اثرات و تبعات تغییر جنسیت بر حقوق فرزندان و همسر براساس قانون ایران چگونه است؟

  شنبه، 21 فروردین 1400   زمان مطالعه 7 دقیقه
اثرات و تبعات تغییر جنسیت بر حقوق فرزندان و همسر براساس قانون ایران چگونه است؟
در این مطلب قصد نگارش در مورد آثار و پیامدهای تغییر جنسیت را داریم.‌ تغییر جنسیت یعنی هر نوع تبدیل یا اصلاح یا تغییری که در جنسیت فرد ایجاد شود به طوری که وضع فعلی و از نظر مرد یا زن بودن با استفاده از متفاوت بشود. برای بررسی اثرات و تبعات تغییر جنسیت در زندگی افراد همراه ما باشید.

براساس آمارهای موجود پس از تایلند، ایران دارای دومین رتبه تغییر جنسیت در جهان است. آمار سازمان پزشکی قانونی حاکی از آن است که از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ تعداد ۱۳۶۶ نفر جهت اخذ مجوز برای انجام عمل تغییر جنسیت به سازمان پزشکی قانونی مراجعه کرده اند. که از این میزان ۵۶ درصد مردان متقاضی تغییر جنسیت به زن و ۴۴ درصد زنان متقاضی تغییر جنیست به مرد بوده اند. سالانه بیش از ۷۲۰ ایرانی جنسیت خود را با اخد مجوز از سازمان پزشکی قانونی تغییر می دهند. تغییر جنسیت موضوعی است که تاثیر بسیار زیادی در زندگی برخی افراد جامعه ایجاد می کند. امروزه به کمک علم پزشکی و پیشرفت آن امکان تغییر جنسیت ایجاد شده است. اولین بار فتوای مشروعیت تغییر جنسیت را امام خمینی صادر کرده است.

تغییر جنسیت در موضوعاتی که جنسیت در آنها نقش اساسی دارد تاثیرگذار است. این موضوعات عبارتند از عقد نکاح، نفقه ، مهریه، ولایت و حضانت، عده، ارث.

تاثیر تغییر جنسیت بر عقد نکاح

این که عقد نکاح پس از تغییر جنسیت همچنان دوام دارد یا خیر پرسشی است که باید به آن پاسخ بدهیم.
در برخی حالات همچون تغییر جنسیت یکی از زوجین یا تغییر جنسیت هر دو به صورت غیر همزمان تمام فقها به اتفاق بر انحلال نکاح معتقد هستند.

تغییر جنسیت زن و شوهر به صورت همزمان

اما در برخی حالات مانند تغییر جنسیت زوجین به صورت همزمان که پدیده ای بسیار بسیار نادر است درباره انحلال یا بقای نکاح بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. برخی از فقها معتقد به انحلال نکاح هستند و بعضی از آنها معتقدند که نکاح پابرجا می ماند.

تاثیر تغییر جنسیت بر ولایت و حضانت

اگر پدر یا مادر طفل تغییر جنسیت بدهند در این صورت وضعیت ولایت و حضانت فرزندان چگونه خواهد بود؟
در مورد این پرسش دو فرض مطرح می شود:

مادر تغییر جنسیت بدهد و از زن به مرد تبدیل بشود:

در این صورت ولایتی بر فرزندان صغیر پیدا نمی کند. به بیان دیگر همچنان عنوان مادر را دارد و با تغییر جنسیت پدر نمی شود.

پدر تغییر جنسیت بدهد و از مرد به زن تبدیل شود:
در این مورد به شرایط و مصلحت کودک توجه می شود. اگر تغییر جنسیت پدرش تاثیر بدی روی کودک نگذارد ولایت پدر ساقط نمی شود. اما اگر باعث ایجاد صدمه به کودک بشود دادگاه می تواند به ساقط شدن حق ولایت یا حضانت حکم بدهد.

تصویر

اثر تغییر جنسیت بر نفقه

نقه همسر
در مورد پرداخت نفقه همسر باید بگوییم اصل و ملاک برای پرداخت نفقه وضعیت فعلی فرد است. یعنی اگر زنی تغییر جنسیت بدهد دیگر به او نفقه تعلق نمی گیرد.

نفقه فرزندان
تغییر جنسیت اثری بر پرداخت نفقه فرزند ندارد.اگر مردی با تغییر جنسیت به زن تبدیل شود باز هم مکلف به پرداخت نفقه فرزندانش می باشد.

