آناروکسیا یا بی اشتهایی عصبی نوعی اختلال تغذیه است که با پایین آمدن غیر طبیعی وزن، ترس شدید از افزایش وزن و تصور غلط از وزن شناخته می شود. افراد مبتلا به این اختلال عصبی به کنترل وزن و اندامشان بسیار اهمیت می دهند و به همین دلیل با انجام تلاش های فراوان، جانشان را نیز به خطر می اندازند. افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی یا آناروکسیا برای پیشگیری از اضافه شدن وزن یا ادامه کاهش وزن به شدت مقدار غذای خود را محدود می کنند. این افراد بعد از خوردن وعده های غذایی ممکن است با استفراغ یا استفاده بیش از حد از ملین ها، قرص های لاغری و ادرار آور سعی در کنترل کالری مصرفی داشته باشند. همچنین ممکن است با انجام ورزش های شدید وزن کم کنند. مهم نیست چه مقدار وزن کم شده است چون فرد مبتلا از افزایش وزن ترس دارد. بی اشتهایی عصبی در اصل به دلیل غذا نیست. بی اشتهایی عصبی روشی بسیار ناسالم و گاهی خطرناک است تا فرد با مشکلات احساسی خود کنار بیاید. وقتی دچار آناروکسیا هستید معمولا لاغری را با ارزش شخصی برابر می دانید. بی اشتهایی عصبی مانند دیگر اختلالات تغذیه زندگی را تحت تاثیر قرار می دهد و مقابله با آن ممکن است بسیار دشوار باشد.
چه عواملی باعث بی اشتهایی می شوند؟
اگرچه اختلالات خوردن درباره ی غذاست ، اما ریشه آن مشکل روانی است. با بی اشتهایی ، شما غذا را به شدت محدود می کنید و وسواس خود را کنترل می کنید زیرا لاغری را با ارزش خود برابر می کنید. در ذهنتان ، هرچه لاغر تر باشید ، ارزش بیشتری خواهید داشت ، بنابراین هرگز نمی توانید به اندازه کافی لاغر باشید. متأسفانه ، این حس تحریف شده از آنچه بدن شما باید به نظر برسد می تواند شما را بسیار بیمار کند. مانند سایر اختلالات غذا خوردن ، هیچ دلیل شناخته شده ای وجود ندارد ، اما عوامل زیادی در ایجاد بی اشتهایی نقش دارند. اگر عضو خانواده نزدیک مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر شما اختلال خوردن داشته باشند ، خطر ابتلای شما نبز افزایش می یابد. ویژگی های شخصیتی وسواس اجباری مانند کمال گرایی و حساسیت معمولاً با بی اشتهایی همراه اند.
به نظر می رسد ژنتیک نقش عمده ای را ایفا می کند ، گرچه محققان تازه متوجه شده اند که ژن ها در چه مواردی دخیل هستند و چه نوع تغییری در این ژن ها افراد را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بی اشتهایی قرار می دهد. دانشمندان ژنتیک ژنهایی را که بی اشتهایی را به افسردگی ، اضطراب و اختلال وسواس اجباری مرتبط می کند ، شناسایی کردند. آنها همچنین دریافته اند که برخی از ژن های متابولیسم مرتبط با چربی سوزی ، فعالیت بدنی و مقاومت در برابر دیابت نوع ۲ با آن ژن هایی که با شرایط روانی مرتبط هستند ترکیب می شوند و به نظر می رسد که این ترکیب خطر ابتلا به بی اشتهایی را افزایش می دهد. هرچند که این یافته ها جالب توجه هستند ، اما این اکتشاف ها واقعاً قطره ای در دریای تحقیقات هستند ، زیرا احتمالاً صد ها هزار ژن در ایجاد بی اشتهایی دخیل هستند ، درست همانطور که در ایجاد بسیاری از بیماری ها و اختلالات دیگر وجود دارند.
