گلوكوم (Glaucoma) یا بیماری آب سیاه به معنای بالارفتن فشار داخل چشم می باشد كه می تواند سبب آسیب عصب بینایی و در نتیجه كوری دائمی شود. باید دانست که بعضی از انواع بیماری آب سیاه می تواند تا مراحل انتهایی بیماری هیچ علامتی نداشته باشد و هنگامی فرد متوجه بیماری خود می گردد که بسیاری از رشته های عصب بینایی وی از بین رفته و دید بشدت و بطور غیر قابل برگشت افت کرده است. بنابراین تشخیص زودرس آب سیاه و شروع درمان به موقع؛ کلید اصلی در پیشگیری از پیشرفت بیماری و كاهش دید بیمار خواهد بود.
در چشم دائما مایع شفافی ترشح می گردد که به آن زلالیه می گویند و این مایع از محلی كه زاویه (محل تلاقی قرنیه با عنبیه) نامیده می شود؛ خارج می گردد. اگر بدلیلی انسداد یا مانعی بر سر راه خروج این مایع در چشم ایجاد گردد و زلالیه نتواند براحتی از چشم خارج گردد؛ در اینصورت فشار داخل چشم بالا می رود.
انواع بیماری آب سیاه:
به طور کلی بیماری آب سیاه را به دو گونه زاویه باز و زاویه بسته تقسیم بندی می کنند. گلوکوم زاویه باز از آنجا به این نام خوانده می شود که زاویه ای که مایع از آن خارج می شود “باز” است. با این حال، به دلایل نامشخص، تخلیه زلالیه به کندی صورت می گیرد. کندی حرکت زلالیه سبب تجمع آن و بالا رفتن فشار داخل چشم می شود. در گلوکوم زاویه بسته؛ به دلیل تنگی شدید زاویه و یا مسدود شدن آن؛ مایع زلالیه نمی تواند از چشم خارج شود. در این بیماران یک افزایش ناگهانی و بسیار بالا در فشار چشم دیده می شود. این افزایش فشار می تواند در مدت بسیار کوتاه سبب آسیب دیدن عصب بینایی و کاهش دید شود.
گلوکوم زاویه باز در ابتدا علامت خاصی ندارد. دید طبیعی بوده و هیچ گونه درد و یا ناراحتی وجود ندارد. با ادامه یافتن بیماری، آرام آرام میدان بینایی بیمار محدود و محدودتر می شود؛ اما دید مرکزی تا مراحل نهایی بیماری حفظ می گردد. به همین جهت؛ بیمار نمی تواند در مراحل ابتدایی متوجه بیماریش گردد. در صورت عدم درمان؛ در مراحل انتهایی؛ بیمار ناگهان متوجه می شود که دید محیطی اش به شدت محدود شده است؛ درست مثل اینکه که دارد از درون یک لوله تفنگ به اطراف نگاه می کند. با ادامه یافتن بیماری؛ باقیمانده دید در مرکز نیز از بین رفته و بیمار کور می شود.
بر عکس؛ گلوکوم با زاویه بسته معمولا بسیار پر سر و صداست و با علایم شدید درد چشم؛ تهوع؛ سردرد؛ قرمزی چشم؛ و تاری دید که به صورت ناگهانی بروز می کند؛ خود را نشان می دهد که یک اورژانس است و بیمار باید سریعاً درمان شود. در صورت عدم درمان، بیمار ممکن است در مدت بسار کوتاهی برای همیشه نابینا گردد.
نوع دیگر این بیماری می تواند در بدو تولد وجود داشته باشد و یا به تدریج در سنین پایین خود را نشان دهد که به آن آب سیاه مادرزادی می گویند. کودکان مبتلا معمولاً علایم واضحی نظیر بزرگی قرنیه؛ خاکستری و کدر شدن رنگ قرنیه، حساسیت به نور، و اشک ریزش شدید را دارند.
آب سیاه همچنین می تواند به دنبال بعضی از جراحی های چشم مانند عمل آب مروارید مادرزادی؛ به دنبال آسیب های چشمی، بعضی تومورهای چشمی، به دنبال التهاب داخل چشمی؛ بیماری دیابت؛ و یا مصرف بعضی از داروها (کورتون) بروز نماید.
کور رنگی چیست؟
تفاوت آب سیاه و آب مروارید
بیماری آب مروارید مادرزادی و آب سیاه مادرزادی از جمله فوریت های تشخیص در بین بیماری های چشمی است. به همین دلیل توصیه می شود معاینه چشم در افراد را جدی بگیرید و در فاصله های زمانی به معاینه توسط چشم پزشک اقدام نمایید.
آب سیاه مادرزادی ممکن است به راحتی تشخیص داده نشود اما از علائم آب مروارید، حساس بودن چشم است به نور، بزرگ شدن چشم ها و حساسیت سیاهی بیش از حد چشم است که گاهی شاید از بدو تولد دیده می شود.
اين بيماري در آغاز هيچ علامتي ندارد، ولي مي تواند در طول چند سال، كاهش بينايي و در نهايت كوري را در پي داشته باشد. درمان زودرس مي تواند مانع پيشرفت بيماري و كاهش ديد بيمار شود. اگر خون جلوی چشم می رفت قطعا همه چیز را قرمز می دیديم، اما زلالیه در چشم وجود دارد.اين ماده از جایی تولید و از جایی خارج می شود و پس از تولید، تغذیه جلوی چشم را انجام می دهد. اگر اين مايع تولید شود و خوب خارج نشود به مرور حجم مایع افزایش یافته و چشم دچار فشار می شود. فشار بالاي داخل چشم به عصب چشم و سلول های بینایی فشار وارد می كند و عصب را از بین می برد و این آسیب به عصب چشم محسوب می شود.
چه زمانی جراحی آب سیاه لازم است ؟
بر اساس نوع آب سیاه ممکن است برنامه های درمانی متفاوتی در نظر گرفته شود. انتخاب های غیر جراحی شامل قطره های چشمی و یا قرصهای خوراکی می باشد.
آب سیاه در بیشتر بیماران با یک یا دو قطره کنترل می شود. اما عده ای ممکن است برای کاهش فشار چشمی به حد بی خطر بوسیله بیشتر کردن خروج مایع، به جراحی نیاز داشته باشند.
گاهی جراحی نیاز به داروها (قطره) را کاهش می دهد. بهرحال ممکن است پس از جراحی نیاز به استفاده از قطره ها باشد. مطالعات اخیر نشان دادند که جراحی لیزری که بنام ترابکولوپلاستی انتخابی با لیزر (SLT) نامیده می شود ممکن است در کاهش فشار چشم به اندازه قطره ها موثر باشد. این جراحی لیزری ممکن است به عنوان خط اول درمان مورد استفاده قرار گیرد و بخصوص در افرادیکه در ریختن قطره ها و رعایت برنامه آن مشکل دارند.
جراحی بعدی که ترابکولکتومی نامیده می شود یک ناحیه خروج مصنوعی را ایجاد می کند. این روش زمانی استفاده می شود که آب سیاه پیشرفته باشد ، به عصب بینایی آسیب وارد شده و فشار چشم در حال بالا رفتن باشد. روش شایع سوم استفاده از شانت است که وسیله ای است که در داخل چشم کار گذاشته می شود تا خروج مایع بهتر شود.
