با انواع بیماری کیسه صفرا آشنا شوید

چهارشنبه، 06 بهمن 1400 زمان مطالعه 8 دقیقه

بیشتر مردم تا زمانی‌که مشکلی پیش نیاید به کیسه صفرا در بدن خود توجهی ندارند. کیسه صفرا عضوی گلابی‌شکل است که زیر کبد و در قسمت بالای سمت راست شکم قرار دارد. کیسه صفرا، صفرا ذخیره می‌کند. صفرا هم ماده‌ای است که کبد برای هضم بهتر چربی تولید می‌کند و باعث جذب چربی محلول ویتامین‌ها و مواد مغذی می‌شود.

اصطلاح بیماری کیسه صفرا برای چندین نوع شرایط استفاده می شود که می توانند کیسه صفرا را تحت تأثیر قرار دهند.کیسه صفرا کیسه گلابی کوچک است که در زیر کبد شما قرار دارد. کارکرد اصلی کیسه صفرا شما ذخیره صفرا تولید شده توسط کبد شما و عبور آن از مجاری است که در روده کوچک تخلیه می شود. صفرا به شما کمک می کند چربی ها را در روده کوچک خود هضم کنید. التهاب به دلیل تحریک دیواره کیسه صفرا، که اکثر بیماریهای کیسه صفرا را ایجاد می کند، که به عنوان کوله سیستیت شناخته شده است. التهاب کیسه صفرا، این بیماری اغلب ناشی از سنگ کیسه صفرا می باشد.

کیسه صفرا و عملکرد آن

کیسه صفرا برای بقای انسان به طور کامل ضروری نیست. کیسه صفرا یک عضو از سیستم صفراوی انسان است که در تولید، نگهداری و انتقال صفرا نقش دارد. صفرا یک مایع قهوه ای مایل به زرد است که توسط کبد تولید می شود و برای تخریب و هضم غذاهای چرب در روده کوچک استفاده می شود. کیسه صفرا در زیر لوب چهارم کبد و چسبیده به آن در طرف راست و بالاي شکم قرار گرفته است. یک لوله باریک به نام مجراي سیستیک، کیسه صفرا را به مجراي اصلی کبد وصل می کند. صفرا که در کبد ساخته شده و در هضم غذا نقش مهمی به عهده دارد توسط مجراي اصلی صفرا یا کلدوك، وارد قسمت اول روده باریک می شود.

کیسه صفرا یک مخزن ذخیره براي صفرا نیست. صفرا مرتباً در کبد ساخته می شود. پس از خوردن غذا، کیسه صفرا منقبض شده و صفرا را در داخل روده تخلیه می کند. این انقباض در اثر تحریک هورمونی توسط هورمون کله سیستوکینین است. ترکیب اصلی صفرا را کلسترول، بیلی روبین و نمک هاي صفراوي تشکیل می دهند. تعدادی از مشکلات و بیماری ها وجود دارد که می تواند بر کیسه صفرا تاثیر بگذارد. این مقاله به بررسی انواع بیماری های کیسه صفرا، نحوه تشخیص آنها، گزینه های درمان و نکات پیشگیری می پردازد.

انواع بیماری کیسه صفرا

هر بیماری که کیسه صفرا را تحت تاثیر قرار دهد، به عنوان بیماری کیسه صفرا شناخته می شود؛ موارد زیر همه ی انواع بیماری کیسه صفرا هستند.