علائم بی اشتهایی عصبی
علائم فیزیکی بی اشتهایی عصبی اغلب مربوط به گرسنگی است. همچنین بی اشتهایی عصبی شامل مشکلات رفتاری و احساسی می شود که به علت درک غیرواقعی از وزن بدن و ترس بی اندازه از چاقی و اضافه وزن به وجود می آیند.پی بردن به علائم و نشانه های این اختلال ممکن است دشوار باشد، زیرا معنای وزن پایین در هر شخصی متفاوت است و حتی برخی از بیماران بسیار هم لاغر نیستند. همچنین این بیماران اغلب سعی می کنند تا لاغری خود را با مشکلات فیزیکی و عادات غذایی پنهان کنند.
علائم فیزیکی
علائم فیزیکی بی اشتهایی عصبی شامل:
- کاهش وزن شدید یا عدم افزایش وزن (آنطور که انتظار می رود)
- ظاهری لاغر
- تعداد غیرطبیعی پلاکت های خون
- خستگی مفرط
- بی خوابی(که رابطه مستقیم با کاهش یا افزایش وزن دارد)
- سرگیجه یا غش کردن
- آبی و کبود شدن انگشتان
- شکنندگی، کم پشتی و ریزش موها
- موهای نرم و پرز مانند که روی بدن را می پوشانند.
- عقب افتادن قائدگی
- یبوست و درد در ناحیه شکم
- خشکی یا زردی پوست
- عدم تحمل سرما
- ضربان قلب نامنظم
- فشار خون پایین
- کمبود آب بدن
- تورم بازوها یا پاها
- فرسایش دندان ها یا پینه بستن بند انگشتان که از اثرات استفراغ است
می باشد.
بیمارانی که از آنورکسیای پرخوری و پس دادن رنج می برند، شبیه به بیماران بولیمیا یا همان پرخوری عصبی می باشند. با این تفاوت که بیماران بی اشتهایی عصبی، دچار کاهش وزن شدید می شوند در حالی که بیماران پرخوری عصبی (بولیمیا) معمولا وزن های طبیعی یا حتی اضافه وزن دارند.
علائم رفتاری و احساسی
علائم رفتاری بی اشتهایی عصبی شامل تلاش برای کاهش وزن از طرق زیر است:
- محدودیت شدید غذایی از طریق رژیم های سریع یا روزه
- انجام ورزش های شدید
- پرخوری و مجبور کردن خود به استفراغ کردن برای دفع کالری های دریافتی که می تواند شامل استفاده از ملین ها، انما(تنقیه)، مواد غذایی رژیمی و محصولات گیاهی شود.
علائم رفتاری و احساسی بی اشتهایی عصبی عبارت است از:
- سروکار داشتن با غذا، که در برخی مواقع شامل آشپزی برای دیگران و لب نزدن به آن می باشد.
- صرف نظر از خوردن غذا یا حذف وعده های غذایی به صورت مکرر
- انکار گرسنگی یا بهانه آوردن برای نخوردن غذا
- خوردن غذاهای سالم که معمولا کم چرب و کم کالری هستند.
- استفاده از غذاهای سخت و جامد و عدم رعایت آداب غذاخوردن مانند تُف کردن غذا بعد از جویدن آن به دلیل عدم تمایل به قورت دادن
- عدم تمایل به غذاخوردن در مکان های عمومی
- دروغ گفتن درباره میزان غذای دریافتی
- ترس مفرط از چاقی که می تواند شامل وزن کردن مکرر یا اندازه گیری قسمت های مختلف بدن شود.
