آشنایی با خواص جینکو بیلوبا یا کهن دار

کُهَن دار یا گینکو (نام علمی: ginkgo biloba) یک گونه از سردهٔ کهن دار ^Ginkgo و تیره کهن داریان ^Ginkgoaceae است.درختی بزرگ و خزان پذیر با برگ های بادبزنی شکل است. این درخت دوپایه و بومی چین است و نوعی فسیل زنده به شمار می آید.

کهن دار یکی از قدیمی ترین گونه های درختی روی زمین است. این درخت خزان کننده در بسیاری از قسمت های معتدل دنیا به ویژه مناطق معتدله مرطوب به خوبی رشد می کند و به محدوده وسیعی از اقلیم ها و شرایط نامساعد مقاومت دارد؛ کهن دار در خاکهای عمیق با زهکش خوب و لومی شنی و حاصلخیز رشد مناسبی دارد. گینکو به منظور استفاده از خواص دارویی بذر و به خصوص برگ پرورش می یابد.کهن دار گیاه دارویی ارزشمندی است که برای اهداف دارویی متنوعی مورد استفاده قرار می گیرد؛ کهن دار به منظور استفاده از بذر و به خصوص برگ پرورش می یابد. بذرهای کهن دار هزاران سال است که در طب سنتی چین استفاده می شود. فراورده های کهن دار که امروزه در دسترس می باشند از برگ آن بدست می آید. در نهالستان های پرورش برگ، درختان گینکو به صورت متراکم کشت شده و برگ ها برای تهیه عصاره برداشت می شوند تا مورد فرآوری قرار گیرند. عصاره برگ گینکو یکی از مهم ترین گیاهان دارویی رایج در دنیا می باشد.در پاییز زرد شده و در عرض یک شب می ریزند.

• حداکثر بلندی: ۲۵متر و گستردگی۸ متر
• نیازها:مکان سایه_آفتاب
• حداقل دمای مورد تحمل: -۱۰سانتی گراد
• ازدیاد:از طریق قلمه

گیاه جینکوبیلوبا

گیاه جینکوبیلوبا یکی از قدیمی ترین گونه های درختی جهان است و در برخی منابع آن را با نام فسیل زنده معرفی کرده اند، زیرا پس از گذشت سال ها و در انواع حوادث طبیعی، هنوز گونه هایی از این درخت در نقاط مختلف جهان یافت می شود. جینکوبیلوبا بومی کشورهای آسیای شرقی از جمله چین و ژاپن است و در کشور ما نیز کاشت آن در مناطقی از کشور صورت گرفته است.
جینکوبیلوبا درختی کهن سال است که در جنگل ها گاهی ارتفاع آن به بیش از 30 متر و قطر تنه آن به یک متر می رسد. برگ های گیاه جینکوبیلوبا، بسیار ظریف و به شکل بادبزن هستند و میوه آن دارای قسمت گوشتی آب دار با بوی بد بوده و دانه ای شبیه به بادام در وسط آن است.
عصاره برگ های این درخت از گذشته های دور و در طب چینی کاربردهای درمانی گسترده ای داشته است و از برگ های خشک شده گیاه، برای تهیه چای استفاده می کردند.
همانطور که گفته شد، درخت جینکوبیلوبا قدمتی طولانی دارد و برخی منابع قدمت تعدادی گونه های این درخت را ۲۵۰ میلیون سال پیش می دانند. راز مقاومت استثنائی این درخت، وجود ترکیبات شیمیایی آنتی اکسیدان و محافظ مثل فلاونوئیدها و ترپنوئیدها در اندام های مختلف این درخت (به ویژه در برگ ها) است که از گیاه محافظت می کنند و از همین برگ ها است که امروزه مکمل های غذایی ویژه تهیه شده است.

