معرفی شهر زیبای بشرویه

شهرستان بشرویه به مرکزیت شهر بشرویه، از شهرستان های استان خراسان جنوبی می باشد. این شهرستان تا آبان ۱۳۸۷، یکی از بخش های شهرستان فردوس بود که در این سال به شهرستان ارتقاء پیدا کرد.کلمه «بُشرویه» مرکب از دو بخش «بُش» و «رویه» است و دلالت دارد بر منطقه ای که محل رویش «بُش» است و بُش در نظر اهالی و معمرین شهر، بوته ای خودرو از تیره گیاهان کم آب کویری و بیابانی بوده که برای ادامه حیات خود احتیاج به آب فراوانی نداشته و در اصطلاح مردم «تِرِخ» یا «درمنه» نامیده می شده است که در اصل «دِرِمنه» است. البته نظرها در این مورد متفاوت است بوته بُش همان درخت بادامشک است که در ارتفاعات بشرویه فراوان می روید و در فهرج کرمان اصطلاح بُش به این درختچه اطلاق می شود.

جمعیت شهر بشرویه

جمعیت این شهرستان بر طبق سرشماری سال ۱۳۹۰، برابر با ۲۴٬۶۸۳ نفر است. از این میزان جمعیت، ۶٬۴۱۱ نفر در روستاها و ۱۸٬۲۷۲ نفر در شهرهای بشرویه و ارسک ساکن بوده اند.

جغرافیای شهر بشرویه

شهرستان از دو قسمت کم وسعت کوهستانی در غرب و پهنه وسیع شمال جنوب و شرق کویر و بیابان و ریگزار تشکیل شده است.بلندترین نقطهٔ آن روی قله جمال در غرب حوضه یا ۲۴۴۵ متر ارتفاع از سطح دریا و پست ترین نقطه آن در کویر نمک با ۷۶۹ متر ارتفاع از سطح دریا قرار دارد.رشته کوه شتری در غرب، این شهرستان را از شهرستان طبس جدا می کند. دیگر ارتفاعات این منطقه عبارتند از: علی جمال، سرهنگی، کوه سفید، قلعه دختر و دو شاخ.در شرق منطقه ریگزارهایی وجود دارد که ارتفاع آن ها به ۴۰ تا ۵۰ متر می رسد.کویر بشرویه (کویر نمک) با وسعت بیش از ۲۵۰ هزار هکتار در شمال این منطقه قرار دارد. بیشتر آب های سطحی منطقه در فصل بارندگی به این کویر می ریزند.حوضه آبریز دشت بشرویه در حد فاصل بین توده لوت در شرق و کوه های شتری (حوضه آبریز دشت طبس) در غرب واقع شده است. قدیمی ترین سازند شناخته شده در این حوضه از آهک و دولومیت دوران دوم زمین شناسی تشکیل شده و در ارتفاعات شمال تا شمال شرق آن رخنمون دارد.دوران دوم زمین شناسی از شیل و ماسه سنگ، آهک دولومیت تشکیل شده و در ارتفاعات جنوبی و غربی منطقه یافت می شود. سازندهای آهکی ریفی به دلیل داشتن فضاهای خالی در پیوند با منابع زیرزمینی حائز اهمیت هستند.سازندهای دوران سوم عمدتاً از سنگ های آذرین بیرونی و در بلندی های شرق حوضه و حاشیه ارتفاعات غربی رخنمون دارد.رسوبات دوران چهارم شامل رسوبات آبرفتی تشکیل دهنده سفره آب زیرزمینی ومخروط افکنه ها در مناطق کم ارتفاع حوضه گسترش دارند.

پوشش گیاهی شهر بشرویه

گیاهان این منطقه از گونه های پرطاقت مانند درمنه، تاغ و اسکمبیل می باشد. در کوه های شتری تعدادی درختان جنگلی چون انجیر، پسته کوهی، بادام کوهی و گردو وجود دارد. با توجه به گسترش کویر و نمک زار و شنزار در منطقه مراتع آن فقیر است و پوشش گیاهی به صورت تنک مشاهده می شود. گیاهان داروئی و صنعتی چون کتیرا، انغوزه، زیره سیاه و بارهنگ از دیگر گیاهان این منطقه می باشد.۲۴۱ هزار هکتار از مساحت این شهرستان را بیابان ها تشکیل می دهد.

