تشنج در واقع تخلیه الکتریکی تعداد زیادی سلول های مغزی به طور همزمان است، که این تخلیه الکتریکی به صورت غیر طبیعی و نابجا اتفاق می افتد. تشنج باعث اختلال در حرکات کودک و یا رفتار های آن و یا حتی باعث اختلال های حسی آنان می شود. به صورت کلی تشنج با انقباض عضلات و یا غش کردن کودک، پرش بعضی از اندام کودک، لرزش اندام ها و یا خیره شدن چشمان کودک و… همراه است. تشنج عموما بین چند ثانیه تا چند دقیقه به طول می انجامد و راهی برای تخلیه الکتریکی امواج مغز است.
تشنج همان صرع است؟
باید این آگاهی را داشته باشیم که هر تشنجی علت بر صرع نیست، اگر تشنج در کودک در طی گذشت 24 ساعت مرتب تکرار شود، در این صورت می توان گفت که کودک مبتلا به صرع است البته این نظر باز هم قطعی نیست و نیاز به معاینه های دقیق پزشک متخصص دارد. اما اگر تشنج تنها یکبار اتفاق بیوفتد و گذرا باشد و دیگر اتفاق نیوفتد، در این صورت بیماری صرع نیست. در کل تنها یک سوم کودکانی که تشنج می کنند مبتلا به صرع هستند و این آمار بالایی نیست.
فرق تشنج و صرع چیست؟
حالا که دانستیم این دو با یکدیگر متفاوت هستند، بیایید ببینیم تفاوت آنها در چیست؟ باید بدانیم که همه تشنج ها نشانه صرع نیستند. هنگامی که نورون های مغزی دچار تخلیه شدید و غیر طبیعی الکتریکی میشوند تشنج اتفاق می افتد. در حالت کلی تشنج به دو صورت تشنج علت دار و تشنج بدون علت رخ می دهد.
اگر دلیل تشنج نامشخص بوده و به صورت تکرار شونده و پشت هم اتفاق بیفتد، آنگاه با نام صرع شناخته می شود. تنها یک درصد از کودکان از زمان تولد تا سن چهارده سالگی دچار صرع می شوند. برای تشخیص بیماری صرع به غیر از مشاهده حملات غش کردن، باید توسط معاینه دقیق و همچنین تصویر برداری های مغزی مثل ام آر آی و غیره استفاده کرد تا با دیگر حمله های تشنج اشتباه گرفته نشود.
علل تشنج در کودکان
بسته به این که کدام بخش از مغز درگیر فعالیت های الکتریکی غیرعادی شده باشد، تشنج به صورت های مختلفی بروز می یابد. بیماری ها و آسیب دیدگی های متفاوتی از قبیل موارد زیر می تواند علت تشنج باشد:
- آسیب دیدن سر
- آسیب دیدگی حین تولد
- عارضه های مادرزادی
- مسمومیت
- تب یا عفونت
- تومورهای مغزی
- بیمار بودن مادر در دوران بارداری
- وراثت
- اختلال های مغزی دژنراتیو
- سکته مغزی
- مشکلات متابولیک و عدم تعادل های شیمیایی در بدن
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- مصرف دارو
علائم تشنج در کودکان
طیف وسیعی از علائم بسته به نوع تشنج در کودکان مشاهده می شود. تشخیص دادن تشنج هایی که با نشانه هایی مانند لرز یا بیهوش شدن موقتی همراه است، آسان است. اما بعضی تشنج ها آن قدر خفیف اند که ممکن است اطرافیان حتی متوجه تشنج کردن کودک نشوند؛ برای مثال تشنج گاهی فقط با توهم دیداری یا تجربه کردن هیجانات بسیار قوی و لحظه ای همراه است. تشنج گاهی اوقات هیچ گونه نشانه بیرونی ندارد.مهم ترین نشانه های تشنج عبارت است از:
- خیره شدن
- رعشه، لرزیدن بدن یا پرش عضلات دست و پا
- سفت شدن بدن
- بیهوش شدن
- مشکلات تنفسی
- بی اختیاری ادرار یا مدفوع
- افتادن ناگهانی و بدون دلیل
- واکنش نشان ندادن موقتی به صداها یا کلمات
- گیج و منگ بودن
- کودک صبح ها که از خواب بیدار می شود، به شدت خواب آلود و تحریک پذیر است.