موارد احتیاطی و منع مصرف جینکوبیلوبا

با وجود خواص درمانی بینظیری که برای این گیاه ذکر شد، استفاده بدون تجویز پزشک و افراط در مصرف آن خطراتی را به همراه خواهد داشت. مهمترین موارد احتیاط و منع مصرف این گیاه عبارتند از:

• استفاده از گیاه جینکوبیلوبا و مکمل های حاوی آن برای افرادی که از داروهای ضد انعقاد خون و داروهای ضد افسردگی استفاده می کنند ممنوع است، چرا که با این داروها تداخل دارویی ایجاد کرده و اثرات آنها را کاهش می دهد.
• مصرف این گیاه در برخی افراد با عوارض جانبی نظیر عوارض تهوع، اسهال، سرگیجه، سردرد، دل درد، خارش و استفراغ همراه است.
• افراد مبتلا به دیابت بایستی در مصرف این گیاه با پزشک مشورت کنند.
• نتایج تحقیقی بر روی حیوانات نشان داده است، زیاده روی در مصرف این گیاه و در مقادیر بالا و با مصرف طولانی، باعث ابتلا به سرطان تیروئید، کبد و نیز ایجاد تومور بینی شده است.
• استفاده از این گیاه و مکمل های آن، قبل از عمل جراحی باید قطع شود و به پزشک معالج اطلاع داده شود.
• استفاده از جینکوبیلوبا در دوران بارداری، شیردهی و برای کودکان ممنوع است.

خواص جینکو بیلوبا

جینکو بیلوبا (Ginkgo biloba) یا کهن دار درختی بزرگ با برگ های بادبزنی است. این درخت یکی از قدیمی ترین درختان زنده است که قدمت آن به بیش از ۲۰۰ میلیون سال پیش برمی گردد و گاهی از آن به عنوان فسیل زنده یاد می شود. جینکو بیلوبا بومی چین، ژاپن و کره است، ولی اکنون در اروپا و آمریکا نیز کاشته می شود. در طول هزاران سال مردم از این درخت برای اهداف فراوانی استفاده کرده اند و از برگ ها و دانه هایش در طب سنتی چینی استفاده می شود. البته برای بیشتر کاربردهای درمانی جینکو شواهد علمی محکمی وجود ندارد. در ادامه بیشتر توضیح می دهیم که جینکو بیلوبا چیست و چه خواصی دارد.

۱. حاوی آنتی اکسیدان های قوی

جینکو حاوی سطوح بالایی از فلاونوئیدها و ترپنوئیدها است، ترکیباتی که به دلیل اثرات آنتی اکسیدانی قوی خود شناخته می شوند. آنتی اکسیدان ها با اثرات مخرب رادیکال های آزاد مبارزه می کنند. رادیکال های آزاد ذرات بسیار واکنش پذیری هستند که در طول عملکردهای متابولیک طبیعی مانند تبدیل غذا به انرژی یا سم زدایی در بدن تولید می شوند. این مواد توانایی آسیب رساندن به بافت های سالم را دارند و موجب تسریع پیری و ابتلا به بیماری ها می شوند.

۲. مبارزه با التهاب

التهاب بخشی از واکنش طبیعی بدن به آسیب دیدگی یا تهاجم مواد خارجی است. در واکنش التهابی، اجزای گوناگون سیستم ایمنی برای مقابله با مهاجم خارجی یا بهبود قسمت آسیب دیده وارد عمل می شوند. بعضی از بیماری های مزمن حتی زمانی که هیچ بیماری یا آسیبی وجود ندارد، واکنش التهابی ایجاد می کنند. با گذشت زمان، این التهاب بیش از حد می تواند موجب آسیب دائمی به بافت ها و DNA شود.سال ها تحقیق روی حیوانات و لوله های آزمایش نشان می دهد که عصاره جینکو می تواند نشانگرهای التهاب در سلول های انسانی و حیوانی در انواع بیماری ها را کاهش دهد.بعضی از بیماری ها و مشکلات سلامتی که در آنها عصاره جینکو التهاب را کاهش می دهد، عبارت اند از:

• آرتروز؛
• بیماری روده تحریک پذیر (IBD)؛
• سرطان؛
• بیماری قلبی؛
• سکته.

این نتایج بسیار دلگرم کننده است، ولی برای نتیجه گیری مشخص درمورد نقش جینکو در درمان این بیماری های پیچیده به مطالعات انسانی نیاز داریم.

۳. بهبود گردش خون و سلامت قلب

در طب سنتی چینی، از دانه های جینکو برای بازکردن «کانال های» انرژی به اندام های مختلف ازجمله کلیه ها، کبد، مغز و ریه ها استفاده می شود. توانایی جینکو در افزایش جریان خون به قسمت های مختلف بدن می تواند دلیل این مزیت جینکو باشد.مطالعه ای روی بیماران مبتلا به بیماری قلبی، که جینکو مصرف کرده بودند، افزایش فوری جریان خون به قسمت های مختلف بدن را نشان داد. افزایش ۱۲درصدی سطح اکسیدنیتریکِ درگردش عامل این مسئله بود. اکسیدنیتریک ترکیبی است که موجب گشادشدن رگ های خونی می شود.

