بیماری کرابه یک بیماری ژنتیکی نسبتا نادر است که علائم آن در کودکان و بزرگسالان متفاوت است. این بیماری درمان قطعی ندارد اما می توان آن را به روش های مختلف تشخیص داد و پیشگیری کرد.
بیماری کرابه یا Krabbe disese که لکودیستروفی سلول گلوبوئید و همچنین لیپیدوز گالاکتوزیل سرامید نیز خوانده می شود، نوعی بیماری ذخیره ای لیزوزومی است .از طرف دیگر بیماری کرابه نوعی اختلال ارثی است که پوشش محافظ (میلین) سلول های عصبی در مغز و کل سیستم عصبی را از بین می برد.
در بیشتر موارد، علائم و نشانه های بیماری کرابه در نوزادان قبل از 6 ماهگی بروز می کند و این بیماری معمولاً در سن 2 سالگی منجر به مرگ می شود. وقتی در کودکان بزرگتر و بزرگسالان بروز می کند، روند بیماری می تواند بسیار متفاوت باشد.
هیچ درمانی برای بیماری کرابه وجود ندارد و درمان بر مراقبت های حمایتی متمرکز است. با این حال، پیوند سلولهای بنیادی در نوزادانی که قبل از شروع علائم و در برخی از کودکان بزرگتر و بزرگسالان تحت درمان قرار می گیرند، موفقیتی نشان داده است. بیماری کرابه در حدود 1 از 100000 نفر در ایالات متحده مبتلا است.
منشاء بیماری کرابه
بیماری کرابه هنگامی ایجاد می شود که فرد دو نسخه از ژن تغییر یافته (جهش یافته) را به ارث می برد - یک نسخه از هر والدین. یک ژن نوعی طرح برای تولید پروتئین فراهم می کند. اگر در این طرح خطایی رخ داده است ، ممکن است محصول پروتئین به درستی کار نکند. در مورد بیماری کرابه ، دو نسخه جهش یافته از یک ژن خاص منجر به تولید کمی یا عدم تولید آنزیمی به نام galactocerebrosidase (GALC) می شود.
آنزیم هایی مانند GALC وظیفه تجزیه مواد خاص در مرکز بازیافت سلول (لیزوزوم) را دارند. در بیماری کرابه ، کمبود آنزیم های GALC منجر به تجمع انواع خاصی از چربی ها به نام گالاکتولیپیدها می شود.
گالاکتولیپیدها به طور معمول در سلولهایی وجود دارند که پوشش محافظ سلولهای عصبی (میلین) را تولید و حفظ می کنند. با این حال ، فراوانی از گالاکتولیپیدها دارای اثر سمی است. برخی از گالاکتولیپیدها سلولهای سازنده میلین را به سمت خود تخریب سوق می دهند.
سایر گالاکتولیپیدها توسط سلولهای بقایای آبرسان در سیستم عصبی به نام میکروگلیا گرفته می شوند. فرایند تمیز کردن گالاکتولیپیدهای بیش از حد ، این سلولهای معمولاً مفید را به سلولهای غیر طبیعی و سمی به نام سلولهای گلوبوئیدی تبدیل می کند ، که باعث التهاب مضر میلین می شوند.از بین رفتن بعدی میلین (دیمیلیناسیون) مانع از ارسال و دریافت پیام های عصبی سلول های عصبی می شود.
چه چیزی باعث ایجاد بیماری کرابه می شود؟
بیماری کرابه یک بیماری ارثی است و به دلیل جهش ژن GALC اتفاق می افتد که غلاف میلین را در طول سیستم عصبی به طور کامل تخریب می کند. زمانی که این غلاف میلین سلول های عصبی را تخریب می کند، نمی تواند به طور صحیح و مناسب عملکرد داشته باشد. چنانچه در نمناک می خوانید بیماری کرابه یک بیماری کروموزومی غیر جنسی است، یعنی کپی برداری ژن های تدافعی باید توسط والدین به کودک به ارث رسیده باشد تا به این بیماری مبتلا شود.
علائم بیماری کرابه چیست ؟
همانطور که در بالا هم گفتیم، علائم بیماری کرابه در سن 6 ماهگی خودش را نشان می دهد. علائم به تدریج آغاز می شوند اما ممکن است به سرعت پیشرفت کنند. بعضی از علائم بیماری کرابه شامل موارد زیر است:
- سخت غذا خوردن
- گریه غیرمنتظره
- کلافگی شدید
- تب بدون علت
- کاهش هوشیاری
- تاخیر در رشد
- اسپاسم عضلانی
- کنترل ضعیف سر
- استفراغ مکرر
- حساسیت به صدای بلند
- عفونت
- کاهش رشد جسمی و ذهنی
- مشکلات حرکتی
- مشکلات جویدنی
- مشکلات تنفسی
- کاهش سطح هوش
وقتی که این بیماری پیشرفت می کند، علائم آن شامل موارد زیر می شود:
- تشنج
- مشکلات رشد
- ضعیف شدن تدریجی شنوایی و بینایی
- سفتی عضلات
- تغییر در حالت بدن
- کاهش تدریجی توانایی بلع و تنفس
زمانی که بیماری کرابه پیشرفت می کند، علائم آن به طور کامل متفاوت می شود که شامل موارد زیر هستند:
- ضعف بینایی، تمرکز و تفکر
- ضعف دست ها
- ضعف عضلانی
اگر بیماری کرابه در نوزاد تشخیص داده شود، شاید نتوان به راحتی کودک را زنده نگه داشت اما ابتلا به این بیماری در سنین جوانی این خطر را به همراه نخواهد داشت.
