در میان تمام هنرهای بشر که از تمایلش به زیبایی سرچشمه می گیرد، هنر کار با طلا از همان ایتدای تاریخ بشریت جایگاهی ویژه داشته است. طلا از گذشته های بسیار دور تا کنون به دلیل درخشندگی فوق العاده و زیبا، مقاومت بالا در مقابل اكسیداسیون و سایر عوامل شیمیایی، شكل پذیری خوب و كمیابی، در تمامی ادوار تاریخ مورد توجه بشر بوده است و به عنوان زیورآلات و در كارهای هنری نیز کاربرد داشته است و دارد. طلا مهمترین استاندارد پولی جهان به شمار می رفته و بیشترین موارد مصرف آن در ساخت سكه و شمش طلا به عنوان ذخایر پولی بین المللی می باشد.این فلز همچنین درساخت لوازم الكترونیكی دقیق کاربرد دارد، به طوریكه در آینده رده اول مصرف طلا را به خود اختصاص خواهد داد. فلز طلا به عنوان یك سرمایه ملی و پشتوانه اقتصادی كشور مطرح می باشد، بنابراین اطلاع رسانی در مورد آمار قیمت، تولید، ذخیره و ... این فلز گران بها در ایران در مقایسه با دیگر كشورها برای برنامه ریزی بهتر در جهت استخراج و استفاده از آن مفید و حتی امری ضروری تلقی می گردد. طلا از قدیمی ترین فلزات شناخته شده می باشد كه كه با توجه به خصوصیات مذکور استفاده بسیاری داشته است. در 4000 سال قبل از میلاد مسیح هندو ها اولین بار در كتاب مقدسشان از طلا نام برده اند.قدیمی ترین معدن طلا (4000 سال قبل از میلاد مسیح) در بین النهرین، در خاورمیانه و متعلق به سومریان بوده است.براساس شواهد موجود در تاریخ مصر، طلا برای اولین بار در نیل آبی و معادن خاص مشاهده و کشف شده كه به سال 2200 قبل از میلاد باز می گردد.گنجینه های زیبا و فوق العاده ای که در مقبره فرعون توتانخامون (TutanKhamun) در سال 1350 قبل از میلاد مسیح دفن شده، از جمله شواهد موجود بر وجود استانداردهای بالای زرگری در مصر محسوب می شود. این تابوت شامل 110 كیلوگرم طلای خالص بوده كه چهره وی بر روی آن با دست كنده كاری و تزئین شده است.صدها سال بعد در تمدن اینكاها (Incas)، آنچنان ارتباط تنگاتنگی بین طلا و پرستش خدا وجود داشته كه معبدی برای خورشید، بنام كوری كانچا (Coricancha) در كوزكو (Cuzco) ساخته شده و در قرن 14 پایتخت اینكاها محسوب می شده است. سقف كاه گلی آن معبد دارای رشته های زیادی از طلا بوده و روی آن تزئینات طلای بسیاری به کار رفته بوده است. دریونان باستان سكه های طلا در قرن های هفتم و هشتم پیش از میلاد رایج بوده و در ارمنستان استفاده از سكه های طلا درقرن اول پیش از میلاد آغاز گردید.
تاريخچه جواهرسازى
محققانى که تاريخچه جواهرسازى را بررسى کرده اند، حداقل تا پنج هزار سال قبل از ميلاد، به عقب برگشته اند. آ ن ها رد پاى جواهرسازان بدوى را تا تمدن اوليه مصر و بين النهرين پيگيرى کرده و بالاخره به اين نتيجه رسيده اند که در گذشته، آويختن جواهرات، سمبلى براى اظهار قدرت و نشانه اهميت و امتياز طبقه خاصى از مردم آن جامعه بوده است. اين نقش سمبليک، گاهى با استفاده از جواهرات، به منظور مصونيت از بيمارى ها و همراه با آن، رشد علايق خرافى پيوند خورده است.
تعدادى از گنجينه هاى مربوط به تمدن 2500 سال پيش بين النهرين کشف شده است که از ميان آن ها مى توان به کشفيات آرامگاه سلطنتى شهر اور اشاره کرد. در اين گنجينه اشياى گرانبهاى پرکار و گوشواره هاى لاجورد، يافت شده و حتى نمونه هايى از ابتدايى ترين فعاليت بشر آن زمان براى زراندوزى، قابل بررسى است.
مصريان قديم، با استفاده از سنگ هاى قيمتى، گردنبند هاى سنگين گوهرنشان و تاج سرهايى جهت استفاده بر روى کلاه گيس مى ساختند.
در خلال هزاره دوم و اول قبل از ميلاد، شيوه ساخت جواهرات در اروپا و آسياى غربى حاکى از ظهور عصر آهن و برنز بود، در اين دوره، سنجاق ها، گل سينه ها، النگو ها و سنجاق هاى لباس داراى شکل هاى ساده هندسى با نقوش برجسته حلقوى و يا گل بوته اى بود.
در هزاره اول بعد از ميلاد جواهرسازى در اروپا به طور کلى، به صورت کنده کارى و قالب ريزى و تهيه سنگ نگين دنبال شده است. در حالى که در ساير نقاط جهان، مواد زينتى بسيارى مورد استفاده اهل فن بود.
زيورهاى معمول در قرون وسطى، عبارت بود ند از النگوها و نشانه هايى که کاربرد دينى داشتند. اغلب اين زيورها و نشانه ها، به طور معمول، از جنس سرب و حامل تصويرى از قديسين يا شکل يک معبد بودند. از قرن يازدهم به بعد، شهر ونيز مرکز ساخت شيشه هاى تزئينى و زيورهاى ظريف شد.