مطالعه دیگری نیز همین اثر را در افراد مسنی نشان داد که تحت درمان با عصاره جینکو قرار گرفته بودند. تحقیقات دیگری نیز اثرات محافظتی جینکو بر سلامت قلب، سلامت مغز و پیشگیری از سکته را نشان می دهند. برای این اثرات جینکو چند توضیح اثبات نشده وجود دارد که یکی از آنها می تواند ترکیبات ضدالتهابی موجود در گیاه باشد.

۴. کاهش علائم اختلالات روان پزشکی و زوال عقل

جینکو به دلیل توانایی کاهش اضطراب، استرس و سایر علائم مرتبط با بیماری آلزایمر و زوال شناختی ناشی از افزایش سن بارها مورد ارزیابی قرار گرفته است. به طور کلی، نتایج پژوهش ها در این زمینه متناقض است. بعضی از مطالعات کاهش قابل توجهی در میزان زوال شناختی در افراد مبتلا به زوال عقل را نشان می دهند، ولی بعضی چنین نیستند.

بررسی ۲۱ مطالعه نشان داد که اگر عصاره جینکو همراه با داروهای معمول مصرف شود، می تواند قابلیت های عملکردی افراد مبتلا به آلزایمر خفیف را افزایش دهد. بررسی دیگری با ارزیابی چهار مطالعه نشان داد که مصرف جینکو به مدت ۲۲ تا ۲۴ هفته در طیفی از علائم مرتبط با زوال عقل کاهش قابل توجهی را ایجاد می کند. این نتایج مثبت می تواند به دلیل نقش جینکو در بهبود جریان خون به مغز باشد، زیرا در انواع عروقیِ زوال عقل مشاهده شده است.مصرف خوراکی ۲۴۰ میلی گرم جینکو در روز می تواند علائم زوال عقل را اندکی بهبود دهد ولی جینکو از ایجاد یا بدترشدن زوال عقل جلوگیری نمی کند.

مصرف خوراکی عصاره برگ جینکو به صورت روزانه در کنار داروهای ضدروان پریشی معمول به مدت ۸ تا ۱۶ هفته می تواند بعضی از علائم اسکیزوفرنی را کاهش دهد. مصرف جینکو می تواند عوارض جانبی داروهای ضدروان پریشی، مانند تشنگی، یبوست و دیسکینزی تأخیری یا مزمن (tardive dyskinesia، اختلالی حرکتی) را کاهش دهد.

۵. بهبود عملکرد و سلامت مغز

جینکو می تواند عملکرد مغز افراد سالم را بهبود دهد. تعداد اندکی از مطالعات کوچک نشان می دهند که مکمل جینکو می تواند عملکرد ذهنی و سلامت درک شده را افزایش دهد. نتایج این مطالعات نشان می دهند که مصرف جینکو موجب بهبود قدرت حافظه، افزایش تمرکز و بازه زمانی توجه (attention span) می شود.

ولی بررسی بزرگی روی تحقیقات انجام شده درمورد این رابطه نتیجه گرفت که مصرف جینکو بیلوبا منجر به بهبود قابل اندازه گیری در حافظه، کارکردهای اجرایی یا ظرفیت توجه نمی شود. گرچه مصرف جینکو می تواند توانایی ذهنی را بهبود دهد، هیچ تضمینی برای این مسئله وجود ندارد.مصرف خوراکی عصاره برگ جینکو موجب بهبود علائم سرگیجه و اختلالات تعادلی می شود.

۶. کاهش اضطراب

پژوهش نشان می دهد که مصرف جینکو می تواند علائم اضطراب را کاهش دهد. در چند مطالعه حیوانی علائم اضطراب کاهش یافت که می تواند به دلیل آنتی اکسیدان های موجود در جینکو باشد. در یک مطالعه نیز ۱۷۰ فرد دارای اضطراب فراگیر (generalized anxiety) با ۲۴۰ یا ۴۸۰ میلی گرم جینکو یا دارونما تحت درمان قرار گرفتند. گروه درمان شده با بالاترین دوز جینکو، در مقایسه با گروه دارونما، ۴۵٪ کاهش بیشتری را در علائم اضطراب گزارش داد.۴ هفته مصرف خوراکی یک عصاره جینکو به نام EGb 761 می تواند علائم اضطراب را اندکی کاهش دهد.

