گلوکوم یک بیماری است که موجب آسیب به عصب بینایی چشم می شود و در طول زمان بدتر می شود و اغلب با افزایش فشار داخل چشم ارتباط دارد.افزایش فشار، به نام فشار داخل چشم، می تواند به عصب بینایی آسیب برساند و اگر آسیب ادامه یابد، همانطور که در ادامه این بخش به طور کامل توضیح داده شده است گلوکوم می تواند منجر به از دست دادن بینایی دائمی شود. بدون درمان، گلوکوم می تواند در بلند مدت،موجب کوری شود. اکثر افراد مبتلا به گلوکوم هیچ علائم یا درد اولیه ای ندارند برای همین اگر نگران هستید شما باید به طور منظم به چشم پزشک مراجعه کنید، بنابراین او می تواند قبل از شدت بیماری آن را درمان کند به خصوص اگر بیش از 40 سال سن داشته باشید و سابقه خانوادگی این بیماری را نیز داشته باشید، هر 1 تا 2 سال یک آزمایش چشم کامل از پزشک چشم دریافت کنید و اگر شما مشکلات بهداشتی نظیر دیابت یا سابقه خانوادگی گلوکوم دارید یا در معرض خطر سایر بیماری های چشمی هستید، ممکن است لازم باشد بیشتر به چشم پزشک مراجعه کنید.
عامل ایجاد گلوکوم
در بعضی موارد عامل ایجاد گلوکوم قابل تشخیص است مانند ضربه به چشم، بعضی از اعمال جراحی چشم و بسته شدن زاویه چشم، اما در بسیاری موارد گلوکوم یک بیماری با علت ناشناخته است و عوامل ژنتیک و محیطی در ایجاد آن دخیل هستند.انواع گلوکوم گلوکوم را می توان به دو دسته، زاویه باز و زاویه بسته تقسیم کرد. خوب است شما هم بدانید که زاویه چشم به بخشی از چشم گفته می شود که بین عنبیه (بخش رنگی چشم) و قرنیه (بخش شفاف چشم) قرار گرفته است. به طور معمول در ناحیه جلویی چشم مایعی شفاف در حرکت است؛ این مایع در داخل چشم تولید می شود و از ناحیه زاویه چشم خارج می گردد. در صورتی که زاویه چشم دچار آسیب شده یا بسته شود، این مایع قادر به خروج از چشم نیست و موجب افزایش فشار داخل چشم و بروز گلوکوم می شود.در بیشتر موارد، بیماران با گلوکوم از نوع زاویه باز روبرو می شوند، اما در صدی از بیماران نیز دچار تنگی یا بسته بودن زاویه چشم هستند.
علائم گلوکوم
الف: گلوکوم مادرزادی با علائمی از قبیل سفیدی قرنیه، اشک ریزش، ترس از نور و بزرگی چشم ظاهر می شود.
ب: گلوکوم زاویه باز: در اغلب موارد ابتلا به گلوکوم زاویه باز (و همچنین گلوکوم زاویه بسته) مزمن، بیمار متوجه وجود گلوکوم نمی شود مگر اینکه بیماری بسیار پیشرفت کند و اختلال در میدان بینایی ایجاد شود.
ج: گلوکوم زاویه بسته حاد: این بیماری با علائم حاد کاهش دید در چشم، اشک ریزش، ترس از نور، دیدن هاله و رنگین کمان اطراف نورها، تهوع و استفراغ بروز می کند. در چنین شرایطی، بیمار باید به صورت اورژانس به چشم پزشک مراجعه کرده و تحت درمان فوری قرار گیرد.
درمانهای داروئی
قطره های چشمی و دیگر داروها
بیشتر درمانهای آب سیاه بر پایه کنترل فشار داخل چشمی که می تواند سبب صدمه به عصب بینایی گردد استوار است. قطره های آب سیاه اغلب اولین انتخاب قبل از درمان جراحی هستند که می توانند فشار داخل چشمی را به طور موثری کاهش دهند و از صدمه چشم جلوگیری نمایند ممکن است که برای کنترل بهتر فشار چشم لازم باشد بیش از یک قطره استفاده نمائید. در حقیقت این قطره ها اثر درمانی یکدیگر را تقویت می کنند.
