پلاکت خون چیست ؟
پلاکت ها یکی از ریزترین سلول های موجود در جریان خون هستند که زمانی که قسمتی از بدن دچار جراحت می شود، از بدن در برابر از دست رفتن بیش از اندازه خون محافظت می کنند. پلاکت یک ترکیب ضروری در خون است که باعث تشکیل لخته به منظور قطع خونریزی در زمان بروز خونریزی می شود . هر نوع اختلال در عملکرد پلاکت ها می تواند منجر به اختلالات مزمن خون شده و البته خطر ابتلا به خونریزی قابل توجه را افزایش دهد.
علائم پایین بودن پلاکت خون
پورپورا (کبودی‌های قرمز، بنفش یا قهوه‌ای)
پِتِشی (لکه‌های جوش‌مانندی که به‌شکل نقاط کوچک قرمز یا قهوه‌ای دیده می‌شوند)
خونریزی از بینی و لثه‌ها)
خونریزی از زخم‌ها به‌‌مدت طولانی یا بندنیامدن خودبه‌خودی خونریزی
خونریزی سنگین در دوران قاعدگی
خونریزی از مقعد
وجود خون در ادرار یا مدفوع
علل پایین بودن پلاکت خون
بیماری‌های مغز استخوان : مغز استخوان به بافت اسفنجی داخل استخوان گفته می‌شود و محل تولید اجزای تشکیل‌دهنده‌ی خون از جمله پلاکت‌هاست. اگر مغز استخوان قادر به تولید پلاکت‌های کافی نباشد، بدن به کمبود پلاکت دچار خواهد شد. مهم‌ترین عللی که باعث کاهش تولید پلاکت‌ها توسط مغز استخوان می‌شوند، عبارت‌اند از:
- کم‌خونی آپلاستیک
- کمبود ویتامین ب۱۲
- کمبود فولات
- کمبود آهن
- عفونت‌های ویروسی مانند ایدز، اِپشتاین بار و آبله مرغان
- شیمی درمانی، پرتودرمانی یا مواجهه با مواد شیمیایی سمی
- مصرف بیش‌ازحد الکل
- سیروز کبدی
- لوسمی
- میلودیسپِلازی
تباهی پلاکت‌ها : هر پلاکت در بدن سالم حدود ۱۰ روز قادر به زندگی است. پایین بودن پلاکت خون می‌تواند ناشی از تباهی بیش‌ازحد پلاکت‌ها در بدن باشد که از عللی مانند مصرف برخی داروهای خاص شامل داروهای مُدِر و ضد تشنج ناشی می‌شود. تباهی شمار زیاد پلاکت‌ها در بدن همچنین می‌تواند علامت یکی از وضعیت‌های زیر باشد:
- هایپِراِسپلنیسم یا بزرگ‌شدن طحال
- اختلالات خودایمنی
- بارداری
- عفونت میکروبی در خون
- ایدیوپاتیک ترومبوسیتوپِنیک پورپورا (ITP)
- ترومبوتیک ترومبوسیتوپِنیک پورپورا (TTP)
- سندرم هِمولیتیک اورِمیک
- انعقاد داخل عروقی منتشره ( DIC)
راههای درمان خانگی بیماری پلاکت خون
شیر تازه : بر هیچ کس پوشیده نیست که شیر منبعی غنی از کلسیم است، که برای تقویت و رشد استخوان ها ضروری است ولی آیا می دانستید که شیر به تولید پلاکت های خونی نیز کمک می کند. علاوه بر آن شیر حاوی ویتامین K است، که قطعا برای لخته شدن خون نیاز است. مواد غذایی که منبع ویتامین K هستند ، علاوه بر شیر ، جعفری، کلم پیچ، ریحان، سبزی خردل، اسفناج، چغندر، شاهی آبی، بروکلی، کرفس، مارچوبه، بامیه و کلم هستند.
انار: رنگ قرمز یاقوتی انار این مسئه را یادآور می شود که، این خوراکی خوشمزه برای خون نیز مفید است و در کنار فراهم کردن میزان نرمال از پلاکت خون، مواد غذایی و معدنی موجود در انار انرژی را نیز افزایش می دهند.
