علل بوی ناخوشایند دهان و درمان آن

بوی دهان (هالیتوزیس)

هالیتوزیس، بوی ناخوشایند دهان است که به صورت دوره ای یا پایدار ایجاد می شود. هالیتوزیس با بوی دهان در ناشتا یا همان Morning mouth که تا حدی طبیعی محسوب می شود، تفاوت دارد. در شب، بزاق نرمال که بقایای غذایی را از دهان می شوید، خشک می شود و سلول های مرده روی بافت های زبان و گونه ها باقی می ماند. به این ترتیب بوی ناخوشایندی ایجاد می شود که با مسواک زدن از بین می رود.

علت بوی بد دهان

خر و پف کردن

اگر در هنگام خواب با دهان باز بخوابید یا خر و پف کنید، دهان شما خشک می شود و خشکی دهان مکان مناسب تری در دهان برای رشد باکتری ها فراهم می کند و این باکتری ها یکی از عوامل بوی بد دهان در هنگام صبح خواهند بود. اگر به پشت بخوابید احتمال خر و پف کردن شما بیشتر خواهد بود. بنابراین بهتر است به پهلو بخوابید. غذای بین دندان ها نیز به رشد باکتری های دهان کمک می کنند. مسواک موثر و استفاده از نخ دندان قبل از خواب به تمیز شدن بین دندان ها و کاهش مشکلات دهانی کمک می کند.

بیماری لثه

اگر دهان شما بویی شبیه به فلز می دهد، احتمالا باکتری هایی در حال رشد زیر لثه هایتان هستند، این باکتری ها منجر به التهاب و عفونت می شود. دندانپزشک ها این مشکل را پریودنتیت periodontitis می نامند. اگر سیگار می کشید، یا به طور منظم مسواک نمی زنید و از نخ دندان استفاده نمی کنید، احتمال بروز این مشکل بیشتر خواهد بود. به علاوه بیماری لثه یک مشکل ارثی است.

رفلاکس اسید معده

این شرایط باعث می شود اسید معده مسیر اشتباهی برود و وارد مری شود (لوله ای که گلو را به معده متصل می کند). این مشکل باعث می شود دهان شما طعمی ترش مزه بگیرد و مقداری غذا یا مایع وارد دهان شود. به علاوه این اسید می تواند به گلو و دهان آسیب بزند و زمینه را برای رشد باکتری هایی که باعث بوی دهان می شوند، فراهم می کند.

دیابت

اگر مبتلا به دیابت هستید، دهان شما بویی شبیه به میوه می دهد که می تواند نشانه این باشد که بدن شما به جای چربی از قند یا گلوکز استفاده می کند که به این معناست که احتمالا هورمون انسولین شما خیلی کم است و لازم است به پزشک اطلاع دهید.

باکتری Helicobacter pylori

هلیکوباکتری پیلوری Helicobacter pylori یا به اختصار H.pylori با سرطان معده و زخم معده در ارتباط است و باعث بوی بد دهان می شود و علائم دیگری مانند تهوع، سوزش سر دل، معده درد یا سوء هاضمه را نیز در پی خواهد داشت. پزشک آزمایشاتی را برای بررسی این باکتری در بدن انجام خواهد داد و زمانی که این باکتری با آنتی بیوتیک از بین می رود، تمام این علائم نیز برطرف می شوند.

عفونت های تنفسی

سرماخوردگی، سرفه و عفونت سینوسی می توانند مخاط مملو از باکتری را وارد دهان و بینی شما کنند. این امر بر روی بوی دهان شما تاثیر می گذارد که اغلب بوی بد دهان ناشی از این شرایط بعد از درمان سرماخوردگی برطرف می شود.

دارو ها

بعضی داروها باعث خشکی دهان می شوند و این امر نیز بوی بد دهان را در پی خواهد داشت. دیگر داروها – مانند نیترات که بیماری قلبی را درمان می کند، شیمی درمانی برای درمان سرطان و برخی داروهای خواب آور – زمانی که در بدن تجزیه می شوند، مواد شیمیایی آزاد می کنند که بوی بد دهان را در پی دارند. این شرایط بر اثر مصرف بیش از حد ویتامین ها نیز بروز می کند.

سنگ لوزه

اگر غذا در لوزه گیر کند – لوزه ها اندام های کوچکی هستند در پشت گلو که به مبارزه با میکروب ها کمک می کنند – کلسیم می تواند در اطراف آن انباشته شده و سنگ لوزه تشکیل می شود. سنگ لوزه معمولا باعث بروز مشکل نمی شود، اما گاهی می تواند گلو را تحریک کرده و باکتری هایی روی آن رشد کند، تمام این عوامل باعث بوی بد دهان می شوند. می توانید با مسواک یا پنبه سنگ لوزه را برطرف کنید. مسواک زدن – از جمله مسواک زدن زبان و قرقره کردن آب بعد از خوردن غذا به حل این مشکل کمک می کند. اگر اغلب دچار سنگ لوزه می شوید، با پزشک مشورت کنید.

