بازار پایه
یکی از پنج بازار موجود در بازار فرابورس بازار پایه است. بازار پایه برای ثبت و خرید و فروش سهام شرکت هایی است که در سازمان بورس ثبت شده اند ولی شرایط پذیرفته شدن در یکی از بازارهای بورس و فرابورس را ندارند.
انجام معاملات تا قبل از بازار پایه چگونه بود؟
عوامل و محدودیت هایی وجود دارد که باعث شده تا بعضی از شرکت های سهامی عام که شرایط پذیرش در بازار بورس را نداشتند بتوانند در بازار پایه فرابورس وارد شوند. عواملی مانند سرمایه ثبت شده شرکت، تعداد سهامداران، وضعیت سودآوری و…
بازار پایه در واقع همان بازار غیر رسمی یا تابلوی چهارم در گذشته می باشد که قبل از تشکیل فرابورس رایج بوده است. چون در گذشته شرکت هایی که به علت عملکرد ضعیف از بورس اخراج می شدند به این بازار منتقل می شدند.
به جرات میتوان گفت که بازار پایه به روند معاملات سرعت داد تا در این حالت خریداران و فروشندگان به صورت توافقی بتوانند سهام مورد نظر را معامله نمایند.
معامله گری در بازار پایه چگونه است؟
تمامی معاملات در بازار پایه به دو روش صورت می گیرد:
- حراج پیوسته
- حراج تک قیمتی
روش حراج پیوسته، همانند بازار اول و دوم فرابورس خرید و فروش به صورت مستمر و فراگیر در مدت زمان جلسه معاملاتی صورت خواهد گرفت.
تفاوت حراج پیوسته و حراج ناپیوسته در بورس چیست؟دامنه نوسان در بازار پایه
دامنه نوسان قیمت سهم +۱۰% یا -۱۰% قیمت پایانی در روز معاملاتی قبلی است.
سرمایه گذاران باید به این موضوع در بازار پایه توجه نمایند که بازار پایه فرابورس ریسک خیلی زیادی نسبت به بازارهای دیگر دارد. ریسک بالا در بازار پایه به این دلیل است که سهام شرکت هایی در بازار پایه معامله میشود که از نظر میزان عملکرد، عملکرد مطلوبی ندارند و به طور معمول زیان ده هستند.
قوانین جدید بازار پایه فرابورس
۱- بازار پایه از جمله بازارهای فرابورس است که مطابق با ماده ۴ “دستورالعمل پذیرش، به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران” راه اندازی گردیده است. پس از ثبت شرکت ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک ارائه شده از جانب شرکت ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می گیرد و سپس در فهرست نرخ های با زار پایه فرابورس درج می شوند. لازم به ذکر است این شرکت ها فرایند پذیرش را طی نمی کنند. شرکت های درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه بندی می گردد: شرکت هایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در این بازار درج گردند. مطابق با ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقاء جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار کلیه اشخاصی که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کرده اند مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند و عدم ثبت، تخلف محسوب می شود. ناشران اوراق بهادار ثبت شده نزد سازمان مذکور باید اطلاعات مالی خود را براساس ترتیبات مقرر در ماده (۴۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران منتشر نمایند و معاملات اوراق بهادار ثبت شده در سازمان فقط در بورس ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آن ها حسب مورد امکان پذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است.
۲- شرکت هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده اند، اما شرایط پذیرش در بازار بورس را ندارند.
۳- شرکت هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می شوند، در باز ار پایه درج می گردد. مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده تر از بازار اول و دوم است. با توجه به شرایط شرکت معاملات با زار پایه به شکل عادی (دارای دامنه نوسان و در عملیات عادی بازار) یا توافقی (فاقد دامنه نوسان و بر اساس توافق خریدار و فروشنده) انجام می شود.
طبق قوانین جدید، شرکت های این بازار در سه باز ار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته بندی شده اند و دامنه نوسان روزانه آن ها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است. این بازار قبلاً (که خود عضوی از فرابورس است) به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم می شد. هرچه در این بازار به پایین تر برویم، ریسک سرمایه گذاری در شرکت های آن بیشتر می شود. به طوری که قبلاً دامنه نوسان بازار پایه (به جز تابلوی ج که نامحدود بود) روی عدد ۱۰ درصد قرار داشت. اما چندی پیش، قوانین این بازار تغییر کرد که در ادامه این قوانین جدید را بیان خواهیم کرد. دلیل تفاوت تابلوهای مختلف بازار پایه، میزان سرمایه شرکت ها و معاملات آن ها است. جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به با زار پایه تعلق دارد. پیش تر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایه گذاران را به سرمایه گذاری در این بازار جذب می کرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب می دادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد می کردند. به همین دلیل، مسئولان فرابوس تصمیم به تغییرات اساسی در بازار گرفتند. همان طور که اشاره شد، این باز ار قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دسته بندی شده اند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. براساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می شد. اما این قوانین تا حدی جذابیت را برای سرمایه گذاران کاهش می داد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد. جدیدترین تغییرات در قوانین باز ار پایه به شرح زیر است:
۱- اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز می گردد.
۲- صندوق سرمایه گذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از دارایی های تحت مدیریتشان را در باز ار پایه سرمایه گذاری کنند.
۳- در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس می تواند پیشنهاد افزایش سرمایه گذاری صندوق ها را در بازار پایه ارائه کند.
سوالاتی راجع به بازار پایه
۱.درخواست درج شرکت ها در بازار پایه چگونه است؟
شرکت های سهامی عام ثبت شده در سازمان بورس اوراق بهادار ، قادرند تا درخواستی مبنی بر درج در بازار پایه فرابورس ارائه دهند. بطور کلی اینگونه شرکت ها به دو گروه تقسیم میشوند که به صورت زیر میباشند:
- تمامی شرکت های سهامی عام که تعداد سهامدارانشان بیشتر از ۱۰۰ سهامدار و مقدار حقوق صاحبان سهامشان بیشتر از ۵۰ میلیارد ریال است.
- تمامی شرکت های سهامی عام که تعداد سهامدارانشان بیشتر از ۳۵ سهامدار و همچنین برابر یا کمتر از ۱۰۰ سهامدار باشد و مقدار حقوق صاحبان سهام آن ها بیشتر از ۱۰۰ میلیارد ریال باشد.
۲.سهام شرکت بی نام در بازار پایه معامله میشود؟
با سهام بی نام نمیتوانند معاملات خود را شروع نمایند و در صورتی که سهام یک شرکت بی نام بود، حتما باید تا قبل از اینکه معاملات آغاز شود، در سهام خود تغییر ایجاد کند. یعنی سهام خود را از بی نام به بانام تغییر بدهد و سپس در سامانه معاملاتی آن را درج کند تا شروع معاملات امکان پذیر شود.
سهام چیست و انواع آن کدامند؟۳.نقل و انتقال سهام ممتاز در بازار پایه امکان پذیر است؟
اگر در بازار پایه سهام ممتاز وجود داشته باشد براساس روال اجرای مصوب هیئت مدیره فرابورس، نقل و انتقال آن ها در سامانه معاملاتی امکان پذیر است.
