دررفتگی کتف یا شانه آسیبی است که در آن استخوان بازوی فوقانی که بخشی از تیغه شانه است؛ از محل اصلی خود خارج می شود. این آسیب عموما بر اثر وارد شدن یک ضربه شدید به قسمت بیرونی کتف ایجاد می شود.مفصل شانه از جمله پرتحرک ترین مفصل های است؛ به گونه ای که این مفصل قادر است به هر طرف بچرخد. اما همین موضوع آن را مستعد آسیب دیدگی و دررفتگی مکرر قرار می دهد.چرا برخی مواقع به دررفتگی کتف، دررفتگی شانه گفته می شود؟ برای پاسخ به این سوال باید به آناتومی کتف توجه کنید.این مفصل از دو استخوان بازو و استخوان کتف تشکیل شده است که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر حرکت مفصل را به هر طرف هموار می کنند. پس به همین منظور به دررفتگی کتف همان دررفتگی شانه می گویند زیرا با درفتن کتف، مفصل شانه نیز دچار دررفتگی می شود و به درستی نمی تواند به طرفین حرکت کند.استخوان کتف یک استخوان سه گوش و صاف در اندام فوقانی است که به استخوان بازو متصل است. این استخوان در ناحیه پشتی قفسه سینه و در محدود دنده دوم تا دنده هفتم قرار گرفته.شاید برایتان جالب باشد اما استخوان کتف دارای سه کنار، سه زاویه ، سه زائیده و دو سطح می باشد و هریک از آنها بسیار حساس و شکننده می باشند و همین عامل امکان دررفتگی شانه در آنها را بسیار بالا برده است.
خطرات در رفتگی کتف
عوارض دررفتگی شانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پارگی عضلات، رباط ها و تاندون هایی که مفصل شانه را تقویت می کنند
- آسیب به عصب یا عروق خونی در مفصل شانه یا اطراف آن
- ناپایداری شانه، به ویژه اگر دررفتگی شدید یا دررفتگی های مکرر داشته باشید که باعث می شود بیشتر در معرض آسیب دیدگی قرار بگیرید.
اگر دچار پارگی یا کشیدگی در تاندون ها و رباط های شانه شوید یا به اعصاب یا رگ های خونی اطراف مفصل شانه آسیب وارد شود، ممکن است برای ترمیم این بافت ها به عمل جراحی نیاز باشد.
درمان دررفتگی کتف یا شانه
جااندازی دررفتگی، ثابت کردن مفصل شانه از رایج ترین روش های درمان دررفتگی کتف هستند. البته درمان دررفتگی کتف برحسب شدت آن متفاوت است. برای مثال برخی افراد نیاز به جااندازی ندارند و تنها با ثابت سازی به بهبودی دست می یابند.
جااندازی مفصل شانه
اولین راه درمان دررفتگی مفصل شانه، جااندازی مفصل دررفته است. برای اینکه در هنگام جااندازی مفصل دررفته بیماری درد را متوجه نشود پزشک ارتوپد از داروهای مسکن یا بیهوشی عمومی برای کم کردن درد استفاده می کند. جااندازی مفصل شانه به روش های مختلفی انجام می شود که یکی از بهترین روش هایی که امروزه بیشتر از آن استفاده می شود بدین صورت است:بیمار به صورت طاق باز خوابیده سپس دو سر یک ملحفه را در حالیکه آن را لوله کرده و از زیر بغل بیمار عبور داده در دست می گیرد. پزشک معالج هم در کنار پای بیمار ایستاده و مچ دست بیمار را با دو دست خود می گیرد.
پزشک ابتدا دست بیمار را کمی از بدن دور کرده و سپس آنرا به سمت خود می کشد. در همین حال کمک پزشک هم ملحفه را به سمت خودش می کشد. ممکن است نیاز باشد که با کف دست از سمت جلو هم به سر استخوان بازو فشار آورد تا سر به عقب برود.
ثابت کردن مفصل شانه
ثابت کردن مفصل شانه به کمک یک باند سه گوش انجام می شود. اين باند براى شکستگی و دررفتگی کتف استفاده می شود تا بدین طریق تکیه گاهی محکمی برای این اعضا ایجاد شود تا از وارد آسیب های دیگر پیشگیری به عمل بیاید.
جراحی در رفتگی کتف
در مورادی که دررفتگی کتف با شکستگی استخوان شانه همراه باشد در این صورت تنها راه درمان دررفتگی انجام عمل جراحی است. همچنین در صورتی که دررفتگی شانه با آسیب دیدگی های شدیدی در ماهیچه ها، لیگمانت ها ، عروق خونی مفضل شانه همراه باشد در این صورت نیز بیمار نیاز به جراحی دارد.روش های مختلفی برای انجام جراحی دررفتگی شانه وجود دارد که این روش ها برحسب سطح فعالیت، شدت آسیب دیدگی و سن بیمار متفاوت است.