التهاب کیسه صفرا: به التهاب کیسه صفرا، کله سیستیت میگویند که می تواند هم حاد (کوتاه مدت) و هم مزمن (بلندمدت) باشد. التهاب مزمن، ناشی از چندین حمله کله سیستیت است . التهاب ممکن است در نهایت به کیسه صفرا آسیب بزند و سبب شود توانایی عملکرد درست خود را از دست بدهد.
سنگ کیسه صفرا: سنگ های کیسه صفرا کوچک و ته نشین های سفت شده ای هستند که در کیسه صفرا شکل گرفته اند. این مواد ته نشین شده می توانند افزایش پیدا کرده و برای چندین سال تشخیص داده نشود. در حقیقت بسیاری از مردم سنگ کیسه صفرا دارند و از آن آگاه نیستند. آن ها در نهایت سبب ایجاد مشکلاتی شامل التهاب، عفونت و درد می شوند. سنگ های کیسه صفرا معمولاً سبب کله سیستیت هستند. اغلب سنگ های کیسه صفرا از کلسترول موجود در صفرا شکل می گیرد. نوع دیگری از سنگ کیسه صفرا یک سنگ رنگی است که از کلسیم بیلی روبین شکل می گیرد. کلسیم بیلی روبین ماده شیمیایی است که زمانی که بدن گلبول های قرمز خون را می شکند، تولید می شو؛ با این حال این نوع سنگ نادر است.
سنگ مجرای صفراوی اصلی: زمانی که سنگ کیسه صفرا در مجاری صفراوی اصلی شکل می گیرد، آن را با choledocholithiasis یا سنگ مجرای صفراوی اصلی می شناسند. در این صورت صفرا، از کیسه صفرا برمی گردد و از لوله های کوچک می گذرد؛ بعدتر وارد روده باریک می گردد. در بیشتر شرایط، سنگ های مجرای صفراوی اصلی در حقیقت سنگ های کیسه صفرا هستند که در کیسه صفرا شکل گرفته و سپس به مجرای صفاری اصلی راه پیدا کرده اند؛ به این نوع سنگ، سنگ مجرای صفراوی اصلی ثانویه یا سنگ ثانویه گفته می شود. گاهی اوقات سنگ ها در خود مجرای صفراوی اصلی شکل می گیرند؛ این سنگ ها را سنگ های مجرای صفراوی اصلی اولیه یا سنگ های اولیه می گویند که این نوع نادر سنگ احتمال بیشتری برای ایجاد عفونت نسبت به سنگ ثانویه دارد.

سایر بیماری های کیسه صفرا

بیماری کیسه صفرا بدون سنگ: سنگ کیسه صفرا علت همه انواع بیماری کیسه صفرا نیست؛ بلکه بیماری کیسه صفرا بدون سنگ نیز می تواند اتفاق بیفتد. در این شرایط ممکن است علائم سنگ کیسه صفرا را بدون وجود سنگ تجربه کنید.
عفونت مجرای صفراوی اصلی: چنانچه مجرای صفراوی اصلی دچار گرفتگی باشد، عفونت ممکن است رخ دهد. چنانچه زود به وجود عفونت پی ببرند، درمان موفقیت آمیز خواهد بود و اگر اینطور نشو،د عفونت ممکن است پخش شده و کشنده شود.
آبسه کیسه صفرا: درصد کمی از افرادی که سنگ کیسه صفرا دارند، ممکن است در کیسه صفرای خود چرک داشته باشند. تولید چرک را به عنوان آبسه نیز می شناسند که سبب درد شدید شکمی می شود. چنانچه آبسه به موقع تشخیص داده نشده و درمان نگردد، به دلیل پخش عفونت در سایر قسمت های بدن، ممکن است کشنده شود.
انسداد روده با سنگ کیسه صفرا: یک سنگ کیسه صفرا ممکن است به درون روده رفته و آن را دچار گرفتگی کند؛ این شرایط را به عنوان انسداد روده ناشی از سنگ کیسه صفرا می شناسند که نادر است، اما می تواند کشنده باشد و شیوع آن بیشتر در بین افراد بالای ۶۵ سال است.
کیسه صفرا سوراخ شده: چنانچه بیش از حد برای دریافت درمان صبر کنید، سنگ های کیسه صفرا سبب ایجاد کیسه صفرا سوراخ شده، می شوند که شرایطی مرگبار است و چنانچه پارگی به موقع پیدا نشود، عفونت شکمی خطرناکی ایجاد می گردد.
پولیپ کیسه صفرا: پولیپ ها رشد غیرطبیعی بافت هستند؛ این رشد معمولاً خوش خیم یا غیرسرطانی است. پلیپ های کوچک کیسه صفرا ممکن است نیازی به برداشتن نداشته باشند و در بیشتر مواقع ریسکی برای کیسه صفرا شما ندارند؛ با این حال پلیپ های بزرگ تر ممکن است نیاز داشته باشند پیش از آنکه به سرطان یا سایر مشکلات تبدیل شوند، با جراحی برداشته شوند.
سرطان کیسه صفرا: سرطان کیسه صفرا نادر است اما اگر تشخیص داده نشده و درمان نگردد، می تواند به سرعت به خارج از کیسه صفرا پخش شود.