کم آبی بدن

زمانی که بدن به اندازه کافی آب ندارد، به اندازه کافی بزاق تولید نمی شود. بزاق یک عامل طبیعی برای پاکسازی دهان از باکتری هاست. کم شدن بزاق دهان باعث بد بو شدن دهان می شود. برخی بیماری ها که بر روی غدد بزاقی دهان تاثیر می گذارند – مانند سندروم شوگرن Sjögren s syndrome و بیماری اسکلرودرمی scleroderma – باعث خشکی و بوی بد دهان می شوند.

*سندروم شوگرن Sjögren s syndrome : نوعی اختلال التهابی مزمن و وابسته به دستگاه ایمنی است که با اختلال در عملکرد غدد برون ریز (غدد اگزوکرین) و سایر تظاهرات سیستمیک مشخص می شود.

*بیماری اسکلرودرمی scleroderma :نوعی بیماری نادر و پیشرونده روماتیسمی است که پوست بیماران ضخیم، سفت و خشک شده و گاه در انتهاهای اندامها زخم ایجاد می شود. تجمع کلاژن وسایر فیبرها در این بیماری پوست صورت و اندامها، مفاصل دست و پا، ریه، کلیه و دستگاه گوارش به خصوص مری را گرفتار و فرد را ناتوان می کند. این بیماری می تواند به صورت موضعی Limited یا عمومی Systemic scleroderma بروز کند.

اگر مبتلا به دیابت هستید دهان شما بویی شبیه به میوه می دهد

عفونت

بریدگی یا آسیب در داخل دهان باعث عفونت دهان با باکتری هایی می شود که باعث بوی دهان می شوند. آسیب یا بریدگی دهان ممکن است تصادفی رخ دهد یا بیماری لثه باعث آن شود یا اینکه کشیدن دندان باعث آسیب دیدگی داخل دهان می شود. اگر به دستورات دندانپزشک خود عمل نکنید یا از دندان های خود به خوبی مراقبت نکنید، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت دهانی هستید. این مشکل به خودی خود برطرف می شود و در غیر اینصورت مصرف آنتی بیوتیک به رفع آن کمک خواهد کرد. در صورت بروز هر گونه آسیب دیدگی دهانی بهتر است داخل دهان را تمیز نگه داشته و روزی دو بار دهان خود را با آب و نمک بشویید.

نارسایی کبد

این عارضه باعث بوی شیرین و بویی شبیه به کپک در دهان می شود که پزشک آن را بوی کبدی fetor hepaticus می نامد. این مشکل نشان می دهد که کبد به دلیل پیشروی بیماری کبدی به خوبی کار نمی کند. علائم دیگری نیز ممکن است مشاهده کنید، از جمله زردی – زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها که بر اثر تجمع رنگدانه طبیعی به نام بیلی روبین در سیستم بروز می کند.

نارسایی کلیه

اگر کلیه ها نتوانند آنطور که باید مواد زائد را از بدن حذف کنند، دهان بوی ماهی می گیرد. این عارضه در آخرین مراحل نارسایی کلیه بسیار رایج است که بیماری کلیوی مرحله نهایی end-stage renal disease نامیده می شود. زمانی که بیماری به این مرحله می رسد درمان با استفاده از دیالیز یا پیوند کلیه انجام می شود.

درمان بوی بد دهان

درمان بر اساس منشأ ایجاد آن متفاوت است. افراد می توانند با مراجعه به متخصصان بیماری های دهان علل زمینه ای دهانی ـ دندانی را تائید یا رد نموده و سپس به متخصصان مربوط ارجاع داده شوند. نگران نباشید! اگر علت زمینه درست تشخیص داده شود، درمان بسیار آسان است و بزودی بوی خوش دهان شما باز می گردد.

اگر علت بوی بد دهان مربوط به محیط دهان یا بیماری های مرتبط با دهان و دندان باشد، دندانپزشک اقداماتی را برای کمک به رفع مشکل شما انجام خواهد داد.

دهان شویه ها و خمیردندان ها

در صورتی که دلیل بوی بد دهان تان تجمع باکتری و وجود پلاک های دندانی باشد، دنداپزشک حتما یک دهان شویه ی مناسب برای از بین بردن باکتری ها به شما معرفی خواهد کرد. او احتمالا خمیردندان های ضدباکتری به شما توصیه می کند که باکتری های ایجادکننده ی پلاک دندان را از بین می برند.

