آشنایی با ورزش های ایران باستان 

ورزش ایران باستان

تاریخ ورزش و برگزاری مسابقات ورزشی در ایران باستان آنطور كه باید و شاید روشن و آشكار نیست. زیرا اعمال نابخردانه برخی پادشاهان و اعمال آنها باعث به آتش كشیدن كتابخانه ها و معدوم كردن بسیاری از آثار قدیمی ایران گردیده است. اما منابع محدودی مانند اوستا ، سنگ نوشته ها ، حجاریها ، مسكوكات و برخی از كتابهای ادبی و تاریخی وجود دارد.
ورزش ایران در بعضی بخشها از قدمت بیشتری نسبت به ورزش یونان برخوردار است. در یونان باستان بازیهای المپیك شامل دویدن، كشتی، مشت زنی ، اسب دوانی ، ارابه رانی و پنجگانه بود. اما در ایران ضمن اینكه بعضی از این ورزش ها سابقه بیشتری دارد، ورزشهایی مثل تیروكمان ، قایق رانی ، رقص و ... رایج بوده است.
كتزیاس Ktsias پزشك یونانی دربار اردشیر هخامنشی در كتاب خود با عنوان «پرسیكا» كه در حدود 400 ق.م. نوشته شده مطالبی دباره ورزش در ایران باستان نوشته است.
دوریس Duris نیز مطالبی در مورد ورزش ایران باستان نوشته بود كه آن هم مثل پرسیكا از بین رفته ولی قبل از اینكه از بین برود نویسندگان دیگر مطالب او را در كتب خود مورد اشاره قرار داده اند. دوریس در حدود سال 280 ق.م. می زیسته است.

تاریخچه ورزش در ایران

تاریخ ورزش و برگزاری مسابقات ورزشی در ایران باستان، آن طور که باید و شاید، روشن و آشکار نیست. ورزش ایران در بعضی بخش ها از قدمت بیشتری نسبت به ورزش یونان برخوردار است. در یونان باستان، بازی های المپیک شامل دویدن، کشتی، مشت زنی، اسب دوانی، ارّابه رانی و پنجگانه بود؛ اما در ایران، ضمن این که بعضی از این ورزش ها سابقه بیشتری دارد، ورزش هایی مثل تیر و کمان، قایق رانی و... رایج بوده است.

در میان کشورهای مشرق زمین، بی گمان ایران، تنها کشوری بود که در نظام تعلیم و تربیت خود، بیشترین اولویت را به ورزش و تربیت بدنی داده بود، ایرانیان به اهمیت و ارزش توانایی و سلامتی بدن، به عنوان یک وسیله بسیار مهم برای فراهم آوردن ارتشی سلحشور و پیروزمند، پی برده بودند.

هرودوت، مورخ مشهور یونانی می نویسد: «ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی، سه چیز را می آموختند؛ سواری، تیر و کمان و راستگویی».

ورزش باستانی-ورزش مقدس ایرانیان

ارتباط میان تعلیم جسمانی همراه با تزكیه نفس را در گفته های زیر می یابیم: گزنفون می نویسد: «ایرانیان اقسام دانستنی های ورزشی را فرا می گرفتند و چون تمام این مراحل را می گذراندند به خصال پهلوانی متمایز می گشتند و آنان را گُردَک یعنی جوان گُرد می نامیدند....»
ورزش باستانی زورخانه ای، برای ورزشکاران باستانی تنها وسیله ای برای دست یافتن به اندامی مناسب و سلامتی نیست، بلکه وسیله ای برای ارتباط معنوی با خداست.
زورخانه، که مکان ورزشی باستانی مقدس ایرانیان و جایگاه زور و قدرت است، عنوان محلی تاریخی است که در آن کشتی گیران ایرانی تحت تعلیم و تعلم قرار می گیرند. این ورزش در نگاه اول شبیه حرکات نامتعارف بدن سازی و آئروبیک به نظر می رسد. اما حرکات باستانی کاران، ترکیبی از حرکات چرخشی دراویش همراه با ضربات آهنگین و وزنه های چوبی سنگینی است که آن را در داخل گود چرخانده و به هوا پرتاب می کنند.

ورزش ایرانی چوگان

هزاران سال پیش تر از آن که شاه اسماعیل صفوی بر عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان اصفهان بنشیند و در محوطه وسیع این میدان تاریخی، بازی چوگان تماشا کند، شاهزادگان هخامنشی در سال های 600 پیش از میلاد مسیح، نشسته بر اسب، آرایش نظامی می گرفتند و چوگان به راه می انداختند. چوگان به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان، به بازی شاهان نیز معروف بود و سوارکاران ایرانی می توانستند استعداد اسب های جنگی خود را در بازی چوگان، محک بزنند. آثار به دست آمده از هزاره های گذشته، بیان گر آن است که چوگان از ایران به هندوستان رفت. رودکی نیز نخستین شاعری است که پس از اسلام از چوگان سخن گفت و فردوسی داستان بازی چوگان سیاوش و افراسیاب را به نظم درآورد؛ اما چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید. اسناد تاریخی نشان می دهند که شاه عباس صفوی خود چوگان باز بود و حتی پیش از آن که اصفهان را پایتخت اعلام کند، در قزوین که پیش از اصفهان پایتخت ایران بود، چوگان بازی می کرد. در دوران حضور شاه عباس در اصفهان بود که میدان تاریخی نقش جهان، برای بازی چوگان بنا نهاده شد.