بیماری کرابه چگونه تشخیص داده می شود ؟
در تشخیص بیماری کرابه، پزشک سابقه کودک و علائم او را بررسی می کند. سپس مطالعات لابراتوری روی نمونه خونی او انجام می شود و آن را برای آزمایش سطح آنزیم GALC آزمایشگاه می فرستند که در چنین حالتی سطح آن به شدت افت می کند. اگر کودک مشکوک به بیماری کرابه باشد، بسیار مهم است که اول تشخیص صحیحی انجام بگیرد تا پیشرفت بیماری از لحاظ سرعت زیر نظر باشد.
مطالعات رادیولوژیست هم از طریق ام آر آی یا سی تی اسکن مغز می تواند به طور واضح، کاهش و ضعف غلاف میلین را در مغز نشان دهد و در نتیجه هر مورد غیر طبیعی را در عملکرد عصب ها مورد بررسی قرار می دهند. معمولاً هدایت عصب ها در چنین بیماری بسیار کند می شود.
آزمایش ژنتیک هم برای مشاهده هرگونه جهش ژن GALC انجام می شود و اگر این جهش را مشاهده کنند، تشخیص می دهند که فرد به بیماری کرابه مبتلا شده است.
عوارض بیماری کرابه
تعدادی از عوارض- از جمله عفونت ها و مشکلات تنفسی - در کودکان مبتلا به بیماری پیشرفته کرابه ایجاد می شود. در مراحل بعدی بیماری ، کودکان ناتوان می شوند.
بیشتر کودکانی که در دوران نوزادی به بیماری کرابه مبتلا می شوند ، قبل از سن 2 سالگی می میرند ، غالباً در اثر نارسایی تنفسی یا عوارض بی تحرکی و کاهش چشمگیر عضلات. کودکانی که بعداً در کودکی به این بیماری مبتلا می شوند ممکن است امید به زندگی کمی طولانی تر داشته باشند ، معمولاً بین دو تا هفت سال پس از تشخیص بیماری کرابه.
درمان بیماری کرابه
در مورد نوزادانی که علائم بیماری کرابه را دارند ، در حال حاضر هیچ درمانی که بتواند روند بیماری را تغییر دهد وجود ندارد. بنابراین ، درمان بر مدیریت علائم و ارائه مراقبت حمایتی متمرکز است. مداخلات ممکن است موارد زیر را شامل شود:
- داروهای ضد تشنج برای مدیریت تشنج
- داروهایی برای کاهش اسپاسم عضلانی و تحریک پذیری
- فیزیوتراپی برای به حداقل رساندن وخامت وضعیت عضلات
- حمایت از مواد مغذی مانند استفاده از لوله برای انتقال مایعات و مواد مغذی به طور مستقیم به معده
درمانها برای کودکان بزرگتر یا بزرگسالان با اشکال شدیدتر بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فیزیوتراپی برای به حداقل رساندن وخامت وضعیت عضلات
- کاردرمانی برای دستیابی به استقلال هرچه بیشتر با فعالیتهای روزانه
پیوند سلولهای بنیادی برای درمان بیماری کرابه
سلولهای بنیادی خونساز سلولهای تخصصی هستند که می توانند در انواع مختلف سلولهای خونی بدن ایجاد شوند. این سلولهای بنیادی همچنین منبع میکروگلیا ، سلولهای بقایای مغزی مخصوص غذا هستند که در سیستم عصبی اقامت دارند. در بیماری کرابه ، میکروگلیا به سلولهای گلوبوئیدی سمی تبدیل می شوند.
در پیوند سلولهای بنیادی ، سلولهای بنیادی اهدا کننده از طریق لوله ای به نام سوند وریدی مرکزی به جریان خون گیرنده تحویل داده می شوند. سلولهای بنیادی اهدا کننده به بدن کمک می کنند تا میکروگلیای سالم تولید کند که بتواند سیستم عصبی را پر کرده و آنزیم های عملکردی GALC را ارائه دهد. این روش درمانی ممکن است به ترمیم بخشی از تولید و نگهداری میلین طبیعی کمک کند.
این درمان ممکن است در صورتی که قبل از شروع علائم باشد، نتایج را در نوزادان بهبود بخشد - یعنی هنگامی که تشخیص نتیجه آزمایش غربالگری نوزاد باشد. شواهد موجود نشان می دهد که پیوند سلول های بنیادی قبل از شروع شیرخواری تا 2 هفته گی مؤثر است.
کودکان بزرگتر و بزرگسالان با علائم خفیف بیماری کرابه نیز ممکن است از این درمان بهره مند شوند. همانند نوزادان ، شدت علائم در زمان پیوند سلولهای بنیادی بر نتایج درمانی تأثیر می گذارد.
درمان بیماری اسکوربوت چیست؟