اثر تغییر جنسیت بر مهریه همسر

همانطور که می دانیم به محض وقوع عقد نکاح زن مالک مهریه می شود. او هر تصرفی که بخواهد می تواند در آن بنماید.در مورد اثر تغییر جنسیت بر روی مهریه زوجه ۲ فرض وجود دارد:

اگر تغییر جنسیت یکی از زوجین بعد از عقد نکاح و قبل از رابطه جنسی باشد.

در این صورت پرداخت مهریه منتفی می گردد. زیرا علت تعیین مهر از بین رفته است. اگر مهریه پرداخت شده باشد باید مسترد شود.

اگر تغییر جنسیت بعد از وقوع عقد نکاح باشد و رابطه جنسی صورت گرفته باشد. در این صورت هر کدام از زوجین که تغییر جنسیت بدهد،نکاح منحل خواهد شد اما مهریه کماکان به قوت خود باقی خواهد ماند.زیرا قبل از تغییر جنسیت، عقد نکاح اعتبار قانونی و شرعی داشته است و زوجین در برابر یکدیگر حقوق و تکالیفی داشته اند.

بنابراین در صورت تغییر جنسیت شوهر و تبدیل شدن او به زن در تعهدی که در هنگام عقد ایجاد کرده است(مهریه) خللی وارد نمی شود. او نمی تواند به این بهانه که تغییر جنسیت داده است، مهریه زوجه سابق خود را نپردازد.

همینطور اگر زنی بعد از ارتباط جنسی با شوهرش تغییر جنسیت بدهد مهریه اش بر ذمه همسر سابقش باقی خواهد بود و از بین نخواهد رفت.

اثر تغییر جنسیت بر حضانت و ولایت فرزندان

پدر: دو نظریه مبنی بر سقوط و بقای ولایت پدری که تغییر جنسیت می دهد وجود دارد؛ همانطور که در قانون مدنی سلب حق ولایت و عزل ولی پیش بینی شده، در صورتی که تغییر جنسیت پدر آسیبی به طفل وارد کند پدر از ولایت ساقط میشود اما اگر این امر پدر منجر به آسیب و صدمه ای به کودک نشود دلیلی برای اینکه حکم سقوط ولایت بر وی صادر شود وجود ندارد و ولایت بر فرزند همچنان باقی است، همچنین گفته میشود تغییر جنسیت پدر به زن عنوان پدر بودن را از وی نمیگیرد و دارای صلاحیت حضانت با عنوان پدر است حتی اگر در مدتی که دارای حق حضانت است اقدام به تغییر جنسیت کند باز هم شایستگی نگهداری از فرزند را دارد، مگر اینکه پس از تغییر وی با مرد دیگری ازدواج کند که موجب سلب حضانت از او میشود، البته تغییر مانع از پرداخت نفقه به فرزندان نیز نخواهد بود.

مادر: هنگامی که مادر تغییر جنسیت می دهد، تبدیل به پدر نمیشود و در نتیجه ولایتی بر فرزند پیدا نمیکند، زیرا نطفه از زوجِ هنگام عقد بوده است. مطابق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی حضانت فرزند تا ۷ سالگی با مادر است، حتی اگر در مدتی که حضانت فرزند به عهده مادر است او چنین امری را انجام دهد، عنوان مادر بودن را از وی نمیگیرد و همچنان شایستگی و صلاحیت حضانت فرزندان را طی مدت زمان قانونی به عنوان مادر دارد، مگر اینکه مادر پس از تغییر اقدام به ازدواج با زنی کند که در این صورت حق حضانت از وی سلب می شود و طفل به پدر یا جد پدری سپرده میشود، در صورتی هم که پدر یا جد پدری وجود نداشت یا دارای صلاحیت حق حضانت نبودند، محکمه تصمیم مقتضی را جهت نگهداری از طفل خواهد گرفت.

