بیماری شاگاس (Chagas disease) یا تریپانوزومیازیس آمریکایی (American trypanosomiasis) وضعیتی است که سبب آسیب تدریجی به بدن شده و بدون درمان می تواند کشنده باشد.
این بیماری از طریق انگل تریپانوزوما كروزی (Trypanosoma cruzi) ایجاد می شود. حشرات مکنده خون معروف به حشره تریاتومین (Triatomine) یا ساس های بوسه زن باعث انتقال این بیماری می شوند. این حشرات بومی آمریکای لاتین هستند، جایی که بیماری شاگاس شیوع بیشتری دارد.
انگل تریپانوزوما كروزی، عامل ایجاد کننده بیماری شاگاس، بومی مناطق زیر است:
- مکزیک
- آمریکای مرکزی
- آمریکای جنوبی
بیماری شاگاس یک بیماری استوایی است که زمانی محدود به آمریکای لاتین بود. کشورهای این منطقه همچنان بالاترین نرخ ابتلا به این بیماری را تجربه می کنند.
با این حال بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی (WHO)، دانشمندان بیماری شاگاس را به طور فزاینده ای در مناطق زیر شناسایی کرده اند:
- جنوب ایالات متحده آمریکا
- کانادا
- بسیاری از کشورهای اروپایی
- بعضی از کشورهای آفریقایی
- بعضی از کشورهای شرقی مدیترانه
- بعضی از کشورهای غربی اقیانوس آرام
متخصصان معتقدند که شیوع بیماری شاگاس به علت افزایش رفت و آمد افراد بین کشورها است.
علت بیماری شاگاس
علت ابتلا به بیماری شاگاس انگل Trypanosoma cruzi است که از حشره ای به نام تریاتومین به انسان منتقل می شود. این حشرات در نتیجه مکیدن خون حیوان مبتلا به این انگل آلوده می شوند. تریاتومین ها معمولاً در مکزیک، آمریکا جنوبی، آمریکای مرکزی در داخل خانه های کاهگلی، خاکی و خشتی زندگی می کنند. آن ها در طول روز در داخل شکاف های بین دیوارها یا سقف پنهان شده و شب ها بیرون می آیند. این حشرات غالباً در هنگام خواب از خون انسان ها تغذیه می کنند. تریاتومین های آلوده به انگل بعد از تغذیه از فرد، انگل را روی پوست فرد باقی خواهند گذاشت. سپس انگل از طریق چشم، دهان، بریدگی، خراش یا زخم ناشی از نیش حشره وارد بدن فرد خواهند شد.خراشیدن یا مالش محل نیش به ورود انگل ها به داخل بدن کمک خواهد کرد. به محض ورود انگل به بدن فرد، انگل با سرعت زیادی شروع به تکثیر کرده و در تمام بدن پخش خواهد شد.
همچنین فرد ممکن است با موارد زیر آلوده شود:
- انتقال خون آلوده
- متولد شدن از زنی که آلوده به cruzi است.
- پیوند عضو از بدن فردی که مبتلا به آلودگی cruzi بوده
- کار در آزمایشگاه و قرار گرفتن به صورت تصادفی در معرض انگل
- خوردن غذاهای پخته نشده آلوده به مدفوع حشره مبتلا به انگل cruzi
- گذراندن زمانی در جنگل هایی که حیوانات وحشی آلوده مثل راکون ها زندگی می کنند.
علائم بیماری شاگاس
بیماری شاگاس دو مرحله دارد. در مرحله اول یا حاد، علائم معمولاً خفیف و شامل موارد زیر است:
- تب، خستگی یا سایر علائم شبه آنفولانزا
- بثورات پوستی
- زخمی که از آن انگل وارد بدن شده است
- استفراغ، اسهال یا از دست دادن اشتها
- ورم پلک ها، اگر انگل از درون چشم وارد شده باشد (معروف به علامت رومانا)
علائم اولیه – در صورت بروز – معمولاً طی چند هفته یا چند ماه به خودی خود محو می شوند. کودکان خردسال یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.انگل می تواند سال ها یا حتی ده ها سال خاموش باقی بماند.اگر این بیماری وارد مرحله دوم یا مزمن خود شود، می تواند مشکلات جدی قلبی و روده ای ایجاد کند، از جمله:
- بزرگ شدن قلب، مری یا روده بزرگ
- نارسایی قلبی
- تغییر ریتم نرمال ضربان قلب
- لخته شدن خون
- ایست قلبی ناگهانی
عوامل خطر بیماری شاگاس
عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به بیماری شاگاس را افزایش دهد:
- دریافت خون یا پیوند عضو فردی که آلوده باشد.
- زندگی در اقامتگاه هایی که در آن تریاتومین زندگی می کند.
- زندگی در مناطق روستایی فقیرنشین آمریکای مرکزی، آمریکای جنوی و مکزیک
سفر به مناطق در معرض خطر مثل آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی و مکزیک به ندرت باعث ابتلا به بیماری شاگاس خواهد شد. زیرا بیشتر مسافران تمایل به ماندن در داخل هتل ها و ساختمان های تمیز و تازه ساز دارند. همانطور که پیش از این هم گفته شد تریاتومین ها معمولاً در ساختمان های کاهگلی یا خشتی زندگی می کنند.
درمان بیماری شاگاس
پزشک ممکن است برای درمان بیماری شاگاس یکی از این دو دارو را تجویز کند: بنزنیدازول (Benznidazole) یا نیفورتیموکس (Nifurtimox)هر دو دارو تقریبا به صورت 100% در بهبودی بیماری موثر هستند اما لازم است تا افراد بلافاصله پس از ابتلا به انگل تریپانوزوما كروزی از آنها استفاده کنند.اثربخشی این داروها با گذشت زمان از آلودگی به انگل تریپانوزوما كروزی و عدم درمان، کاهش خواهد یافت.
آیا اعضای خانواده بیمار باید تحت درمان قرار گیرند؟
افراد نمی توانند به همان روشی که دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا می شوند، به بیماری شاگاس مبتلا شوند. با این حال هنوز مشخص نیست که آیا اعضای خانواده فرد بیمار مبتلا به شاگاس نیز باید تحت درمان قرار بگیرند یا خیر.طبق توصیه CDC، در صورتی که فرد مبتلا به بیماری شاگاس در هنگام مسافرت با اعضای خانواده به انگل تریپانوزوما كروزی آلوده شود، آنها نیز آزمایش انگلی دهند تا در صورت ابتلا تحت درمان دارو برای بیماری شاگاش قرار گیرند.ممکن است زنان باردار آلوده به انگل تریپانوزوما كروزی بتوانند آن را در دوران بارداری یا زایمان به کودک خود منتقل کنند. برای بررسی این وضعیت، کودکان باید تحت آزمایش قرار گیرند.
بیماری کرون و نکات مهم پیرامون آن