۷. درمان افسردگی

بررسی مطالعات حیوانی نشان می دهد که جینکو می تواند در درمان علائم افسردگی مؤثر باشد. موش هایی که قبل از موقعیتی استرس زا جینکو دریافت کردند، کمتر تحت تأثیر استرس قرار گرفتند. این اثر مربوط به خواص ضدالتهابی جینکو است که توانایی بدن برای مقابله با افزایش سطح هورمون استرس را افزایش می دهد. البته افسردگی وضعیت پیچیده ای است که می تواند دلایل ریشه ای مختلفی داشته باشد. برای درک بهتر رابطه بین جینکو و تأثیر آن بر افسردگی در انسان به پژوهش های بیشتری نیاز داریم.

۸. کمک به بینایی و سلامت چشم

درمورد ارتباط جینکو با بینایی و سلامت چشم پژوهش های بسیار کمی انجام شده است، ولی نتایج اولیه امیدوارکننده است. در مطالعه ای روی بیماران مبتلا به گلوکوم با مصرف جینکو جریان خون در چشم افزایش یافت، ولی این لزوما موجب بهبود بینایی نشد. در بررسی دو مطالعه تأثیر عصاره جینکو بر پیشرفت دژنراسیون ماکولا (macular degeneration) مرتبط با سن ارزیابی شد. بعضی از شرکت کنندگان بهبودی را در بینایی گزارش کردند، اما این ازنظر آماری معنادار نبود. ظاهرا بسیاری از این نتایج مثبت با افزایش جریان خون در چشم مرتبط هستند.

مشخص نیست که آیا جینکو بینایی افرادی را که دچار اختلال بینایی نیستند، بهبود می دهد یا خیر. برای مشخص شدن تأثیر جینکو بر افزایش ظرفیت بینایی یا کاهش پیشرفت بیماری دژنراتیو چشم به پژوهش های بیشتری نیاز داریم.

۹. درمان سردرد و میگرن

در طب سنتی چین جینکو درمان بسیار محبوبی برای سردرد و میگرن است. درمورد توانایی جینکو برای درمان سردرد پژوهش های بسیار کمی انجام شده است ولی بسته به علت اصلی سردرد، مصرف جینکو می تواند مفید باشد. به عنوان مثال، می دانیم که جینکو اثرات ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی دارد. اگر سردرد یا میگرن ناشی از استرس بیش از حد باشد، مصرف جینکو می تواند مفید باشد. یا اگر کاهش جریان خون یا انقباض عروق خونی دلیل سردرد باشد، توانایی جینکو در گشادکردن عروق می تواند علائم را بهبود دهد ولی بعضی از میگرن ها ناشی از گشادشدن بیش از حد رگ های خونی هستند. در این موارد جینکو می تواند تأثیر کمی داشته باشد یا بی تأثیر باشد.

البته این مثال ها فقط استنباط ما هستند و جای شواهد محکم را نمی گیرند. احتمالا امتحان کردن جینکو برای درمان میگرن ضرر زیادی ندارد، ولی ممکن است که فایده چندانی نیز نداشته باشد.

۱۰. بهبود علائم آسم و COPD

بعضی از پژوهش ها نشان می دهند که جینکو می تواند علائم آسم و سایر بیماری های تنفسی التهابی مانند COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه) را بهبود دهد. شاید دلیل این ویژگی، ترکیبات ضدالتهابی جینکو باشد که موجب کاهش التهاب راه های هوایی و افزایش ظرفیت ریه می شوند.

در مطالعه ای روی ۷۵ نفر استفاده از عصاره جینکو در کنار درمان دارویی با گلوکوکورتیکواستروئید برای کنترل علائم آسم ارزیابی شد. در این مطالعه سطح ترکیبات التهابی بزاق افرادی که جینکو دریافت کرده بودند، به طور قابل توجهی کمتر از افرادی بود که فقط از دارو استفاده کردند.

