ادنومیوزیس عارضه ای است که به حرکت کردن یا پیشروی بافت پوشش دهنده داخل رحم (بافت آندومتر) در ماهیچه های رحم گفته می شود. به این ترتیب دیواره های رحم ضخیم می شود. از عوارض ادنومیوز می توان به خونریزی شدید یا طولانی مدت قاعدگی، پریود دردناک یا مقاربت دردناک اشاره کرد.
انواع آدنومیوزیس
ادنومیوزیس یا بزرگ شدن رحم به دو نوع تقسیم بندی می شود:
- نوع نخست به صورت تومورهای سفتی به نام ادنومیوما بروز می یابد. این نوع بیماری موضعی است و تجمع محدود سلول های آندومتر در مرزهای مشخص را دربر می گیرد. این نوع ادنومیوز ظاهری مشابه فیبروم رحم دارد و غالباً با آن اشتباه گرفته می شود. بسیاری از این تومورها در عملی ایمن از رحم خارج می شود. البته گستردگی عمل به اندازه و محل تومورها بستگی دارد و گاهی عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) ضرورت می یابد.
- نوع دوم که شایع تر است در میومتر (دیواره ماهیچه ای صاف رحم) رحم منتشر می شود. ازآنجایی که سلول های آندومتر از رحم خارج می شود، رحم بزرگ و سخت می شود و معاینه لگن و مقاربت را بسیار دردناک می کند. با منتشر شدن بیماری سلول های عضلانی رحم در سطح سلولی آسیب می بیند و در نهایت توانایی کشیده شدن و منقبض شدن را از دست می دهد. به همین دلیل است که احتمال سقط جنین در سه ماهه دوم و سوم بارداری بسیار بالا است.
علل آدنومیوزیس
علت دقیق این بیماری ناشناخته است، با این حال با افزایش سطح استروژن همراه است. آدنومیوز معمولاً پس از یائسگی (۱۲ ماه پس از آخرین قاعدگی زن) از بین می رود. این زمانی است که سطح استروژن کاهش می یابد. براساس پژوهش های انجام شده ژنتیک نیز در ابتلا به ادنومیوز نقش دارد و این عارضه نیز مانند آندومترویز ارثی است. نظریه های مختلفی در مورد علت آدنومیوز وجود دارد، که عبارتند از:
- وجود بافت های اضافی در دیواره رحم قبل از تولد که در طول بزرگسالی رشد می کنند.
- رشد تهاجمی بافت های غیر طبیعی (به نام آدنومیوما) از طریق سلول های آندومتر که به سمت عضلات رحم پیشروی می کنند. این ممکن است به دلیل برشی باشد که در رحم هنگام جراحی ایجاد شده است (مانند زایمان به روش سزارین) یا در هنگام عملکرد طبیعی رحم.
- وجود سلول های بنیادی در دیواره عضلانی رحم.
- التهاب رحمی که پس از زایمان رخ می دهد. التهاب ممکن است مرزبندی های معمول سلول های رحم را بشکند.
عوامل خطر آدنومیوزیس
علت دقیق آدنومیوز ناشناخته است. با این حال، عواملی وجود دارد که زنان را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری قرار می دهد. این موارد عبارتند از:
- 40 یا ۵۰ سالگی (قبل از یائسگی)
- بچه دار شدن
- جراحی رحم مانند زایمان سزارین یا جراحی برداشتن فیبروم
علائم آدنومیوز
علائم این بیماری از خفیف تا شدید متغیر است. بعضی از خانم ها ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. شایع ترین علائم عبارتند از:
- گرفتگی های عضلانی طولانی مدت در قاعدگی
- لکه بینی بین قاعدگی
- خونریزی شدید قاعدگی
- چرخه قاعدگی طولانی تر از حد طبیعی
- لخته شدن خون هنگام خونریزی قاعدگی
- درد در حین رابطه جنسی
- حساسیت به لمس در ناحیه شکم
تشخیص آدنومیوزیس
- معاینه: ارزیابی پزشکی کامل می تواند به تعیین بهترین دوره درمان کمک کند. دکتر فوق متخصص زنان ابتدا معاینه بدنی انجام می دهد تا تورم رحم را بررسی کند. اندازه رحم بسیاری از زنان مبتلا به آدنومیوز دو یا سه برابر میزان طبیعی آن است.
- سونوگرافی: از آزمون های دیگری نیز ممکن است استفاده شود. سونوگرافی به تشخیص صحیح و رد تومورهای رحم کمک می کند. در سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصاویر متحرک از اندام های داخلی مانند رحم استفاده می شود. در این روش، تکنسین سونوگرافی (سونوگرافیست) ژل مخصوص را روی شکم می زند. سپس، یک پروب دستی کوچک را روی ناحیه قرار می دهند. این پروب تصاویر متحرکی را بر روی صفحه نمایان می سازد و به کمک آن داخل رحم قابل مشاهده است.
- ام آر آی: اگر سونوگرافی برای تشخیص کافی نباشد، پزشک اسکن MRI را توصیه خواهد کرد. در MRI از امواج مغناطیسی و رادیویی برای تولید تصاویر اندام های داخلی استفاده می شود. در این روش بیمار روی یک میز فلزی به آرامی دراز و به داخل دستگاه اسکنر کشیده می شود. اگر قرار است MRI انجام دهید، در صورت وجود احتمال بارداری حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین در صورت وجود قطعات فلزی یا وسایل الکتریکی در بدن، مانند ضربان ساز، پیرسینگ، یا ترکش فلزی ناشی از آسیب اسلحه، حتماً به پزشک و تکنسین MRI اطلاع دهید.