- نگاه کردن مداوم در آینه برای چک کردن معایب خود
- ناراضی بودن از چاقی کل یا بخش هایی از بدن
- پوشاندن بدن با پوشیدن چندین لباس روی هم
- خشک و بی احساس بودن
- کناره گیری از حضور در اجتماع یا روابط اجتماعی
- زود رنجی
- بیخوابی
- کاهش میل جنسی
چگونه آنورکسیا بر سلامت و تندرستی شما تأثیر می گذارد؟
بی اشتهایی ناشی از مشکلات مختلف جسمی ، روانی و عاطفی ناشی از آن است. درنهایت ، گرسنگی در نوع خود می تواند عوارض جسمی جدی ایجاد کند ، مانند:
- آهستگی ضربان قلب به طور غیر طبیعی
- افت فشار خون
- تعداد سلول های خونی غیر طبیعی
- افزایش خطر نارسایی قلبی
- افزایش خطر از بین رفت بافت استخوان استخوان (Osteopenia (کمبود توده ی استخوانی) یا osteoporesis (پوکی استخوان) )
- از دست دادن قدرت عضلانی
- کم آبی که در موارد شدید ممکن است منجر به نارسایی کلیه شود
- دوره های قاعدگی نامنظم در زنان
- تستوسترون پایین در مردان
- احساس ضعف ، خستگی و سرگیجه یا تجربه حمله های غش و افتادگی
- خشکی پوست که ممکن است رنگ زردی به خود بگیرد
- رنگ مایل به آبی روی نوک انگشتان
- خشکی و ریزش مو
- رویش مو های کرکی که برای گرم نگه داشتن پوست روی آن رشد می کنند
همچنین احتمالاً برخی از مشکلات روحی و روانی مرتبط با بی اشتهایی را تجربه خواهید کرد ، از جمله:
- دروغ گفتن در مورد عادت های غذایی خود
- تحریک پذیری
- انصراف از فعالیت های اجتماعی
- بی حسی عاطفی
- افکار وسواسی در مورد افزایش وزن
- احساس نا امنی در مورد طوری که به نظر می رسید
- کاهش علاقه به رابطه جنسی
- اضطراب و افسردگی
- افکار خودکشی
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
بی اشتهایی عصبی مانند سایر اختلالات مرتبط با غذا خوردن، می تواند بر زندگی شما تاثیر گذار باشد. این احتمال وجود دارد که شما تمام مدت در مورد غذا فکر کنید، ساعات زیادی جهت انتخاب گزینه های مورد نظر خود در مغازه های خوارو بار فروشی و سوپرمارکت ها تقلا کرده و عذاب بکشید. همچنین ممکن است میزبان دسته ای از مشکلات جسمانی باشید، مانند سرگیجه، یبوست، خستگی و اینکه خیلی اوقات احساس سرما کنید.ممکن است احساس تحریک پذیری، خشم و برآشفتگی، بداخلاقی و بدخلقی، ناراحتی، نگرانی و ناامیدی کنید. ممکن است به وب سایت های مربوط به طرفداران بی اشتهایی عصبی سر بزنید، جاییکه در آن، به بیماری شما لقب دوستی را نسبت می دهند، که در لباس های فاخر و گران قیمت پنهان می شود، و شما با فهرست غذایی شامل کاهو، هویج، پاپ کورن، نوشابه و سودا رژیمی سعی در رسیدن به آن جایگاه را دارید.اگر با هرگونه از این مشکلات دست و پنجه نرم می کنید، و یا اگر فکر می کنیدکه ممکن است دچار اختلالات مربوط به غذا خوردن شده اید، از دیگران کمک بخواهید. اگر بی اشتهایی عصبی خود را از افرادی که دوستشان دارید، مخفی می سازید، سعی کنید فردی رازدار و قابل اعتماد را پیدا کنید تا با او در مورد آنچه اتفاق می افتد، صحبت کنید.بی اشتهایی عصبی و علائم خطری که باید مراقب آنها بود:
ممکن است شناختن علائم و نشانه های بی اشتهایی، مشکل باشد، چراکه افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی، اغلب سعی در پنهان نمودن لاغری، عادات تغذیه ای و یا مشکلات جسمانی خود دارند. اگر شما نگران این هستید که آیا ممکن است فردی که به او اهمیت می دهید، دچار این عارضه می باشد، به دنبال این علائم خطر احتمالی باشید:
- حذف کردن وعده غذایی
- عذر و بهانه آوردن برای عدم مصرف غذا
- خوردن تنها میزان معینی از مواد غذایی سالم، معمولاً آن دسته از مواد غذایی که چربی و کالری پایینی دارند.
- غذا خوردن با سبک و سیاق خاص و به طور جدی همراه با تشریفات خاص خود، مثل برش دادن و تکه تکه کردن غذا به قطعات خیلی کوچک یا بیرون آوردن غذا از دهان بعد از جویدن.
- تهیه و درست کردن غذاهایی که به زحمت آماده می شوند و خودداری از خوردن آن.
- وزن کردن خود به طور مکرر(توزین های مکرر).
- بازرسی کردن و بررسی های مکرر در جلوی آینه، جهت ملاحظه و مشاهده نقص های خود و عیب جویی
- شکایت و نالیدن از چاق شدن.