تصویر

احکام ارث، بر اشخاصی که تغییر جنسیت می کنند

  • والدینی که تغییر جنسیت داده اند: مبنای احکام ارث بر والدینی که این امر را مرتکب شده اند، به زمان بسته شدن نطفه بستگی دارد و عنوان پدر یا مادر هنگام بسته شدن نطفه ملاک است و همانطور که گفته شد با تغییر جنسیت هریک از والدین عنوان پدریا مادر بودن از آنها ساقط نمیشود و بر همین مبنا از فرزند خود ارث میبرند، مثلا پدری که به زن تغییر کرده ،مطابق احکام سهم الارث پدر از فرزندش ارث دریافت می کند.
  • فرزندانی که تغییر جنسیت داده اند: احکام ارث بری از والدین برای این افراد، جنسیت آنها هنگام فوت والدین مورد ملاک قرار می گیرد و به محض فوت، ماترک بین وراث انتقال پیدا می کند در این صورت چنانچه شخص پس از فوت یکی از والدین و قبل از تقسیم ارث جنسیت خود را تغییر دهد تغییری در میزان سهم الارث وی به وجود نمی آورد، بنابراین اگر هنگام فوت یکی از والدین، فرزند دختر تغییر داده باشد، به میزان سهم الارث پسر دو یرابر دختر ارث می برد، این اتفاق در مورد پسر هم صادق است و در صورتی که پسر تغییر داده باشد و در ابن هنگام یکی از والدین فوت کند به میزان سهم الارث دختر برای او محاسبه می شود، همین ترتیب در صورت تغییر جنسیت هریک از افراد در سایر طبقات اجرا می شود به طوری که برای مثال خواهر به برادر تغییر کند ارث بردن او نیز براساس جنسیت جدید تغییر خواهد کرد.

فسخ نکاح به سبب تغییر جنسیت

پیش از ورود به بحث لازم به ذکر است که واژه فسخ با بطلان متفاوت است. اگرچه در نکاح تقریبا اثرات مشابهی داشته و باعث پایان یافتن نکاح می شود. به طور کلی فسخ نکاح اصولا در خصوص بیماری یکی از زوجین است که در حین نکاح طرف دیگر به آن عیب آگاهی نداشته است و آن بیماری دوام زوجیت را با مشکل روبه رو کند مانند بیماری های جنسی که در این صورت برای طرف دیگر این حق به وجود می آید تا نکاح را فسخ کند.

حال اگر مرد یا زن سابقا تغییر جنسیت داده باشند و این امر همانطور که گفته شد از طرف دیگر مخفی باقی مانده باشد با استنباط از قانون مدنی می توان قائل به حق فسخ برای طرفی که اطلاعی از موضوع ندارد قائل شد.