بیماری ‌های کیسه صفرا

عوامل خطر بیماری کیسه صفرا

جنس مؤنث، چاقی، چهل سالگی (و مسن تر)، حاملگی و پوست روشن (نژاد اروپای شمالی) سایر عوامل عبارتند از: کاهش سریع وزن، مرض تند، بیماری التهابی روده، سیروز و تغذیه طولانی مدت وریدی.سرخ پوستان در معرض خطر بسیار بالایی هستند.

عوامل خطر برای کلانژیت عبارتند از: سنگ کیسه صفرا، دست کاری اخیر صفراوی (مثل ERCP)، تنگی ها و عدم کفایت دریچه ی اُدی .مرض قند یک عامل خطر برای عوارض عفونی (مثل سپسیس) است.

رژیم غذایی مناسب برای کیسه صفرا چیست؟

در گذشته گفته می شد که استفاده از رژیم غذایی که در آن چربی ها نقش پررنگی ندارند، برای حفظ سلامت کیسه صفرا و جلوگیری از تشکیل و رشد سنگ در این ناحیه مفید است. اما مطالعات و پژوهش های اخیر نشان می دهد که از دست دادن سریع وزن به رشد سنگ صفرا کمک می کند و باعث کوچک شدن سنگ ها نمی شود.

رعایت رژیم غذایی متعادل کمکی به درمان سنگ صفرا نمی کند، اما باعث تقویت سلامت عمومی بدن می شود و درد ناشی از وجود سنگ در کیسه صفرا را قابل مدیریت و تحمل پذیر می کند. مؤسسه ملی دیابت و هاضمه در حوزه بیماری های کبدی، در این زمینه توصیه هایی دارد:

مواد غذایی با فیبر زیاد مانند لوبیا، نخود، میوه، غلات کامل و سبزیجات مصرف کنید؛
مصرف قند و کربوهیدرات را کاهش بدهید؛
از چربی های مفیدی مانند روغن ماهی یا زیتون استفاده کنید.

درمان سنگ کیسه صفرا و مشکلات کیسه صفرا چگونه است؟

سنگ صفرا یا سنگ کیسه صفرا و التهاب آن درمان می شوند. سنگ هایی که علائم و نشانه خاصی در بدن ایجاد نمی کنند، نیاز به پیگیری و درمان فوری ندارند و فقط نشان از این دارند که در آینده امکان وقوع مشکلی دیگر وجود دارد. اما سنگ هایی که با عفونت و علائم همراه هستند، به درمان نیاز دارند. عمل جراحی، استعمال دارو برای شکستن سنگ و استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان عفونت از جمله گزینه های درمان مشکلات کیسه صفرا هستند.

بنابه گزارش دانشگاه سانفرانسیسکوی کالیفرنیا (UCSF)، عمل برداشتن کیسه صفرا یکی از رایج ترین جراحی ها است. عمل لاپاروسکوپی (Laparoscopy) یا درون بینی شکم از طریق حفره هم زیاد کاربرد دارد. در این روش، پزشک برشی کوچک در شکم ایجاد و میله ای باریک مجهز به دوربینی ریز بر سر آن را وارد شکم می کند. سپس دوربین، تصاویر داخل محفظه شکمی را روی صفحه نمایشی نشان می دهد. براساس تصاویری که روی صفحه با بزرگ نمایی مشاهده می شوند، پزشک می تواند با برش هایی کوچک روی شکم، جراحی را انجام داده و کیسه صفرا را بردارد. معمولا بعد از این جراحی، بیمار نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد و می تواند به خانه بازگردد.

برای برخی از بیماران هم نیاز به جراحی باز وجود دارد و پزشک با ایجاد برشی حدودا ۱۰ تا ۱۵ سانتی متری در شکم، جراحی باز را انجام می دهد.

زمانی از جراحی باز استفاده می شود که کیسه صفرا ملتهب تر و عفونی تر از آن باشد که بتوان از لاپاروسکوپی بهره برد یا در خلال عمل لاپاروسکوپی مشکلی به وجود آید. جراحی باز نیاز به حداقل یک هفته بستری بیمار دارد. اگر شدت بیماری فرد به اندازه ای باشد که تحمل جراحی را نداشته باشد، باید وسیله ای موسوم به درین (drain) که یک لوله برای کشیدن آب است، مستقیما درون کیسه صفرا کار گذاشته شود.