در مطالعه دیگری روی ۱۰۰ نفر نیز استفاده از ترکیبی از گیاهان چینی شامل جینکو برای درمان علائم COPD ارزیابی شد. در پیگیری سه ماهه کسانی که از ترکیب گیاهی استفاده کردند، در مقایسه با گروه کنترل، کاهش قابل توجهی در سرفه و برونشیت را گزارش کردند. البته نمی توان گفت که این بهبود تنها به خاطر جینکو است یا تأثیر تمام گیاهان موجود در کنار یکدیگر موجب آن شده است.

۱۱. کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

پژوهش های اولیه نشان می دهند که جینکو می تواند به درمان علائم جسمی و روانی سندروم پیش از قاعدگی (PMS) کمک کند. مطالعه ای روی ۸۵ دانشجو کاهشی ۲۳درصدی را در علائم PMS نشان داد. جالب است که گروه دارونما نیز کاهشی جزئی در علائم PMS داشتند، گرچه این کاهش بسیار کمتر و ۸٫۸٪ بود.مصرف خوراکی عصاره برگ جینکو، حساسیت سینه ها و سایر علائم مرتبط با PMS را کاهش می دهد. برای این منظور، مصرف جینکو را از روز شانزدهم سیکل قاعدگی شروع کنید و تا روز پنجم سیکل بعدی ادامه دهید.

۱۲. درمان اختلال عملکرد جنسی

برخی منابع نشان می دهند که جینکو می تواند اختلال عملکرد جنسی مانند اختلال در نعوظ یا میل جنسی کم را درمان کند. جینکو سطح اکسیدنیتریک خون را بالا می برد و با گشادکردن رگ های خونی، گردش خون را افزایش می دهد. درنتیجه جینکو می تواند برای درمان علائم مختلف اختلال عملکرد جنسی مفید باشد، زیرا جریان خون در آن نواحی بدن را افزایش می دهد.

در بعضی پژوهش ها استفاده از جینکو برای درمان اختلال عملکرد جنسیِ ناشی از داروهای ضد افسردگی (SSRIs) بررسی شد. نتایج این بررسی ها نشان داد که در این موارد جینکو مؤثرتر از دارونما نیست. به علاوه ممکن است میان جینکو و داروهای SSRIs تداخلی وجود داشته باشد که اثربخشی آنها را کاهش دهد.

در مطالعه ای نیز مصرف جینکو برای افزایش میل و رضایت جنسی زنانی، که هم زمان تحت روان درمانی جنسی قرار داشتند، بررسی شد. در طولانی مدت ترکیب درمان و جینکو، در مقایسه با دارونما، مؤثر بود، ولی مصرف جینکو به تنهایی تأثیری نداشت. استفاده از جینکو برای درمان اختلال عملکرد جنسی منطقی است، ولی در حال حاضر پژوهش ها از این ایده پشتیبانی نمی کنند.

روشهای ازدیاد جینکوبیلوبا

روشهای معمول ازدیاد این درخت از طریق بذر، پیوند و قلمه است. ازدیاد از طریق بذر در خاک سبک شنی، در شاسی سرد در پاییز و زمستان صورت می گیرد. ازدیاد این درخت بوسیله پیوند و کوپیوند نیز می تواند صورت گیرد. روش قلمه زدن برای تولید گیاهانی با جنسیت مشخص استفاده می شود. استفاده از هورمون IBA و سیستم مه پاشی، ریشه زایی را تسهیل می کند. از ریزازدیادی نیز برای تکثیر کهن دار استفاده می شود.

عوارض جینکو بیلوبا

مصرف جینکو بیلوبا به صورت خوراکی و در مقادیر متعادل برای بیشتر بزرگسالان سالم، بی خطر است. ولی هرگز دانه های خام یا بوداده جینکو را نخورید، زیرا می تواند سمی باشد. این نگرانی نیز وجود دارد که عصاره برگ جینکو ممکن است خطر کبودی و خون ریزی را افزایش دهد یا باعث آریتمی شود.

عوارض جانبی احتمالی جینکو عبارت اند از:

• حالت تهوع؛
• اسهال؛
• سرگیجه؛
• سردرد؛
• دل درد و ناراحتی معده؛
• جوش یا واکنش های آلرژیک پوستی؛
• تپش قلب؛
• یبوست.

خواص گوشت گیاهی چیست؟