دیدگاه ها

  دیدگاه ها
پربحث های هفته   
رهبر معظم انقلاب: از وقتی که رهبر شده‌ام آجیل نخوردم؛ چون رهبر باید مثل فقرا زندگی کند! (513 نظر) 10 اقدامِ منجر به گرانی در 100 روز (254 نظر) 10 ایده تبلیغات مؤثر برای کسب‌وکارهای کوچک (246 نظر) داریوش ارجمند: زنی که وزنه برداری می کند نه رَحِم دارد و نه تخمدان ریش درآورده نه می‌تواند شوهر کند و نه می‌تواند بچه داشته باشد! (244 نظر) (تصاویر) سفر به عصر قاجار؛ منظره‌های «کلاردشت»، 158 سال قبل (244 نظر) مهران مدیری: من رفتم مسافرت و بهترین هتل اون شهر رو پیدا کردم ولی من رو نشناخت و گفت اتاقامون پُره، من هنوزم که هنوزه فکر میکنم دارم خواب میبینم+ویدیو (207 نظر) الهام چرخنده: من برای همه کسانی که کتکم زدند، باعث بیماری قلبی شدند نفرین ندارم اما الهی که به درد من دچار بشید+ویدیو (71 نظر) بهاره رهنما: من کاهل نماز بودم که بعد از شرط گذاشتن همسر دومم درباره نماز خواندن الان نمازم را میخوانم و دیگه کاهل نماز نیستم (64 نظر) رونالدو: برای اولین بار جورجینا را برای شام دعوت کردم متعجب بود چون باورش نمی شد که به جای اتوبوس با بوگاتی به خانه برمی گردد+فیلم (59 نظر) مازیار لرستانی: ای کاش به جای روز زن و روز مرد، روز شرف و انسانیت داشتیم+عکس (58 نظر) شعرخوانی زیبا و دلنشین رهبر معظم انقلاب: ای تکیه گاه و پناه زیباترین لحظه های پرعصمت و پر شکوه تنهایی و خلوت من+ویدیو (47 نظر) خلاقیت خنده دار پدر ایرانی با طراحی سینما در توالت خانه اش حماسه آفرید+عکس/ هنر نزد ایرانیان است و بس😂 (41 نظر) تعجب بازیگر مطرح ترکیه با دیدن خونه زندگیِ شاه‌نشین پوریا پورسرخ، آرش سریال کیمیا+ ویدیو/ میزبانی درجه یک در خانه‌ای درجه یک👌 (41 نظر) پریناز ایزدیار؛ هرچقدر هم شلوغ باشم بازم وقت دارم که به ازدواج فکر کنم، شرایط خانواده‌مون این مدلی نیست که ازدواج حتما باید سنتی باشه یا نباشه، ولی خودم دوست دارم همسرم رو انتخاب کنم (39 نظر) مهران مدیری: شایعه نیست؛ هواپیمای شخصی دارم سوئیچ رو هم دادم به بچه‌های پشت صحنه! / برشی از برنامه تلویزیونی جذاب «دورهمی» با اجرای بی‌نظیر مهران مدیری (39 نظر)
پربازدیدترین ویدئوهای روز   
تیتر امروز   
همه چیز درباره پادشاه رمزارزها بیت کوین: پیشبینی یک میلیون دلاری کیوساکی به حقیقت می پیوندد؟
ریشه این گیاه عمر را طولانی و سرماخوردگی را درمان می‌کند
پزشکیان در سیستان و بلوچستان به دنبال هورا کشیدن از مردم نبود!
خیانت مسی/ لیونل مسی : تمام زندگی‌ام را آنجا گذرانده‌ام ؛ احساس می‌کنم به بارسلونا تعلق دارم ؛ می خواهم روزی دوباره برای به آنجا برگردم
ماشین انسان‌شویی هم ساخته شد؛ راحت کردن کار افراد برای یک استحمام آسان و لذت‌بخش +عکس
هشدار! بیشتر از 10 دقیقه روی توالت ننشینید!
استریمر نوجوان 30 هزار دلار رمز ارز را به سرقت برد
از بازار چه خبر؟ | بهترین گوشی موبایل تا 15 میلیون تومان در بازار آذر ماه 1403
10 روش برای کاهش هزینه‌های خانواده در شرایط فعلی اقتصادی
نظر رهبر انقلاب نسبت به قانونی که استفاده از ظریف را در دولت مانع می‌شود، چیست؟
می‌گویند پزشکیان برف تهران را هم نخواهد دید! / تأخیر در پرداخت یارانه پاس گل به مخالفان دو آتیشه رئیس جمهور بود
نخستین پیروزی تاریخ زنان پرسپولیس/مسیر سخت دختران قرمزپوش برای رسیدن به لیگ برتر
گلوریا هاردی: مشهد مرا یاد فرانسه می اندازد چون لهجه مشهدی ها عین فرانسوی ها است /فرانسوی ها هم تخت جمشید را خیلی دوست دارند
هر ایرانی در 13 سال اخیر 20 درصد فقیرتر شده است!
اشعار خواندنی؛ شاهنامه فردوسی: بخش 2 – ستایش خرد / متن صوتی و معنی اشعار + تصاویر نسخه های کهن
منتخب روز   
حضور پرانرژی قهرمانان جوکر، ناهید مسلمی و عمو رشید در وی‌آی‌پی کنسرت سهراب پاکزاد/ یویو گفتن ناهید مسلمی رو وسط کنسرت از دست ندید👌 می‌گویند پزشکیان برف تهران را هم نخواهد دید! / تأخیر در پرداخت یارانه پاس گل به مخالفان دو آتیشه رئیس جمهور بود دورهمی پارسا پیروزفر و پریناز ایزدیار در یک کافه شیک و دلباز/ دو بازیگر خوش استایل و دوست‌داشتنی در یک قاب هدیه‌ دست‌ساز مادران سرزمین آفتاب، سیستان و بلوچستان به مسعود پزشکیان+ویدیو استفاده از ویروس کووید 19 برای مبارزه با سرطان! تب دنگی خطرناک شد؛ شیوع در جنوب شرقی ایران! سردار آزمون: وقتی دو تا گل میزنیم فکر میکنیم بازی رو بردیم و این ایراد بزرگ ماست/ناراحتی سردار آزمون بعد از بازی با قرقیزستان جزئیات پرونده آزار و اذیت دختر 16 ساله مشهدی از طرف 2 برادر ناتنی و پناه بردن او به کلانتری / از چند سال قبل که 2 برادر ناتنی ام به مصرف شیشه اعتیاد پیدا کردند مدام مرا کتک می زدند... مرگ پسر جوان بعد از خوردن الکل ضدعفونی اولین تمرین تیم ملی در استادیوم شهر بیشکک/ماشالله به این انرژی گروگانگیری افغان‌ها در تهران توسط 3 پاکستانی اخاذ اندروید 15 برای شیائومی و سامسونگ کی میاد؟ /لیست کامل تبلت‌هایی که اندروید15 سامسونگ را دریافت می‌کنند