- عدم تمایل به غذاخوردن در جمع و جلوی افراد.
متاسفانه، بسیاری از افراد مبتلا به بی اشتهایی عصبی، دست کم در ابتدا، درمان را نمی پذیرند. تمایل و علاقه آنها به لاغر باقی ماندن، به توجه و نگرانی آنان به سلامتیشان، برتری داشته و مهم تر است. اگر از اطرافیان شما فردی است که نگرانش می باشید، از او بخواهید و او را ترغیب نمایید تا با پزشک صحبت کند.
آزمایش های تشخیصی
وقتی پزشکان مشکوک می شوند که فردی مبتلا به عارضه بی اشتهایی عصبی است، مشخصاً آزمایشات و تست های بسیاری انجام می دهند تا با کمک این آزمایشات، با دقت بیشتری به تشخیص بیماری برسند، و همچنین هرگونه عوارض مرتبط با آن را بررسی کنند و جلوی آن را بگیرند.این آزمایشات عموماً شامل موارد زیر است:
- معاینات بدنی: این معاینات شامل اندازه گیری قد و وزن، بررسی علائم حیاتی مثل ضربان قلب، اندازه گیری فشار خون و درجه حرارت بدن، بررسی و ارزیابی پوست و ناخن ها از جهت خشکی و یا سایر مشکلات، گوش دادن به صدای قلب و شش ها و معاینه شکم می باشد.
- تست های آزمایشگاهی: این آزمایشات ممکن است شامل شمارش کامل سلول های خونی (CBC) و سایر آزمایشات اختصاصی خون جهت بررسی سطح الکترولیت ها و پروتئین، و نیز بررسی کارایی کبد، کلیه و تیروئید شما باشد. یک آزمایش ادرار نیز ممکن است انجام گیرد.
- ارزیابی روحی روانی: پزشک یا روانپزشک از شما درباره افکار، احساسات، و عادات تغذیه ای شما خواهد پرسید. همچنین ممکن است از شما خواسته شود پرسشنامه های خودارزیابی روحی، روانی را کامل نمایید.
- بررسی های دیگر: ممکن است عکسبرداری به روش اشعه ایکس برای بررسی و ارزیابی شکستگی های استخوانی، ذات الریه(پنومونی)، یا مشکلات قلبی، انجام گیرد. از الکتروکاردیوگرام (ثبت ضربان قلب به وسیله برق)، نیز می توان برای جستجو و بررسی نامنظمی های قلبی و اختلالات قلبی استفاده کرد. آزمایش تراکم استخوان ممکن است جهت ارزیابی و بررسی سلامت استخوان های شما انجام شود. این امکان نیز وجود دارد که آزمایشاتی جهت تعیین مقدار انرژی (کالری) که بدن شما استفاده می کند انجام شود، که می تواند در برنامه ریزی نیازها و احتیاجات تغذیه ای شما کمک کننده باشد.
درمان بی اشتهایی عصبی
همان طور که قبلا اشاره کردیم بی اشتهایی عصبی یا آنورکسیا با عوارض بالای جسمانی و روانی همراه است. همچنین در مواردی که سو مصرف مواد همزمان با بی اشتهایی عصبی وجود داشته باشد، پیش بینی کننده ای قوی برای خودکشی است. در نتیجه اقدامات درمانی اهمیت بسیاری دارد. برای آگاهی بیشتر درباره سوء مصرف مواد و خودکشی کلیک کنید.
دارو درمانی آنورکسیا
برای اختلال بی اشتهایی عصبی به صورت کلی داروی خاصی وجود ندارد، اما در صورت بروز عوارض جانبی مانند ضربان نامنظم قلب، ریزش مو و ... نیاز به مراقبت پزشکی و استفاده از داروها وجود دارد.
روان درمانی آنورکسیا
روان درمانی در کنار درمان های دارویی و پزشکی لازمه یک درمان ریشه ای و کامل برای افراد مبتلا به اختلال بی اشتهایی عصبی است، از جمله درمان های مناسب در این حیطه می توان به موارد زیر اشاره کرد. برای آگاهی بیشتر در زمینه روان درمانی کلیک کنید.