قرن 17، دوران تحول جواهرات پرزرق و برق و روى آورى به جواهراتى بود که بر اوضاع و شرايط اجتماعى آن زمان منطبق بود. قرن هجدهم در اروپا، عصر پيدايش حرفه تراش جواهرات زيبا، به ويژه زيورهاى درخشنده از جنس الماس است که تا امروز ادامه دارد.
در کشورهاى آسياى مرکزى، جواهرسازى منعکس کننده بسيارى از جنبه هاى زندگى مادى و معنوى و شيوه زيست ساکنان اين منطقه، و نيز مفاهيم دينى، اجتماعى، اخلاقى و هنرى آنان است.
جواهرسازان باخترى، در نشاندن سنگ هاى رنگينى، چون فيروزه و نارسنگ، مهارت داشتند و از انواع تکنيک هاى فلزکارى، مانند ريخته گرى، برجسته کارى، قلم زنى و مليله کارى استفاده مى کردند.
در اواخر سده نوزدهم و اوايل سده بيستم، وفور بى اندازه ترصيعات الوان، گوناگونى بسيار در اشکال و نيز نوعى کمال گرايى در جواهرسازى آسياى مرکزى پديد آمد .
سنگ محک طلا چیست؟تاریخچه جواهرسازی در ایران
در اکتشافات باستان شناسی می توان نمونه هایی از زیورآلات مسی و رشته های مهره و دانه های رنگی مربوط به عصر مفرغ را مشاهده کرد. این صنایع دستی با ارزش امروزه در موزه ها و تحت حفاظت ویژه نگهداری می شوند.
طبق نتیجه کاوش های باستان شناسی در تورنگ تپه،دین خانه، حسنلو، دیلمان، گوگ تپه و املش، و جواهرات زینتی به دست آمده، وجود صنعت جواهرسازی در ایران شمالی را تائید می کند.
آویزهای ستاره ای، گوشواره های ملیله کاری در اشکال حلقوی، مارپیچ و هلال ماه، انگشترها و گردنبندهای تزیین شده با دانه های عقیق سرخ، مهره های شیاردار طلا، نیم تاج، پولکی و دکمه های تزیینی برخی از این اشیای گرانبها می باشند.
علاوه بر آن جواهرات کاوش شده در شوش به شکل دستبندها، گردنبندهای تزیین شده با مهره های گرمکی شکل و دانه های فاصله انداز وسطی که از طلای توخالی ساخته شده است نشان از قدمت جواهرسازی در ایران زمین دارد. این زیورآلات دست ساز برای استفاده شخصی مردان و زنان به طور عمومی کاربرد داشته است.
اولین نمونه دستبند طلای ایرانی که در انتها به شکل کله شیر می باشد در تپه های مارلیک کشف شد که با نازک کاری و ویژگی های خاص مربوط به دوران هخامنشی بوده است.
مواد اولیه در جواهرسازی چیست؟
الف- فلزات
فلزات به دلیل قابلیت چکش خواری، خمش و پیچش، دوام و از همه مهم تر زیبایی، بهترین و قابل استفاده ترین ابزار ساخت جواهر می باشند. فلزات به کار رفته در جواهرسازی، فاقد آهن بوده و در قیمت های متفاوتی عرضه می شوند. به این ترتیب طیف وسیعی از فلزات برای کار جواهرسازی مناسب هستند که با توجه به رنگ، وزن و قیمت مورد استفاده قرار می گیرند.
استفاده از فلزات گرانبها در مراحل بعدی و کسب تجربه در جواهرسازی رایج تر است. فلزات گرانبها، فلزاتی کمیاب و مقاوم در برابر اکسیداسیون بوده و به راحتی اره، سوهان کاری، جوشکاری می شوند. این فلزات با ارزش قابلیت انعطاف و تبدیل شدن به شکل دلخواه را دارند. کار با فلزاتی نظیر نقره و طلا حساس تر بوده و حتی خرده های موجود نیز نباید از بین برود.
عمدتاً فلزات به صورت ورقه، میله، لوله و کلاف های سیمی به صورت مواد خام در جواهرسازی مورد استفاده قرار می گیرند.فلزات گرانبها بر اساس وزن و با توجه به تغییرات روزانه به فروش می رسند.
ب-مواد غیرفلزی
در جواهرسازی علاوه بر فلزات، مهره ها و سنگ ها نیز کاربرد فراوانی دارند. در واقع هر شئ زیبایی می تواند در تزیین به کار گرفته شود. سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و منجوق ها، شیشه و حتی الماس در جواهرسازی استفاده می شود.
تزیین حلقه، گوشواره، دستبند و زنجیرهای زیبا با استفاده از الماس در موارد خاص و حرفه ای انجام می شود. این روزها استفاده از سنگ ها و شیشه های رنگی مورد توجه جوانان و علاقه مندان قرار گرفته است.
ترکیب منجوق های رنگ و بافت دیگر مواد با فلزات یکی از زیباترین کارها در جواهرسازی است. به طور معمول منجوق ها یا مهره هایی سوراخ دار به صورت به بند کشیده در جواهرسازی استفاده می شوند. افراد مبتدی و تازه کار از سنگ های ساده تر نظیر سنگ های کابوشن برای یادگیری و نمونه زنی استفاده می کند.
