پوسیدگی دندان یکی از مشکلات شایع جوامع بشری است. درباره علت های پوسیدگی دندان همیشه چند سوال کلیشه ای در ذهن افراد هست: چرا علی رغم اینکه هر روز مسواک می زنم باز هم دندانم دچار پوسیدگی می شود؟ اما کسانی هستند که بی هیچ مراقبتی، دندان های کاملا سالم دارند؟ چرا دندان مادران در دوران بارداری و شیردهی دچار پوسیدگی می شود؟ و… پاسخ ساده انگارانه ای که همه برای پرسش هایی از این دست دارند مشابه است: مشکل از «جنس» دندان است!اما این ادعا تا چه حد صحیت است؟ آیا ریشه تمام مشکلات دندانی را می توان در جنس دندان و وراثت دانست؟ دکتر فرزاد نظری متخصص بیماری های دهان فک و صورت، به تمام پرسش هایی از این دست با زبانی ساده پاسخ می دهد.
بخش های مختلف ساختار دندان
در انسان بالغ هر دندان شامل قسمت های مختلفی است که در اینجا به آنها اشاره می کنیم.
- ریشه دندان: بخشی از ساختار دندان، ریشه آن است که از خط لثه پایین می رود و وارد استخوان های فک بالا و فک پایین می شود. درواقع این ریشه است که دندان ها را درون دهان نگه می دارد. دندان های از نظر تعداد ریشه مختلف بوده و بعضی دارای یک، دو و یا سه ریشه هستند. این ریشه ها می توانند به هم جوش خورده و یا از یکدیگر جدا باشند.
- تاج دندان: به بخش بالایی دندان که بالای لثه قرار دارد و هنگام مشاهده داخل دهان دیده می شود تاج دندان می گویند. تاج بخشی از دندان است که با مینا پوشیده شده است.
- مینای دندان: سخت ترین بافت موجود در بدن انسان مینای دندان است. مینای دندان بافتی سفید رنگ است که تاج دندان را می پوشاند. مینای دندان وظیفه حفاظت از عاج را به عهده دارد. تنها بافتی است که هیچ سلول زنده ای در آن وجود ندارد مینای دندان است و چون زنده نیست، نمی تواند پس از پوسیدگی یا آسیب دیدگی خود را ترمیم کند.
دندان های شیری:
تعداد آن ها بیست عدد است . ده تا در فک پایین و ده تا در فک بالا. اولین دندان شیری که رویش می یابد در جلوی فک پایین در سن حدود ۳ تا ۸ ماهگی است. اگربچه یک ساله ای بودکه دندانی نداشت ، حتما توسط دندانپزشک معاینه شود.آخرین دندان شیری در حدود سن سه سالگی رویش می کند. حفظ سلامت دندان های شیری بسیار مهم است و اساس رویش طبیعی دندان های دائمی است. در صورت بروز هرگونه پوسیدگی ، تغییر رنگ ، درد یا ضربه به آنها حتما به کلینیک مراجعه کنید.اگر دندان های شیری زودتر از موقع افتادن طبیعی از دست بروند ، باعث کج شدن یا نهفته ماندن دندان های دائمی خواهند شد.
زمان افتادن دندان های شیری : از شش سالگی با افتادن دندان های جلوی فک پایین شروع شده و تا ۱۱ ال ۱۳ سالگی آخرین دندان شیری می افتد.
رده سنی ۶ تا ۱۳ سالگی دوره ی دندانی مختلط نامیده می شود.(Mixed) یعنی هم دندان شیری و هم دندان دائمی در دهان دیده می شود.
اولین معاینه دندان ها حتما باید قبل از یک سالگی انجام شود.( این توصیه انجمن دندانپزشکی آمریکا است.)
بیشتر کودکانی که در آینده دندان های نامرتب خواهند داشت را می توان در دوره دندانی مختلط(۶ تا ۱۳ سالگی) تشخیص داد. پس مراجعه به داندانپزشک در این دوره سنی(حتی اگر پوسیدگی یا مشکلی مشاهده نکنید) مفید خواهد بود.
مزایای جرم گیری برای پلاک دندان چیست؟
دندان های دائمی:
تعداد دندان های دائمی ۳۲ عدد است و از لحاظ شکل و موقعیت آنها در دهان به چهار دسته تقسیم می شوند:
- دندان های پیش( چهار دندان در هر فک)
- دندان های نیش(دو دندان در هر فک)
- دندان های آسیای کوچک( چهار دندان در هر فک)
- دندان های آیبای بزرگ(شش دندان در هر فک)
اولین دندان های دائمی در سن شش سالگی رویش می کنند که عبارتند از: دندان های پیش فک پایین و دندان های آسیای بزرگ اول.آخرین دندان هم سومین آسیای بزرگ است که در سن ۱۸ تا ۲۲ سالگی رویش می کنند و به دندان عق معروف است. در برخی افراد این دندان عقل وجود ندارد و تعداد دندان های دائمی آنها کمتر از ۳۲ عدد می شود. جراحی و نهفتگی این دندان در فصل مربوطه بررسی خواهد شد.
دندان آسیای بزرگ اول: شایع تین تعداد پوسیدگی ها و کشیدن ها مربوط به این دندان است. چرا؟
اگر به دندانهای یک کودک شش ساله نگاه کنید در پشت آخرین دندان شیری (چه در فک پایین و چه فک بالا). برجستگی لثه ای را مشاهده می کنید که محل رویش دندان آسیای بزرگ اول است. کمتر کسی انتظار دارد که در انتهای دهان یک کودک شش، هفت ساله دندان دائمی وجود داشته باشد. از آنجائیکه رویش این دندانها به دنبال افتادن دندان شیری نیست، بسیاری از والدین متوجه رویش آنها نمی شوند. به همین دلیل اکثرا این دندان را شیری می پندارند. از طرف دیگر چون رعایت بهداشت در این سن معمولا ضعیف است ، این دندان به شدت در معرض پوسیدگی است. جالب اینجاست که دندان آسیای بزرگ دوم شش سال بعد ( حدود ۱۲ سالگی) رویش می کند، به همین دلیل کمتر در معرض پوسیدگی است ؛ پس اگر دندانپزشگ به شما گفت “کودک هفت ساله شما دارای دندان دائمی پوسیده است، تعجب نکنید!