- تکان دادن سر
- به سرعت چشمک زدن و خیره شدن به یک نقطه
- استفراغ
- تغییرات گفتاری، دیداری یا هر دو
تب، شایع ترین دلیل تشنج در میان کودکان
یکی از شایع ترین دلایل تشنج تب است. مغز کودک در فاصلة سنی بین شش ماهگی تا پنج سالگی هنوز در برابر افزایش درجه حرارت مقاوم نشده و هرگونه تب و افزایش درجه حرارتی می تواند مغز را وادار به واکنش کند. این اتفاق بیشتر در بین کودکان یک تا پنج سال منجر به بروز تشنج می شود. البته ممکن است کودکان زیر یک سال و بالای پنج سال هم در اثر تب به تشنج دچار شوند اما احتمال آن اندک است. اگر به هر طریقی دمای مغز از میزان قابل تحمل برای مغز بیشتر شود احتمال بروز تشنج در کودکان زیاد می شود. بنابراین کودکان باید از ایستادن طولانی مدت در زیر آفتاب اجتناب کنند. تشنج ناشی از تب به محض اینکه مرتفع شود هیچ اثر طولانی مدتی بر روی ذهن کودک نگذاشته و برای آیندة کودک نیز عوارض جانبی نخواهد داشت.
از نبودن ویروس های عفونی در بدن کودکتان مطمئن شوید.
عامل دیگری که می تواند منجر به تشنج در کودکان شود ابتلا به عفونت های ویروسی و ضایعات مغزی است. در صورتی که کودکی دچار تشنج شود باید از لحاظ وجود عفونت در اندام های مختلفش مورد آزمایش قرار گیرد. عفونت می تواند گوش، ریه، گلو، پرده های مغزی یا دیگر بافت های عصبی را درگیر کند. بنابراین بیماری مننژیت و آسفالیت که در آن ها پردة مغزی و بافت های مغزی دچار عفونت می شوند نیز می توانند باعث بروز تشنج شوند. از بروز تشنج در کودکتان به سادگی نگذرید و تمام احتمالات جانبی را بررسی کنید.
۶ نوع تشنج در کودکان
تشنج در کودکان به شکل ها و انواع مختلفی بوز می دهد. امروزه انواع مختلف این بیماری را در ۶ گروه دسته بندی کرده اند. انواع تشنج در کودکان عبارت اند از:
- تشنج کانونی در کودکان: این نوع تشنج به دلیل اختلال در قسمت “کانون تشنج” مغز که در یکی از لوب های مغز قرار دارد رخ می دهد. مدت زمان آن کمتر از ۱ دقیقه بوده و گرفتگی عضلات شایع ترین علائم آن است.
- تشنج عمومی کودکان: شاید بتوان گفت تشنج عمومی رایج ترین نوع این بیماری است که در اثر آن هر دو طرف مغز کودک درگیر می شود. این نوع از بیماری خود به زیر دسته های مختلفی تقسیم می شود. به عنوان مثال تشنج غائب، پتی مال یا تشنج کوچک، تشنج اتونیک، تشنج تونیک، تشنج تونیک ـ کلونیک عمومی یا گرندمال (GTC) انواع مختلفی از تشنج عمومی هستند که هر کدام از آن ها علائم خود را داشته و در اثر علل مختلفی بروز می دهند.
- تشنج میوکلونیک در کودکان: کودکانی که به این نوع از تشنج مبتلا هستند، در طول روز چند بار و یا چند روز پشت سر هم تشنج را تجربه می کنند. در این نوع از بیماری عضلات بدن به صورت گروهی و ناگهان منقبض می شوند.
- اسپاسم شیرخوارگی نوزادان: این نوع تشنج در کودکان بسیار نادر بوده و تنها در سال اول زندگی فرد احتمال رخ دادن آن وجود دارد. با اینکه این نوع تشنج تنها چند ثانیه طول می کشد، اما به دلیل اینکه ممکن است در طول روز، صدها این اتفاق بیفتد، بسیار خطرناک دانسته می شود.
- صرع پایدار در کودکان: صرع پایدار از دیگر انواع تشنج در کودکان است. این نوع تشنج بیش از ۳۰ دقیقه طول کشیده و مشکلی بسیار جدی و حاد است. به طوری که ممکن است کودک شما چند روز را در بیمارستان بستری شود تا به طور کامل بهبود یابد. تکرار تشنج در کودکان میتواند یکی از علائم ابتلا به این عارضه باشد.
