافظ با کوهی از بدهی فوت نمود حافظ ومادرش به نزد عمویش رفتند و در فقر و تنگدستی روزگار گذراندند و حافظ مجبور شد مدرسه خود را کنار بگذارد و ابتدا در یک مغازه لباس و سپس در نانوایی کار کند.
ازدواج حافظ شیرازی
حافظ هنگامی که در نانوایی کار می کرد دلباخته دختر 14 ساله زیبایی به نام شاخه نبات شده بود ، حافظ در آن زمان 21 ساله بود . او برای رسیدن به یار به مدت 40 شبانه روز در آرامگاه بابا کوی شب زنده داری کرد و با دعا و استعانت از پروردگار، سرانجام به مراد دل رسیده و با شاخه نبات ازدواج کرد، در بسیاری از اشعار حافظ به صورت مکررنام شاخه نبات آورده شده است.
برخی معتقدند نام همسر حافظ نسرین بوده است که در 14غزل نام نسرین را آورده است و از آن جایی که نام شاخه نبات چندان رایج نبوده ممکن است حافظ شیرین زبانی معشوقش را به شاخ نبات تشبیه کرده باشد.
در مورد نام همسر حافظ نیز روایات متعددی وجود دارد، برخی معتقدند نامش “شاخه نبات” است، اما از آن جایی که این نام چندان رایج نبوده ممکن است حافظ شیرین زبانی معشوقش را به شاخ نبات تشبیه کرده باشد:
حافظ چه طرفه شاخ نباتی ست کلک تو کش میوه دلپذیرتر از شهد و شکر است
گروهی دیگر بر این اعتقاد هستند که نام همسر حافظ، نسرین بوده به طوری که در 14 غزل نام نسرین را آورده، اما حافظ هیچگاه مستقیما از نام همسرش در اشعار سخن نگفته و این موضوع در هاله ای از ابهام باقی می ماند:
به بوی او دل بیمارِ عاشقان چو صبا فدای عارض نسرین و چشم نرگس شد
مرگ همسر و فرزند
هنگامی که حافظ در یکی از مسافرت هایش به سر می برد همسر خود را از دست داد و به دلیل دوری او از همسر ، از آرامگاه او نیز اطلاعی نداشته است.
ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست
منزل آن مه عاشق کش عیار کجاست
عقل دیوانه شد آن سلسله ی مشکین کو
دل ز ما گوشه گرفت ابروی دلدار کجاست
ساقی و مطرب وی جمله مهیاست ولی
عیش بی یار مهیا نشود یار کجاست
حافظ از باد خزان در چمن دهر مرنج
فکر معقول بفرما گل بی خار کجاست
ازدواج حافظ در سال های 744 تا 745 هجری قمری و در زمان پادشاهی ابواسحاق بوده است و حاصل این ازدواج یک فرزند بود. حافظ علاقه زیادی به همسرش داشت به طوری که بعد از درگذشت او تا پایان عمر تجدید فراش نکرد.
دلا دیدی که آن فرزانه فرزند
نصیبش بودی از این تاق رنگین
به جای لوح سیمین در کنارش
فلک بر سر نهادش لوح سنگین
درگذشت حافظ شیرازی
خواجه حافظ شیرازی با آن اشعار زیبا و بلیغش در سال 792 هجری قمری دنیا را وداع گفت و به پروردگار پیوست.
القاب حافظ شیرازی
حافظ دارای تخلص و القاب متعددی مانند لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا، ناظم الاولیا، بلبل شیراز، خواجه عرفان، خواجه شیراز، کاشف الحقایق، مجذوب سالک و ترجمان اللسان است.
چرا به حافظ لسان الغیب می گویند؟
اولین لقبی که خواجه گرفته درسال 840 هجری 48 سال بعد از مرگش لسان الغیب است یعنی زبانی در غیب ، زیرا اشعار حافظ زیربنایی عرفانی دارد و رگههای پرمایه معنویت در اشعارش هویداست و اگر این اشعار با معنویات گرهی نداشت این امکان پیش نمیآمد که مردم از همان ابتدا یعنی ابتدای فوت وارد این عرصه شوند و به حافظ تفال بزنند .
قدرت تأثیرگذاری اشعار حافظ در فرهنگ ایرانی بر گستردگی دامنه مخاطبان این دیوان شگفت انگیز است به همین دلیل هم تمام مخاطبان حافظ به اشعار وی علاقه نشان میدهند.
