آب آوردگی شکم (آسیت) چیست؟
آسیت (Ascites) یا آب آوردگی شکم یا به معنای جمع شدن مایع اضافی در شکم و ورم شکم است. بیماری آسیت دلایل گوناگونی می تواند داشته باشد از جمله سیروز کبدی و سرطان های گوارشی.
آسیت ساخت مایع در فضای بین دیواره شکم و اندام های شکم (حفره صفاق) است. آسیت یا آب آوردگی شکم نتیجه فشار بالا در عروق خونی کبد و سطوح پایین پروتئینی به نام آلبومین است.
علائم آسیت
- برآمدگی شکم، نفخ و برآمدگی پهلوها از نشانه های آسیت هستند.
- در بیماری آسیت در موارد شدید، با ضربه زدن و فشارآوردن به شکم، جابجایی مایع داخل شکم احساس می شود.
- احساس سنگینی در شکم، از نشانه های دیگر آسیت است.
- از علائم دیگر آسیت، بی اشتهایی، سوزش سردل و داشتن حالت تهوع می باشد.
- احساس پری بعد از کمی غذا خوردن می تواند از علائم آسیت باشد.
- یبوست از دیگر نشانه های بیماری آسیت یا آب آوردن شکم است.
- یکی از نشانه های آسیت، تنگی نفس به دلیل فشار مایع درون شکم به پرده ی دیافراگم است.
- جمع شدن مایع در اطراف شش ها، سرفه شدید نیز از دیگر علائم آسیت هستند.
- هنگامی که آسیت در اثر سیروز یا نارسایی کبدی باشد، ممکن است در ناحیه پاها تورم و کبودی مشاهده شود.
- آسیت حاصل از سرطان ممکن است با کاهش وزن بی دلیل و نشانه های خستگی همراه باشد.
- در مواردی که آسیت در اثر نارسایی قلبی است، شایعترین نشانه های آن خس خس سینه، تنگی نفس و ناتوانی در حرکات بدنی است.
- فشار داخلی بر دیواره فتق شکم و ناف نیز از دیگر علائم آسیت می باشد.
- کمر درد از علایم آسیت می باشد که به علت فشار زیاد به ماهیچه های کمر رخ می دهد.
علل آسیت
- دلیل عمده ی آسیت بیماری های کبد یا سیروز است. نزدیک به 80 درصد از موارد آسیت مربوط به آسیب کبدی پیشرفته است. باور بر این است که افزایش فشار در جریان خون کبد و کاهش آلبومین در خون، عامل اصلی آسیت شکمی است.
- انباشته شدن آب و نمک در بدن نیز ممکن است در شدت یافتن علائم آسیت مؤثر باشد
- نارسایی احتقانی قلبی
- نارسایی کلیه/ آسیب های کلیوی
- انسداد وریدهای بابدر اثر تومور و تشکیل لخته ی خون
- سرطان های مشخصی مانند سرطان کولون، معده، ریه، پانکراس، تخمدان، پستان، لنف ممکن است سبب آسیت حاد شوند.
- پانکراتیت یا تورم پانکراس که در اثر اعتیاد به الکل ایجاد می شود می تواند سبب آسیت پانکراسی شود.
تشخیص آسیت
تشخیص آسیت با ماتیته جابجا شونده در دق (پزشکی) و سونوگرافی قابل انجام است. از نظر بالینی وقتی آسیت قابل تشخیص است که حجم مایع بیش از ۵۰۰ سی سی باشد.
درمان آب آوردگی شکم
درمان آسیت تا حد زیادی به علت زمینه ای بستگی دارد. به عنوان مثال، برای آسیت بدخیم ممکن است عمل جراحی جهت برداشتن سرطان و شیمی درمانی لازم باشد. آسیت مربوط به نارسایی قلبی نیاز به درمان نارسایی و محدودیت در رژیم غذایی دارد.
رژیم غذایی
مدیریت آسیت در بیماران مبتلا به سیروز معمولا شامل محدود کردن مصرف سدیم در رژیم غذایی و تجویز دیورتیک (قرص های آب) است. مصرف سدیم (نمک) در این بیماران باید کمتر از ۲ گرم در روز باشد. در اکثر موارد این روش باید با مصرف دیورتیک ها ترکیب شود. در واقع محدودیت نمک به تنهایی یک راه موثر برای درمان آسیت نیست.
دارو
داروهای ادرار آور موجب افزایش دفع آب و نمک از کلیه ها می شود. برای درمان آسیت مربوط به مشکلات کبدی ترکیبی از اسپیرونولاکتون (آلداکتون) و فوروزماید (لازیکس) استفاده می شود. مصرف روزانه ۱۰۰ میلی گرم اسپیرنولاکتون و ۴۰ میلی گرم فوروزماید، اولین درمانی که استفاده می شود. این میزان به تدریج برای به دست آوردن پاسخ مناسب حداکثر تا ۴۰۰ میلی گرم اسپیرنولاکتون و ۱۶۰ میلی گرم فوروزماید افزایش پیدا خواهد کرد. این داروها به دلیل ایجاد تکرر ادرار، باید به جای شب، صبح ها استفاده شوند.
پاراسنتز درمانی
برای بیمارانی که به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند یا نمی توانند رژیم غذایی کم سدیم را رعایت کنند از پاراسنتز درمانی مکرر استفاده می شود. برای این درمان یک سوزن استریل به شکم وارد شده و مایع جمع شده را می کشند. به این روش هر بار می توان ۴ تا ۵ لیتر مایع را خارج کرد. برای بیماران مبتلا به آسیت بدخیم، این روش ممکن است موثر تر از دیورتیک باشد.
عمل جراحی
برای موارد مقاوم تر، ممکن است عمل جراحی برای کنترل آسیت لازم باشد. این عمل جراحی به طور کلی شنت نام دارد. این روش از طریق ورید ژوگولار داخلی (از رگ های اصلی در گردن) و تحت بی حسی موضعی توسط یک رادیولوژیست انجام می شود. شنت (لوله انعطاف پذیر) بین ورید باب و ورید سیستمیک (رگ بازگشت خون به قلب) قرار داده می شود. در نتیجه فشار ورید باب کاهش می یابد.
پیوند کبد
در نهایت، برای سیروز کبدی پیشرفته، که منجر به آب آوردگی شکم شده است پیوند کبد انجام می شود. پیوند کبد یک فرایند بسیار پیچیده و طولانی مدت است که نیازمند نظارت بسیار دقیق و مدیریت توسط متخصصان پیوند است.
پیشگیری از آسیت
پیشگیری از آسیت تا حد زیادی شامل جلوگیری از عوامل خطر بیماری های زمینه منجر به آسیت می باشد. در بیماران مبتلا به بیماری کبدی پیشرفته و سیروز، اجتناب از مصرف الکل می تواند خطر تشکیل آسیت را به طور قابل توجهی کاهش دهد. مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (ایبوپروفن) نیز باید در بیماران مبتلا به سیروز محدود شود. این داروها ممکن است جریان خون به کلیه ها را کاهش داده، در نتیجه، دفع نمک و آب کم شود. محدودیت نمک در رژیم غذایی یکی دیگر از راه های ساده پیشگیرانه برای کاهش آسیت است.
سخن پایانی
در بیماری آسیت هنگام خارج کردن مایع شکمی، توجه به علائم عفونت مانند كنترل درجه حرارت از نکات مهم است.