- تشنج تبخیر در کودکان: نوع دیگری از بیماری که تشنج تبخیر نام دارد، بیشتر در کودکان شش ماهه تا پنج ساله دیده می شود. این تشنج همراه با انقباض عضلات بوده درصد شیوع بالایی دارد.تشنج تب خیر خود به ۲ دسته تقسیم بندی می شود. تشنجی که کمتر از ۱۵ دقیقه طول بکشد تشنج ساده و در غیر این صورت تشنج پیچیده نام دارد.
انواع راه های درمان تشنج در کودکان
خوشبختانه امروزه روش های مختلفی برای درمان قطعی تشنج در کودکان ابدا شده است. از جمله از مهم ترین روش های درمانی عبارت اند از:
- دارو برای درمان تشنج کودکان: در واقع می توان گفت بهترین و متداول ترین نوع درمان تشنج در کودکان مصرف دارو است. امروزه قرص های مختلفی برای این کار تولید و به بازار عرضه شده اند. تعیین نوع قرص و مقدار مصرف آن بر عهده پزشک بوده و پس از انجام ازمایشات مختلف تعیین می شود و پزشک داروی تشنج کودکان را تجویز خواهد کرد.
- رژیم کتوژنیک و درمان تشنج کودکان: در این روش درمانی، وعده های غذایی کودک سرشار از چربی و با کربوهیدرات بسیار کم است. هدف اصلی این رژیم تولید منبع انرژی مغز و قلب یعنی کتون ها است. شایان ذکر است که این برای تمام کودکان مفید نیست.
- محرک عصب واگ (VNS) روشی برای درمان تشنج کودکان: در این روش درمانی، به کمک یکی از عصب های واگ پالس های انرژی کوچکی به مغز ارسال می شود. استفاده از این روش درمانیف شایع نبوده و تنها برای کودکان بالای ۱۲ سال که به درمان دارویی واکنش نشان نداده و امکان جراحی نیز ندارند، توصیه می شود. شایان ذکر است که گرفتگی صدا، گلو درد یا تغییر صدا از عوارض استفاده از این روش هستند.
- جراحی برای درمان تشنج شدید کودکان: هدف از جراحی برداشتن قسمتی از مغز که تشنج در آن رخ می دهد است. جراحی تنها زمانی مورد استفاده قرار می گیرد که تشنج در کودک بسیار شدید بوده و برداشتن قسمتی از مغز آن بر بینایی و حافظه اثری نداشته باشد. جراحی را برای درمان سریع تشنج کودکان بکار می برند.
اقدامات پزشکی برای درمان تشنج در کودکان
تحریک عصب واگ بعضی اوقات میتواند تعداد تشنج در کودکان را کاهش دهد. این فرآیند میتواند در کودکان کمتر از چهار سال استفاده شود. زمانی پزشکان این کار را توصیه می کنند که داروها بی تاثیر باشند و انجام جراحی هم ممکن نباشد. برای تحریک عصب واگ، پزشک دستگاهی مانند ضربان ساز قلبی را زیر ترقوه ی چپ قرار میدهد و با سیمی که از زیر پوست میگذرد آن را به عصب واگ متصل میکند. این دستگاه باعث ایجاد یک برآمدگی کوچک زیر پوست میشود. جایگذاری این دستگاه سرپایی انجام میشود و حدود یک تا دو ساعت زمان می برد. ابن دستگاه در تمام مدت خاموش و روشن میشود و دوره ای عصب را تحریک میکند. پزشک میتواند به راحتی و بدون درد تنظیمات دستگاه را کنترل کند. همچنین زمانی که کودک احساس میکند تشنج در حال شروع شدن است یا اطرافیان او مشاهده میکنند که تشنج در حال رخ دادن است، یک آهن ربا (اغلب در دستبند میباشد) میتواند برای افزایش تحریک دستگاه استفاده شود.عوارض محتمل استفاده از این دستگاه شامل خشونت صدا، سرفه و گرفتگی صدا در هنگام تحریک دستگاه می باشد. تحریک عصب واگ معمولا باعث هوشیاری بیشتر کودک میشود. افزایش هوشیاری ممکن است تمرکز را بهتر کند ولی بعضی مواقع با خواب در تداخل است.
تشنج خفیف چیست؟