بستگی به بهداشت عمومی شما و دیگر موقعیت های پزشکی، شما ممکن است مورد مناسبی برای استفاده از قطره نباشید. چون قطره ها که در چشم ریخته میشوند از طریق عروق ملتحمه جذب می شوند و درصدی هرچند کم از این داروها وارد جریان خون بدن شده و ممکن است اثراتی بر تنفس و ضربان قلب داشته باشند.
به علاوه برخی از این قطره های چشمی ممکن است باعث بدتر شدن مشکلاتی مانند آسم شوند ، برخی با داروهایی شایعی همچون دیگوگسین- که برای ناراحتی قلبی استفاده می شود – تداخل دارویی ایجاد می کنند. حتما موارد ذکر شده را با پزشک خانواده و چشم پزشکتان در میان بگذارید.
انواع قطره های چشمی درمان آب سیاه:
این داروها بر اساس ماده موثر شیمایی که باعث عملکرد آنها می شوند دسته بندی شده اند. همچنین خیلی از این داروها به فرم ژنریک موجود می باشند.
پروستاگلاندین ها:
این داروها از نظر مصرف کننده ، راحت ترین نوع هستند چون تنها یک بار در روز استفاده می شوند. این داروها باعث شل شدن ماهیچه های داخل چشمی شده و جریان مایع را بهتر می کنند ، بنابراین فشار ساختار چشم را کاهش می دهند.این داروها عوارض جانبی کمی دارند مانند سوزش و خارش موقع ریختن قطره ، تغییر رنگ چشم (تیره شدن) به دلیل افزایش رنگ دانه های عنبیه ، و بلند شدن و فر خوردن مژه ها.سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) داروهای زالاتان (Xalatan)، لومیگان (Lumigan)، تراواتان زد (Travatan Z) و رسکولا (Rescula) را از این خانواده تائید کرده است.
بیشتر متخصصین آب سیاه از داروهای پروستاگلاندین به عنوان خط اول درمان استفاده می کنند.
بتابلاکرها:
در گونه های متفاوت داروهای آب سیاه وجود دارند و در اوایل بعنوان خط اول درمان استفاده می شدند. این داروها با کاهش تولید مایع زلالیه اثر می کنند و اغلب همراه یا در ترکیب با پروستاگلاندین ها استفاده می شوند. قطره های متفاوت آب سیاه بر اساس ماده ی موثره آن که کمک در عملکرد دارو می کند، طبقه بندی می شود.
این قطره ها به طور بالقوه قادرند باعث کاهش ضربان قلب و اثرات جانبی احتمالی بر بیماری های قلبی خاص ، بیماریهای ریوی (مانند آمفیزم)، دیابت، افسردگی و دیگر موارد شوند. بدین دلیل مطمئن باشید که قبل از شروع این داروها (بتابلاکر) تاریخچه کامل وضعیت پزشکی خود را به چشم پزشکتان شرح داده باشید.
نمونه ی قطره ی بتابلاکر در درمان آب سیاه شامل Timoptixe و ایستالول (Istalol) و Betoptics می باشد.
آگونیست های آلفا آدرنرژیک:
این داروها بر اساس کاهش تولید مایع زلالیه اثر می کنند و می توانند به تنهایی یا در ترکیب با دیگر داروهای ضد آب سیاه استفاده شوند. اثر جانبی شایع این دسته دارویی شامل قرمزی چشم ، برآمدگی پلک بالایی و مردمک بزرگ (گشاد) می باشد. داروهای مورد تائید FDA در این گروه شامل Lopidine و Alphagan و Alphagan-p می باشد.
مهارکننده های کربونیک آنهیدراز:
این داروها نیز با کاهش تولید مایع زلالیه اثر می کنند و معمولا در ترکیب با دیگر داروها استفاده می شوند و به تنهایی نسخه نمی گردند. این دسته دارویی به فرم خوراکی (قرص) نیز استفاده می شود. عوارض جانبی شایع که با قطره های دسته دارویی تجربه می شوند شامل احساس سوزش ، طعم تلخ داخل دهان ، واکنش پلک و قرمزی چشم می باشد.