درمان بیماری های دهان و دندان

اگر مبتلا به نوعی از بیماری های لثه باشید، باید به یک متخصص بیماری های لثه (پریودنتیست) مراجعه کنید. بیماری های لثه ممکن است باعث جدا شدن لثه از دندان ها یا تحلیل رفتن لثه شود. این بیماری ها باعث می شوند لابه لای فضاهای خالی پر از باکتری های تولیدکننده ی بوی بد دهان شود و بعضی اوقات این باکتری ها فقط توسط فرد متخصص از بین خواهند رفت. گاهی هم ممکن است دندانپزشک به شما توصیه کند یک دندان معیوب که عامل تجمع باکتری ها و ایجاد بو شده را بکشید یا آن را ترمیم کنید.

روش های خانگی برای از بین بردن بوی بد دهان

مسواک زدن بعد از هر وعده ی غذایی: حتما بعد از تمام وعده های غذایی با خمیردندان حاوی فلوراید دندان ها را مسواک بزنید (حداقل دو یا سه بار در روز)، حتی می توانید یک مسواک برای محل کارتان تهیه کنید تا بتوانید در وعده ی بین روز هم حتما دهان تان را مسواک بزنید. خمیر دندان هایی که خواص ضدباکتریایی دارند بوی بد دهان را کاهش می دهند.

حداقل یکبار در روز از نخ دندان استفاده کنید: نخ دندان باعث می شود ذرات غذا و پلاک های به جا مانده لابه لای دندان ها از بین بروند و بوی بد دهان کمتر شود.

زبان تان را هم مسواک بزنید: زبان شما محل تجمع باکتری هاست؛ بنابراین مسواک زدن زبان می تواند بوی بد دهان را کم کند. افرادی که اصطلاحا زبان شان بار دارد مثل سیگاری ها یا کسانی که دچار بیماری خشکی دهان هستند، تجمع باکتری ها در زبان شان شدیدتر است و باید از اسکراپر (لایه بردار) زبان برای تمیز کردن زبان شان استفاده کنند. می توانید از مسواک هایی استفاده کنید که قسمت مخصوص تمیز کردن زبان دارند.

دندان مصنوعی یا اجسام خارجی را که در دهان استفاده می کنید تمیز کنید: اگر از دندان مصنوعی یا پلاک های اصلاح فک و دندان استفاده می کنید یا مجبور به استفاده از گاردهای مخصوص دندان هستید، حتما قبل از گذاشتن خوب تمیزشان کنید و بعد از غذا خوردن هم آنها را خوب بشویید.

جلوگیری از خشکی دهان: برای آنکه دهان به اندازه ی کافی مرطوب باشد از سیگار کشیدن اجتناب کنید، به جای خوردن قهوه، نوشیدنی های غیرالکلی و الکل که به خشک شدن دهان منجر می شوند، آب زیاد بنوشید. برای تحریک ترشح بزاق، آدامس بدون قند بجوید یا آبنبات های رژیمی بمکید. اگر خشکی دهان تان مزمن یا شدید است به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید، آنها با دارو یا آماده سازی بزاق مصنوعی به شما کمک خواهند کرد.

رژیم غذایی: همان طور که پیش از این هم گفته شد مواد غذایی مصرفی شما در ایجاد بوی دهان مؤثر هستند، پس اگر می خواهید دهان تان بوی بدی ندهد از خوردن سیر و پیاز اجتناب کنید. حواس تان باشد خوردن زیاد خوراکی های شیرین هم می تواند با بوی بد دهان مرتبط باشد.

مرتب مسواک خود را عوض کنید: وقتی مسواک تان تغییر حالت داد یا ساییده شد آن را دور بیندازید. تقریبا هر سه یا چهارماه یکبار مسواک جدیدی بگیرید که موهایی با زبری ملایم دارد.

سخن پایانی

بوی نا مطلوب دهان باعث خجالت افراد و ایجاد خلل در روابط اجتماعی شان می شود. ابتدا برای رفع این مشکل توصیه می شود، نحوه استفاده صحیح از مسواک و نخ دندان فرا گرفته شود و از مصرف مواد غذایی حاوی سیر و پیاز و ادویه های بودار اجتناب شده و در صورتیکه بوی بد دهان همچنان وجود داشت به دندانپزشک و پزشک مراجعه شود. انجام یکسری از آزمایشات علل احتمالی را بررسی می کند و داروهای مورد نیاز به بیمار تجویز می شود.

علل عفونت و آبسه دندان و راههای درمان آن