اقلیم شهر بشرویه

آب و هوای منطقه خشک و کویری است. حداکثر و حداقل مطلق درجه حرارت هوا در ایستگاه بشرویه ۴۸ و ۲۱- درجه سانتی گراد گزارش شده است. روستاهای شمال بشرویه گرم ترند و روستاهای غربی و جنوب غربی که ارتفاع بیشتری دارند از درجه حرارت ملایم تری برخوردارند.بارندگی در این منطقه بیشتر از اوایل آبان ماه شروع می شود و حداکثر تا نیمه اردیبهشت ادامه دارد. از آن به بعد به ندرت باران می بارد. متوسط بارندگی در این منطقه ۹۶٫۱۱ میلی متر در سال می باشد.

آب شهر بشرویه

منطقه رودخانه دائمی ندارد و چند رود فصلی که پس از بارندگی رواناب ها و سیلاب در آن ها جریان می یابد عبارت اند از:

• رودخانه قلعه واقی: از ارتفاعات جنوب شرقی سرچشمه می گیرد و به طرف شمال جریان داشته و به کویر نمک می ریزد.
• رودخانه ریسو: از ارتفاعات جنوب سرچشمه گرفته در مسیر شمالی به رودخانه واقی پیوسته با آن کال نمک را به وجود می آورند.
• رودخانه فتح آباد: از ارتفاعات کوه جمال شروع در نزدیکی روستای فتح آباد وارد دشت بشرویه می شود.
• کال اصفاک: از بلندی های قرانجیری واقع در غرب منطقه شروع می شود و در نزدیکی روستای اصفاک به کال نمک می پیوندد. سیلاب این کال در تغذیه سفره آب زیرزمینی نقش دارد.
• کالشور فردوس: از شرق وارد دشت بشرویه می شود و پس ازعبور از شرق روستای نیگنان به کویر نمک می ریزد.

آب مورد نیاز کشاورزی این منطقه از قنات، چشمه و چاه تأمین می شود. طبق آمار موجود در حال حاضر تعداد ۲۰۲ حلقه چاه عمیق ۱۲ حلقه چاه نیمه عمیق ۱۳۳ رشته قنات و ۸۲ چشمه در منطقه وجود دارد که سالیانه حدود ۲۳۶ میلیون متر مکعب آب از زیرزمین استخراج می گردد.

جاذبه های گردشگری شهر بشرویه

این شهرستان آب و هوایی مناسب، طبیعتی بسیار زیبا و کم یاب دارد و با داشتن جاذبه های گردشگری طبیعی گوناگون، همه ساله پذیرای گردشگرانی از سراسر استان و کشور می باشد.

قلعه دختر بشرویه

از جمله قدیمی ترین آثار بشرویه قلعه ایست که در دوازده کیلومتری غرب بشرویه در مجاورت آسیاب آبی معروف به آسیاب دهنه بر بالای کوهی به ارتفاع ۴۰۰ متر از سطح زمین واقع شده و بنام قلعه دختر معروف می باشد .این قلعه بر بالای قله ای مخروطی شکل قرار گرفته و از سه طرف مشرف به پرتگاه می باشد که تقریبا غیر قا بل عبور است و فقط از سمت جنوبی به آن راه عبور سختی وجود دارد.در خصوص سابقه تاریخی این قلعه دو نظر وجود دارد یکی این است که قلعه مزبور در عداد سلسله قلاعی است که به همین نام از دوران ساسانی باقی مانده اند و این که قلعه در زمان فرقه اسماعیلیه بنا شده است .گرچه سبک بنای قلعه دختر بشرویه با شیوه معماری و اساسا موقعیت قلاع اسماعیلی درایران متفاوت است ،اما ممکن است که در دوران نفوذ اسماعیلیان مورد استفاده بوده است.

خانه مستوفی بشرویه

یکی از زیباترین و قدیمی ترین بناهای ارزشمند بافت تاریخی شهر بشرویه در خیابان ملا عبدالله تونی و کوچه مستوفی واقع شده است. این بنای تماشایی باتوجه به داشتن معماری منحصربه فرد از بااهمیت ترین و خاص ترین بناهای محله میان ده محسوب می شود.خانه مستوفی از بزرگ ترین و بی نظیرترین خانه های این محله است که در دوران قاجار ساخته شده و به یکی از بزرگان شهر به نام مستوفی تعلق دارد. در این خانه باشکوه بادگیرهای عظیمی ساخته اند که به عنوان نماد شهرهای کویری همچون نگینی باارزش سبب خاص شدن معماری شهر بشرویه می شود.

آسیابهای بشرویه

آسیابهای بشرویه در سمت غرب بشرویه و در مسیر قنات این شهر پنج آسیاب قرار دارد که به آسیاب های اول تا پنجم مشهور است. هیچ کتیبه و مدرکی مبنی بر تاریخ ساخت این آسیاب ها در دست نیست. شواهد و قراین و وقف نامه های موجود ، این آسیاب ها دارای قدمتی چهارصد ساله اند. براساس شواهد آسیاب پنجم از همه قدیمی تر و آساب اول از همه جدیدتر است. این آسیاب ها به فاصله یک کیلومتر از یکدیگر در غرب بشرویه قرار دارد. در حال حاضر آسیاب های اول،دوم و پنجم متروک واز کار افتاده است. معماری و شکل این آسیاب ها مشابه هم اند.