قطره های تائید شده توسط FDA در این گروه شامل Trusopt و Azopt می باشد. فرم خوراکی این گروه استازولامید به نامهای تجاری Diamox،Neptazan و Doramid می باشد. حدود نیمی از بیماران عوارض فرم خوراکی را تحمل نمی کنند این عوارض شامل احساس خستگی ، افسردگی ، بی اشتهایی ، از دست دادن وزن ، کاهش میل جنسی ، سنگ کلیه ، مزه ی فلز در دهان و احساس گزگز و سوزن سوزن شدن در انگشتان دست و پاها می باشد.
پاراسمپاتومیمتیکها:
این داروها خروج مایع زلالیه از چشم را افزایش می دهند. اینها بیشتر در آب سیاه با زاویه بسته برای کنترل فشار چشم استفاده می شوند. این قطره ها باعث جمع شدن مردمک شده و متعاقب آن به باز دن زاویه چشم جایی که خروج مایع انجام می شود کمک می کنند. عوارض شایع این داروها شامل سر درد در ناحیه پیشانی ، جمع شدگی مردمک ، احساس سوزش و کاهش دید شب می باشد. داروهای تایید شده FDA در این گروه شامل Pilocarpine ، Carbachol ، Echothioplate و Demecarium می باشد.
اپی نفرین:
داروهای این گروه اثر دوگانه دارند و باعث کاهش تولید مایع زلالیه و همچنین افزایش خروج آن از چشم می شوند. عوارض شایع تجربه شده با این گروه شامل رسوب رنگدانه در لایه سطحی چشم (ملتحمه) بسته شدن مجرای اشکی و افزایش احساس تپش قلب به دنبال افزایش ضربان قلب می باشد.
داروهای مورد تایید FDA در این گروه شامل Epinephrin و Propine شرکت آلرگان می باشد.
مواد هیپراسموتیک:
این داروها معمولا زمانی بکار می روند که هدف پایین آوردن فشار خیلی بالای چشم باشد قبل از اینکه به عصب بینایی آسیب جدی و جبران ناپذیر وارد آید. این مواد فشار چشم را با کاهش حجم مایع چشم پایین می آورند. این داروها فقط یکبار آن هم در موارد اورژانس تجویز می شوند و شامل گلیسیرین و ایزوسورباید و مانیتول و اوره داخل وریدی می باشند.برای راحتی ممکن است دو تا از داروهای ضد آب سیاه را با هم مخلوط کنند.
داروهای ضد آب سیاه ترکیبی:
مطالعات نشان داده اند که نیمی از افرادیکه آب سیاه دارند برای کنترل آن به بیش از یک دارو نیاز دارند. بدین دلیل برخی شرکت های دارویی اقدام به تولید قطره های ترکیبی نموده اند که شامل دو نوع متفاوت از داروهای ضد آب سیاه می باشد. ممکن است پزشکتان برای راحتی شما این داروهای ترکیبی را نسخه کند. به طور معمول این داروها اثر یکدیگر را در کاهش فشار چشم تقویت می کنند. مثالهایی از داروهای تائید شده FDA شامل Cosopt ، Combigan و DuoTrav می باشند.
جراحی لیزری برای درمان آب سیاه چشم
جراحی لیزری از دیگر روش هایی می باشد که می توان بینایی چشم را بهبود بخشید؛ اما در ابتدا پزشکان روش های طبیعی را برای درمان و بهبود توصیه می کنند اما اگر این بیماری پیشروی کرده باشد در این صورت فقط با جراحی لیزر شبکیه می توان دوباره بینایی خود را به دست آورد. این روش باعث می شود جریان مایع از چشم فردی که گلوکوم زاویه باز دارند را افزایش داده و اگر به گلوکوم زاویه ی بسته مبتلا هستند می تواند از انسداد مایع جلوگیری کند.