سایر بیماری های رحمی نیز می توانند علائمی شبیه به آدنومیوزیس ایجاد و تشخیص آدنومیوز را دشوار کنند. این بیماری ها شامل موارد زیر است:
- تومور های فیبروئیدی (لیومیوم)
- رشد سلول های رحمی در خارج از رحم (آندومتریوز)
- رشد سلول های رحمی در لایه رحمی (پولیپ آندومتر)
گاهی بعد از رد تمام این بیماری ها پزشک به این نتیجه می رسد که بیمار به آدنومیوز مبتلاست.
درمان آدنومیوزیس
زنان مبتلا به اشکال خفیف ممکن است نیازی به درمان آدنومیوز نداشته باشند. اگر علائم بیمار فعالیت روزانه را مختل می کند، پزشک گزینه های درمان آدنومیوز را توصیه خواهد کرد. روش های درمان آدنومیوز با هدف کاهش علائم آدنومیوز شامل موارد زیر است:
داروهای ضد التهاب
یکی از نمونه های معروف این گروه ایبوپروفن است. این داروها ضمن تسکین گرفتگی های (عضلانی) شدید می توانند به کاهش جریان خون در دوران قاعدگی کمک نیز کنند. داروهای ضد التهابی را دو تا سه روز قبل از آغاز قاعدگی شروع کرده و در طول دوره قاعدگی نیز به مصرف آن ادامه دهید. استفاده از این داروها در بارداری ممنوع است و زنان باردار احتمالاً نمی توانند این گزینه درمان آدنومیوز را انجام دهند.
درمان های هورمونی
این درمان آدنومیوز شامل داروهای پیشگیری از بارداری خوراکی (قرص های ضد بارداری)، داروهای ضد بارداری پروژسترون (خوراکی، تزریقی یا دستگاه داخل رحمی) و آنالوگ های GnRH مانند لوپرون (لوپرولید) می باشد. درمان های هورمونی در کنترل سطوح بالای استروژن، که در ایجاد علائم نقش دارند، مفید است. دستگاه های داخل رحمی مانند Mirena می توانند تا پنج سال دوام بیاورند.
ابلیشن آندومتر
این مورد درمان آدنومیوز شامل تکنیک هایی برای از بین بردن یا تخریب آندومتر (پوشش حفره رحم) است. ابلیشن یک روش سرپایی با زمان بهبودی کوتاه است. با این حال، این روند ممکن است برای همه مفید نباشد، زیرا آدنومیوز اغلب به صورت عمیق تری به عضله حمله می کند.
آمبولیزاسیون شریان رحم
این روشی است که از خون رسانی به عروق خاص در ناحیه آسیب دیده جلوگیری می کند. با قطع جریان خون، آدنومیوز کاهش می یابد. آمبولیزاسیون شریان رحم معمولاً برای درمان بیماری دیگری به نام فیبروم رحم در بیمارستان انجام می شود و نیاز به یک شب بستری دارد. از آنجا که این روش درمان آدنومیوز خیلی تهاجمی نیست، از ایجاد اسکار در رحم جلوگیری می کند.
رزونانس هدایت شده مغناطیسی متمرکز فراصوتی (MRgFUS)
از امواج متمرکز و با قدرت بالا برای ایجاد گرما و از بین بردن بافت هدف استفاده می شود. گرما با استفاده از تصاویر MRI قابل کنترل است. این روش درمان آدنومیوز در تسکین علائم موفق بوده، با این حال مطالعات بیشتری لازم است.
هیسترکتومی
تنها روش درمان آدنومیوز برای بهبود کامل این بیماری انجام عمل جراحی برداشتن کامل رحم است. این روش یک مداخله جراحی بزرگ در نظر گرفته شده و فقط در موارد شدید و در زنانی که قصد بچه دار شدن ندارند استفاده می شود. تخمدان در آدنومیوز تأثیری نداشته و ممکن است در بدن شما باقی بماند.
عوارض احتمالی آدنومیوزیس
آدنومیوز لزوماً مضر نیست. با این حال، علائم آن می تواند بر زندگی تأثیر منفی بگذارد. برخی از افراد خونریزی بیش از حد و درد لگن دارند که مانع لذت بردن از فعالیت های طبیعی مانند رابطه جنسی خواهد شد. زنان مبتلا به آدنومیوز بیشتر در معرض خطر کم خونی هستند. کم خونی نوعی بیماری است که اغلب به دلیل کمبود آهن ایجاد می شود.
بدون آهن کافی، بدن نمی تواند سلول های قرمز خون کافی برای انتقال اکسیژن به بافت های بدن ایجاد کند و در نتیجه خستگی، سرگیجه و بدخلقی را در پی دارد. از دست دادن خون همراه با آدنومیوز از طریق کاهش سطح آهن بدن منجر به کم خونی می شود.
این بیماری همچنین با اضطراب، افسردگی و تحریک پذیری مرتبط است.
چشم انداز دراز مدت
آدنومیوز بیماری کشنده ای نیست. بسیاری از روش های درمان آدنومیوز برای تسکین علائم در دسترس است، اما هیسترکتومی تنها درمانی است که می تواند آن را به طور کامل از بین ببرد. با این حال، این بیماری اغلب پس از یائسگی به خودی خود برطرف می شود.
آدنومیوز را با اندومتریوز اشتباه نگیرید. این شرایط زمانی اتفاق می افتد که بافت های آندومتر در خارج از رحم ایجاد می شود. زنان با آدنومیوز ممکن است از قبل مبتلا به اندومتریوز باشند یا بعدا دچار آن شوند.
آندومتریوز چیست؟