کویر بشرویه

کویر بشرویه از شگفت انگیزترین مناطق کویری در خراسان جنوبی است. این کویر نسبت به سایر کویرهای ایران، بکرتر مانده و هنوز مثل کویر مرنجاب پای خیلی از علاقمندان کویر به آن باز نشده است. برای همین اگر می خواهید در سفر خراسان جنوبی و شهرهایی مثل طبس یا بشرویه، کویرگردی هم کنید، کویر بشرویه انتخاب خوبی است.در کویر بشرویه، رمل ها، تل ماسه ها و قورت های زیبا در کنار گیاهان شورپسند، شوره زارها و نمک زارها تشکیل طبیعتی زیبا را دادند. این همه زیبایی را با رودخانه دائمی کال شور، جنگل تاغ، دق های باتلاقی و هزاران جذابیت معنوی دیگر ترکیب کنید تا متوجه شوید که چرا اینجا را به عنوان یکی از شگفت انگیزترین مناطق کویری خراسان جنوبی معرفی می کنند.

رباط اصفاک و نیگنان

از آثار قدیمی بشرویه به شمار می روند و در روستای اصفاک و نیگنان قرار دارند. این کاروانسراها در زمینی به مساحت تقریبی ۲۵۰۰ متر مربع و بصورت شرقی-غربی احداث شده اند و تنها یک در ورودی و خروجی در وجه شرقی خود دارند. تفاوت کوچک این دو رباط، برج سر در ورودی رباط اصفاک محسوب می شود که رباط نیگنان فاقد آن است.

خانه استاد فروزانفر

خانه استاد بدیع الزمان فروزانفر (سماواتی) در استان خراسان جنوبی، خیابان صاحب الزمان شهر بشرویه قرار دارد. این خانه که بیش از 200 سال قدمت دارد، محل زندگی کودکی استاد بدیع الزمان فروزانفر، از اساتید و چهره های نامدار ادبیات و تاریخ ادبیات فارسی ایران بوده است. خانه فروزانفر که بعدها به شخصی به نام سماواتی فروخته شد، نمونه کاملی از یک معماری ایرانی در اقلیم گرم و خشک ایران به حساب می آید.در این خانه قدیمی، پلانی ساده و درونگرا، با حفظ محرمیت به چشم می خورد و همچنین تزیینات رسمی بندی و گچ بری زیبایی نیز در بالای طاق نماها، نورگیر اتاق ها، بادگیرها و سایر بخش ها وجود دارد. خانه استاد بدیع الزمان فروزانفر (سماواتی) در سال 1385 توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره 16350 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

باغ خان

خانه ای بسیار قدیمی معروف به باغ خان یکی دیگر از منازل قدیمی است که در بافت قدیمی شهر بشرویه و در خیابان ملاعبدا… تونی بشروی، کوی ملاسعدی واقع شده است. این منزل متعلق به امیرحسن خان طبسی بوده و به باغ خان مشهور و اواسط دوره قاجاریه به سبک ابنیه زیبا و خاص آن دوره ساخته شده است. مصالح به کار رفته در این بنا خشت خام وگل است و نمای بیرونی آن با کاهگل و قاب بندی های گچی تزئین شده است.

پل آب بر

پل آب بر از دیدنی های تاریخی بشرویه به شمار می رود. مهندسان و معماران دوره ساسانی جهت تامین آب و مدیریت مصرف آن که از اهمیت بسیار بالای برخوردار بوده است، سازه های آبی بسیاری ساخته اند که پل آب بر بشرویه یکی از آن ها محسوب می شود. از مزایای پل آب بر می توان به انتقال آب از کف به زمین های قابل کشت در دو طرف رودخانه اشاره کرد. استفاده از این فناوری سنتی نشان از اهمیت تاریخی منطقه بشرویه دارد.

موزه خصوصی بشرویه

موزه خصوصی بشرویه در اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۷، با همکاری بخش خصوصی در خانه تاریخی ملا عبدا… تونی (اسدی) واقع در بافت تاریخی شهرستان بشرویه ایجاد و راه اندازی گردید.این بنا از خانه های چهار ایوانی دوره صفویه می باشد و با معماری اصیل خود، زادگاه یکی از علمای بزرگ ایران در دوره صفویه به نام ملاعبدا… تونی بشروی بوده است و دارای اتاق های متعدد، مطبخ، اتاق زمستانی و اتاق بادگیر می باشد.بنای منزل اسدی باتوجه به گفته های افراد محلی حدوداً چهارصد سال قدمت دارد و باتوجه به تزئینات معماری آن، تقریباً هم زمان با بنای مسجد میانده می باشد.