هویج: در سرتاسر جهان ، هویج به دلیل حفظ و بهبود قدرت بینایی مصرف می شود ولی حقیقتِ کمتر شناخته شده این است که آن ها به حفظ میزان کافی پلاکت خون نیز، خیلی کمک می کنند.
کشمش: کشمش سرشار از آهن است و به افزایش قدرت بدن و متعادل سازی میزان پلاکت خون کمک می کند. کشمش می تواند به عنوان یک اسنک خوشمزه یا در اوتامیل و یا حتی به مقدار کم همراه با ماست خورده شود.
گوشت کم چرب: گوشت های کم چرب مانند؛ ماهی، مرغ و بوقلمون، سرشار از روی و ویتامین B12 هستند که باعث افزایش پلاکت خون می شوند .
لوبیا: لوبیا حاوی ویتامین B9و فولات است که شدیدا به افزایش پلاکت خون کمک می کند.از مواد غذایی دیگری که دارای ویتامین B9 هستند ،می توان به اسفناج ، مارچوبه و پرتقال اشاره کرد.
سیر: سیر نه تنها یک تصفیه کننده عالی برای خون است، بلکه باعث می شود که پلاکت خون نیز به طور طبیعی افزایش یابد.
برگ پاپایا: یک درمان خانگی دیگر برای افزایش سریع پلاکت خون، جوشاندن برگ پاپایا در آب و نوشیدن محلول به دست آمده است این روش زمانی که پلاکت خون کاهش شدید دارد، مانند زمانی که فرد به تب دنگی یا مالاریا مبتلا است نیز موثر است .
آب نارگیل : آب نارگیل نوشیدنی خوش مزه و عالی برای بالا بردن پلاکت های خون است. حاوی ویتامین آ، ب و ث است. آب نارگیل دارای مواد معدنی ( کلسیم، پتاسیم، منیزیم، فسفات و آهن ) است که برای سلامتی مفید هستند.
آب آلوئه ورا : آب آلوئه ورا یک تصفیه کننده‌ی خون بی‌نظیر است که به جلوگیری از هر نوع عفونت خونی و در نتیجه افزایش تعداد پلاکت‌ها کمک می‌کند.
آب: نوشیدن آب معمولی در واقع به تحریک فرایند تشکیل پلاکت بسیار کمک می‌کند. بنابراین، توصیه می‌شود هر روز برای بهبود این وضعیت آب زیادی بنوشید.
درمان پلاکت خون پایین
نوع درمان پایین بودن پلاکت خون به علت ریشه‌ای بیماری و نیز شدت این عارضه بستگی دارد. اگر شدت عارضه خفیف باشد، ممکن است درمان خاصی تجویز نشود و فقط باید تحت‌نظر باشید. همچنین شاید پزشک معالج صلاح ببیند که به توصیه‌های زیر عمل کنید تا وضعیت‌تان وخیم‌تر نشود:
- پرهیز از ورزش‌های برخوردی
- پرهیز از فعالیت‌های دارای احتمال ایجاد خونریزی یا کبودی
- محدودیت مصرف الکل
- قطع یا تغییر داروهایی که روی پلاکت‌های خون تأثیر می‌گذارند مانند آسپرین و ایبوپروفن.
اما اگر شدت عارضه وخیم‌تر باشد، به درمان‌های جدی نیاز خواهد بود. ازجمله‌ی این راهکارها عبارت‌اند از:
- تزریق خون یا پلاکت؛
- تغییر داروهایی که باعث کاهش شمار پلاکت‌ها در خون می‌شوند؛
- استروئیدها؛
- ایمنوگلوبولین؛
- کورتیکواستروئیدها (جلوی آنتی‌بادی‌های پلاکتی را می‌گیرند)؛
- داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی؛
- اِسپلِنِکتومی (جراحی برداشتن طحال).
سخن پایانی
تعداد پلاکت های خون اگر از 150 هزار در هر میکرولیتر کمتر شود خطرناک است. با یک آزمایش خون ساده می توان این عارضه را تشخیص داد بنابراین تمام کسانی که پلاکت خون‌شان پایین است، به درمان خاصی نیاز ندارند. برخی علل ایجادکننده‌ی این عارضه پس از مدتی برطرف می‌شوند و شمار پلاکت‌های خون به میزان طبیعی بازخواهد گشت. اما درصورت وخامت عارضه باید علت ریشه‌ای بیماری را پیدا و درمان کرد.