مسئله دیگر که در شعر حافظ هویداست خوانشهای متعدد است یعنی شعر به شما اجازه خوانشهای متعدد را میدهد و اشعار خواجه هیچوقت وارد کهنگی نمیشوند.
حافظ خوانی از رسوم رایج شب یلدا
یکی از سنت های ما ایرانیان تفال به حافظ در شب یلدا است . شب یلدا یا شب چلّه بلندترین شب اول زمستان و یکی از کهن ترین جشن های ایرانی است که طبق رسوم ایرانیان در این شب علاوه بر دور هم جمع شدن و خوردن خوراکی های مرسوم ، بزرگ خانواده تفالی به دیوان خواجه شیراز می زند و برای همگان می خواند . حافظ خوانی در شب یلدا از فرهنگ باستانی مهر در میان مردم است زیرا اشعار حافظ در میان ایرانیان از همان ابتدا تا کنون دارای عرج و قرب زیادی است و در اشعار این شاعر بزرگ جذبه و گیرایی زیادی نهفته است. رازگرفتن فال حافظ در شب یلدا این است که حافظ نظر کرده است، او به مردم ایران نظر دارد و مردم به او نظر دارند و خدا به هر دو.
یلدا به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می شود.فال حافظ گرفتن در شب نشینی های زمستان و مناسبت هایی چون چهارشنبه آخر ماه صفر، چهارشنبه سوری، شب سیزده صفر، بعداز ظهر سیزده به در، تیرماه سیزده شو(جشن تیرگان درمازندران) هم از باور های همگانی است اما با این حال سنت حافظ خوانی درشب یلدا بیشتر وصف الحال است و رواج بیشتری بین خانواده های ایرانی دارد.
اشعار حافظ از نگاه غربی ها
گوته و امرسون از بزرگترین افرادی هستند که اشعار حافظ موجب حیرت و تحسین آن ها قرار گرفت و هر دوی آن ها این اشعار را به انگلیسی ترجمه کردند و گوته پس از بررسی ژرف اشعار، به سادگی گفت:” حافظ همتایی ندارد!”
نیچه و آرتور کانن دویل (خالق شخصیت شرلوک هولمز) از دیگر متفکران غربی بودند که اشعار حافظ را مورد ستایش قرار دادند . گارسیا لورکا و یوهانس برامس حافظ را ستوده و حتی گفته می شود ملکه ویکتوریا در مواقع خاص و ضروری از دیوان حافظ مشورت می گرفته است!
نیچه در نوشته هایش بارها از نام حافظ در کنار گوته یاد کرده و از هر دو به عنوان قله های خردمندی ژرف نام برده است.
سخنان بزرگان غربی درباره حافظ
گوته: حافظ در اشعارش حقیقت انکارناپذیر را ماندگار کرده است…. او هیچ همتایی ندارد!
امرسون:حافظ از چیزی نمی ترسد، او بسیاری چیزها می بیند، کل را می بیند و تنها فردی است که آرزوی دیدنش را داشته ام یا دوست دارم مانند او باشم.
ادوارد فیتزجرالد:حافظ بهترین نوازنده کلمات است.
ای.جی. باربری: حافظ در میان هموطنانش همانند شکسپیر برای ما، مورد احترام است.
سخنان بزرگان ایرانی درباره حافظ
علامه محمد تقی جعفری: شکوه و زیبایی بیان هنری شعر حافظ به اندازه ای است که شخص را، چه بداند و چه نداند، حتی چه بخواهد و چه نخواهد، چنان متحیر می کند که آن معنا را که در حال شنیدن یامطالعه و احساس عمیق آن است، مانند حقیقت مطلق و مستقل از دیگر واقعیات درمی یابد.
شهریار:حافظ را ببینید که غزلش هیچ گاه بلندو طولانی نیست، هر مصرع آن، نقش ضمیر همه فارسی زبان هاست… این همه شاعر هستند، هیچ کدام سعدی و حافظ نمی شوند.
دکتر عبدالحسین زرین کوب:عارف و عامی، هر یک در حد وسع و فهم خویش از سخن حافظ ذوق می یابند و لذت حاصل می کنند.
شهید مطهری: شعر حافظ، نیرویی از زیبایی دارد که هر کسی که آن را می شنود، به سوی آن کشیده می شود.
بهاالدین خرمشاهی: حافظ آموزگار نیست، معلم اخلاق نیست، واعظ نیست، امّا نفوذ کلام عظیمی دارد. شعرش بی آن که ارشادی یا تعلیمی باشد، زندگی آموز سده ها و هزاره هاست.