فیزیوتراپی برای درمان دررفتگی کتف
بهره گیری از فیزیوتراپی در درمان دررفتگی شانه برای تسریع فرایند بهبود و اطمینان از کسب نتیجه بهینه اهمیت بسیار دارد. این درمان موارد زیر را دربرمی گیرد:
- ماساژ بافت نرم
- استفاده از چسب محافظ شانه
- متحرک سازی یا موبیلیزاسیون مفصل (گردن یا مهره های سینه ای)
- سوزن زدن خشک
- درمان با یخ یا گرما (سرما یا گرما درمانی)
- برق درمانی: برای مثال اولتراسوند در فیزیوتراپی یا تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
- تمرین های گام به گام برای بهبود قدرت عضله چرخاننده شانه، پایداری کتف، قدرت شانه، انعطاف پذیری، حالت اندامی و پایداری عضله های مرکزی
بیمار باید پس از دررفتگی شانه (کتف) درمان فیزیوتراپی را جهت بازیابی عملکرد طبیعی دست و بازو شروع کند. متخصص فیزیوتراپی در جلسه نخست ارزیابی اولیه را انجام می دهد و اطلاعات لازم در مورد نوع آسیب دیدگی را به دست می آورد. دررفتگی شانه به بروز علائم و نقص در مواردی می انجامد که در زیر به شماری از آنها اشاره می شود:
- درد
- دامنه حرکتی
- قدرت
- حالت اندامی
- عملکرد
متخصص فیزیوتراپی پس از جمع آوری اطلاعات کافی در مورد شانه درمان مناسب را آغاز می کند. حرکت ها و روش های رایج مورد استفاده در درمان دررفتگی کتف و شانه در فیزیوتراپی عبارت اند از:
دامنه حرکتی: چنانچه بیمار پس از دررفتگی شانه ناشی از وارد شدن ضربه، دست را با باند به گردن بسته باشد، احتمالاً در اطراف شانه احساس سفتی و گرفتگی خواهد داشت. بنابراین انجام تمرین های دامنه حرکتی با هدف بازیابی توانایی حرکتی کامل اطراف شانه آغاز می شود. البته باید توجه داشت که کشش نباید بیش از اندازه باشد؛ چون احتمالاً ساختارهای نگه دارنده شانه یا بسیار شل هستند و یا شل خواهند شد و ممکن است شانه در صورت شدید بودن تمرین ها مجدداً دربرود.
چنانچه دررفتگی شانه (کتف)پی آمد ناپایداری چندجهتی باشد و هیچ ضربه ای به شانه وارد نشده باشد، نیازی به آویزان کردن دست از گردن نیست. بنابراین چون بیمار با گرفتگی و سفتی شانه مواجه نمی شود، انجام تمرین های دامنه حرکتی نیز ضروری نخواهد بود. در واقع کشش شدید شانه ای که به خودی خود شل است بیش از آن که مفید باشد، مضر و آسیب زننده است. بیمار باید در تمام مراحل از توصیه های متخصص فیزیوتراپی پیروی کند و پرسش های خود را با وی در میان بگذارد.
قدرت: یکی از مهم ترین مؤلفه های برنامه فیزیوتراپی پس از دررفتگی شانه بازیابی قدرت طبیعی عضله های شانه است. عضله های قوی با پایدار کردن شانه عملکرد طبیعی این مفصل را به آن بازمی گردانند.
عضله های چرخاننده شانه، عضله های بازو مانند عضله های دوسر و سه سر و عضله های نگه دارنده کتف از گروه های عضلانی ای هستند که باید بر تقویت آنها تمرکز شود. متخصص فیزیوتراپی و پزشک معالج بر نحوه انجام تمرین های تقویت عضلات نظارت دارند و در صورت لزوم بیمار را راهنمایی می کنند.
حالت اندامی: حالت اندامی نامناسب، برای مثال گرد بودن شانه ها یا گردپشتی، مانع عملکرد مناسب شانه می شود. بیمار با رعایت حالت اندامی مناسب شانه ها را در بهترین حالت ممکن قرار می دهد و به این ترتیب مفصل می تواند عملکرد طبیعی و صحیح خود را داشته باشد.
درد: بیمار پس از دررفتگی شانه متحمل درد قابل ملاحظه ای می شود و گاهی با کبودی شانه نیز مواجه می گردد. متخصص فیزیوتراپی با بهره گیری از درمان هایی مانند گرما یا سرما درمانی درد شانه را کنترل می کند. استفاده از مدالیته های درمانی مانند اولتراسوند یا تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) مرسوم بوده است، اما اکثر پژوهش های علمی کاربرد این تجهیزات و روش ها را تأیید نمی کنند. بنابراین چنانچه پزشک این درمان ها را تجویز کرد، دلیل استفاده از آنها را سؤال کنید و حتماً در کنار چنین روش هایی تمرین های فعال را جهت حرکت بهتر شانه و بهبود سریع تر انجام دهید.
دررفتگی کتف بر اثر یک ضربه به سمت بیرون کتف و یا مستیقم می باشد. در برخی مواقع کتف در رفته خود به خود خوب می شود. اما در برخی از مواقع جراحی لازم است که ممکن است درد ملایمی داشته باشد. امیدواریم مطالب فوق در این مورد مفید واقه شده باشند.
در رفتگی کتف و نکات مهم در مورد آن