حوض انبار میان ده

حوض انبار میان ده قدیمی ترین بنای مرکزی محله میان ده بشرویه است و ساخت آن طبق کتیبه موجود بر بدنه اش، به سال ۹۷۶ هجری قمری بازمی گردد. ایوان زیبای بنا در جهت وزش باد غالب شهر (باد شمال) ساخته شده است و آن را با آجرکاری لوزی برجسته تزیین کرده اند. استفاده از این آب انبار که آب آن از طریق قنات رقه تامین می شد، در ابتدا با شیوه برکه ای و به وسیله ی سطل و طناب میسر بوده است و در دوره ی قاجار، با ایجاد پله و پاشیر، یک راه دسترسی تازه از پشت بنا ایجاد شد. مصالح مورد استفاده در ساخت بنا سنگ و خشت پخته هستند. در قسمت پوشش ایوان آب انبار، آجرچینی را به شیوه رومی اجرا کرده اند و در کف ایوان از سنگ قلوه برای کف فرش استفاده شده است.

مسجد جامع میان ده بشرویه

مسجد جامع میان ده بشرویه در خیابان حسینیه و محله میان ده شهر بشرویه واقع شده است . این سازه در ۱۰۳۰هجری قمری ساخته شده است . ورودی این مسجد در مقابل مدرسه علمیه است . این مسجد تک ایوانی است و تنها ایوان آن در سمت جنوب قرار دارد ومحرابی بر دیواره انتهایی آن تعبیه شده است . در اطراف حیاط مرکزی ۱۲ ستون آجری با طاق بندی های جناغی وجود دارد و رواقهایی با سقفهای گنبدی تشکیل داده اند . در ضلع شمالی و پشت رواقهای شمالی شبستانی وجود دارد .آنچه به این مسجد زیبایی بخشیده است کاربندیهای تردستانه ی آجری و گچی است .

امام زاده هوگند

در فاصله حدود دوازده کیلومتری غرب بشرویه و در دامنه کوه مرکز زیارتی وجود دارد که به نام امام زاده محمد بن اصغر هوگند معروف و مشهور است از سابقه و شخصیت مدفون در این محل هیچ اطلاع تاریخی در دست نیست و آنچه اهالی به آن اعتقاد دارند این است که این جا محل دفن یکی از اولاد موسی بن جعفر (ع) است. مرکز مزبور از قدیم الایام و در حال حاضر مامن زوار و مومنانی است که به عشق اهل بیت از نقاط همجوار برای زیارت به آن روی می آورند و در حال حاضر یک مرکز زیارتی و سیاحتی است.

سرای سرکه

در میان مجموعه تکایا و مراکز مذهبی بشرویه ، بنایی وجود دارد که در نظر مردم و اهالی محل از اعتبار و ارزش والایی برخوردار است و به نام سرای سرکه معروف می باشد . این بنا ابتدا خانه مسکونی متعلق به فردی به نام ملای سرکه بوده که در زمینه ی تولید و خرید و فروش سرکه فعالیت داشته است . ظاهرا” ایشان از خداوند تمنایی داشته و عهد می کند که در صورت برآورده شدن حاجتش ، خانه ی مسکونی و متعلقات آن را وقف روضه خوانی امام حسین (ع) نماید و بدین صورت این مکان وقف روضه خوانی دهه ی عاشورا و شب های جمعه می گردد که هم اکنون به جای شب های جمعه در بعدازظهر روز چهارشنبه خواهران در مجلس روضه شرکت می کنند.

و در پایان...

بشرویه از شهرهای تاریخی و قدیمی با عمری چند صد ساله است که در غرب استان خراسان جنوبی و در لبه کویر واقع است. به دلیل این موقعیت جغرافیایی، آب وهوای این شهر گرم و کویری است. ریگزار بشرویه به دلیل حفظ بافت سنتی زیبای خود و بادگیرهای زیبای آن باعث شده است که بشرویه به شهر بادگیرها در خراسان معروف شود .این شهر باستانی دارای آثار تاریخی فراوانی می باشد که قدمت تعدادی از آن ها به قبل از اسلام برمی گردند همچنین آثار ارزشمند متعددی وجود دارد که خانه های تاریخی میان آثار آن، نشانه هایی شاخص تر هستند .امیدواریم از خواندن این خواندن این مطالب لذت ببرید با ساعد نیوز همراه باشید.

معرفی شهر زیبای خوشاب