درمان بین فردی آنورکسیا
در درمان بین فردی به شما کمک می شود، با اعتماد به نفس بیشتر و شناخت بهتر، راه حل های منطقی برای برخورد با مشکلات و استرس هایتان انتخاب کنید. در نتیجه اضطراب ها و برداشت های غلط و اشتباه خود را کنترل و تصحیح کنید.
درمان شناختی رفتاری آنورکسیا
در درمان شناختی رفتاری، معمولا به شناسایی افکار ناکارآمد و اعمال ناسازگاری که در جهت تقویت اختلال آنورکسیا انجام می گیرد، کمک می کند. در این نوع درمان، درمانگر معمولا با دادن تکالیف در منزل و در بین جلسات درمانی سعی بر تصحیح شناخت های غلط شما دارد. برای اطلاع بیشتر درباره درمان بی اشتهایی عصبی کلیک کنید.
خانواده درمانی آنورکسیا
زمانی که شخص مبتلا به اختلال کم اشتهایی عصبی نمی تواند برداشت های درستی در مورد سلامتی خود داشته باشد، درمانگر از رویکرد خانواده درمانی بهره مند شود. در این درمان ابتدا مشکلات و تعارضات خانوادگی هدف قرار می گیرد و تلاش برای حل آن هاست و در ادامه تشویق خانواده برای حمایت از شخص مبتلا به اختلال کم خوری عصبی بسیار اهمیت دارد. برای اطلاع از روند دریافت مشاوره خانواده کلیک کنید.
درمان گروهی آنورکسیا
در گروه درمانی با افراد دیگری که به اختلال کم خوری عصبی دچار هستند آشنا می شوید و از این طریق می توانید با عوارض این اختلال و تاثیرات آن بر زندگی شخصی و اجتماعی بیشتر آشنا شوید، در واقع به بینش نسبی در مورد اختلال برسید.
لازم به ذکر است علم روانشناسی با پیشرفتی که در دهه های گذشته داشته، توانسته با ابداع روش های مختلف بدون استفاده از دارو، درمان بسیاری از بیماری های خلقی را میسر کند. لذا آثار مراجعه به روانشناس در بلند مدت مشهودتر خواهد شد.
درمان های پزشکی جایگزین
گاهی پیش می آید که بیماران مبتلا به اختلال غذایی، از مکمل های غذایی و داروهای گیاهی مختص برای کاهش وزن به طرز نامطلوب استفاده کنند. عوارض قرص های لاغری و مکمل های کاهش وزن یا داروهای گیاهی جدی هستند و ممکن است با داروهای پزشکی دیگر تداخل داشته باشند. این محصولات تحت نظارت های چندان دقیقی قرار ندارند و ممکن است ترکیبات آنها چیزی نباشد که روی محصول نوشته شده است.به یاد داشته باشید که کلمه ی طبیعی همیشه به معنای سالم و ایمن نیست. اگر از مکمل های غذایی یا داروهای گیاهی استفاده می کنید، در مورد خطرات احتمالی مصرف شان با پزشک خود مشورت کنید.درمان های اضطراب می توانند با افزایش آرامش و سلامتی، به درمان بی اشتهایی عصبی کمک کنند؛ روش هایی مثل ماساژ، یوگا و مدیتیشن.
فرد مبتلا به آنورکسیا از چه مشکلات دیگری نیز ممکن است رنج ببرد؟
این افراد معمولا به خاطر شرایطی که تجربه می کنند مستعد ابتلا به افسردگی و وسواس فکری عملی هستند. در واقع نشانه هایی از جمله خلق و خوی پایین و افسرده و همچنین مشغله فکری و درگیری های ذهنی به مرور باعث می شود این افراد با این اختلالات دست و پنجه نرم کنند.
چه عواملی می توانند نقش تعیین کننده ای در ابتلا به آنورکسیا داشته باشند؟
به طورکلی خانم ها بیشتر از مردان مستعد ابتلا به بی اشتهایی عصبی هستند. همچنین افراد در سن 10 تا 30 سالگی احتمال بیشتری دارد که به آنورکسیا دچار شوند. در کنار این مسائل سابقه خانوادگی، تغییر و تحول در محل زندگی و تبلیغات اجتماعی نیز موثر هستند.
علت کاهش وزن ناگهانی چیست؟
