سس کچاپ یکی از سس های خوشمزه و پرطرفدار دنیاست که جزو سس های کم کالری و پر خاصیت محسوب می شود. سس کچاپ (به انگلیسی: Ketchup) یا سس گوجه فرنگی یکی از سس های پرطرفدار برای انواع ساندویچ ، پاستا و ماکارونی ، خوراک و غیره است. سس کچاپ از گوجه فرنگی تهیه می شود و به طور کلی در دو نوع تند و شیرین به بازار عرضه می شود. ترکیب اصلی سس کچاپ شامل گوجه فرنگی ، سرکه ، نمک ، فلفل و ادویه است. سس کچاپ چاشنی است که در تمام آشپزخانه های دنیا وجود دارد و به عنوان یکی از قدیمی ترین سس های دنیا در بسیاری از دستورهای غذایی مورد استفاده قرار می گیرد.
گنجاندن گوجه‌فرنگی در رژیم غذایی ممکن است فوایدی داشته باشد، زیرا حاوی لیکوپن و سایر ترکیبات آنتیاکسیدانی است. البته آن دسته از مواد غذایی مانند سس کچاپ که به مقدار بسیار کم مصرف می‌شوند، احتمالا تأثیر چشمگیری بر وضعیت سلامتی ما ندارند. بااین‌حال، طبق برخی منابع سس کچاپ در برخی زمینه‌ها برای سلامتی مفید است. در این قسمت، برخی پژوهش‌ها درباره فواید سس کچاپ را مرور میکنیم.
در پژوهشی که سال 2010 منتشر شد، محققان اتباط بین محصولات غذایی بر پایه گوجه‌فرنگی و احتمال ابتلا به سرطان پروستات را بررسی کردند. به‌گفته محققان، محصولات بر پایه گوجه‌فرنگی حاوی فیتوکمیکال‌های ضدسرطان هستند که احتمال ابتلای مردان به سرطان پروستات را کاهش می‌دهند. بااین‌حال، در این پژوهش اسمی از سس کچاپ برده نشده است.
لیکوپن موجود در گوجه‌فرنگی احتمال ابتلا به بیماری قلبی را کاهش می‌دهد. بر اساس پژوهش‌ها، مکمل لیکوپن ممکن است عملکرد اندوتلیال (لایه درون‌رگی) را در بیماران مبتلا به بیماری قلبی بهبود بخشد، اما در داوطلبان سالم نه.
بااین‌حال، محققان فقط ترکیب لیکوپن را بررسی کردند و چیزی درباره تأثیر گوجه‌فرنگی یا غذاهای مبتنی بر گوجه‌فرنگی بر بیماران چیزی نگفتند. بنابراین مشخص نیست که آیا این مزیت شامل حال کسانی که سس گوجه فرنگی را به مقدار معمول مصرف میکنند هم می‌شود یا خیر.
مقدار زیاد لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) که «کلسترول بد» نیز نامیده می‌شود، ممکن است منجر به افزایش احتمال ابتلا به بیماری قلبی شود. لیکوپن از ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی پیشگیری می‌کند و طبق پژوهشی دیگر، آب گوجه‌فرنگی مقدار LDL را کاهش می‌دهد.
طبق این پژوهش، ممکن است مکمل رژیم غذایی بر پایه آب گوجه‌فرنگی اثرات خوبی بر LDL و HDL (کلسترول خوب) داشته باشد. البته این یافته‌ها به آب گوجه‌فرنگی نسبت داده شده‌اند نه به سس کچاپ، بنابراین برای مشاهده تأثیر سس کچاپ روی مقدار کلسترول تحقیقات بیشتری لازم است.
بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده درباره فواید لیکوپن، محققان خاطرنشان میکنند که وقتی گوجه‌فرنگی خام بر اثر حرارت به حالت آب گوجه‌فرنگی، رب گوجه‌فرنگی یا کچاپ درمی‌آید، لیکوپن طوری تغییر می‌کند که جذبش برای بدن انسان راحت‌تر می‌شود.
این محققان به پتانسیل آنتیاکسیدانی قوی لیکوپن اشاره میکنند و معتقدند لیکوپن ممکن است از بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان‌های پروستات، سینه، ریه، مثانه، تخمدان، روده بزرگ و پانکراس پیشگیری کند.
هر 100 گرم سس کچاپ حاوی 9٫9 تا 13٫44 میلیگرم لیکوپن است، در حالی که هر 100 گرم گوجه‌فرنگی تازه حاوی 0٫88 تا 7٫44 میلیگرم لیکوپن است. هرچند ممکن است این‌طور به نظر برسد که سس کچاپ حاوی لیکوپن بیشتری است، برای مقایسه بهتر باید مقدار مصرف هرکدام را در نظر بگیریم.بعید است فردی در یک وعده 100 گرم سس کچاپ مصرف کند. 1 قاشق غذاخوری سس کچاپ حدود 15 گرم است، پس برای مصرف 100 گرم باید تقریبا 7 وعده سس کچاپ مصرف کرد. در حالی که 1 گوجه‌فرنگی بزرگ و رسیده ممکن است حدود 185 گرم باشد. اگر سالاد را با 200 گرم گوجه‌فرنگی تازه درست و میل کنید، چیزی حدود 1٫6 تا 15 میلیگرم لیکوپن دریافت خواهید کرد.
سس کچاپ بسته‌بندی‌شده و فروشگاهی حاوی برخی از موادی است که بهتر است مصرفشان نکنیم، مانند شربت ذرت با فروکتوز زیاد و انواع مواد نگهدارنده.
از طرف دیگر، سس کچاپ خانگی ارزان‌تر است و همه طعم‌دهنده‌ها و ادویه‌هایی که برای درست‌کردنش استفاده می‌شوند، طبیعی‌اند. درست‌کردن سس کچاپ در خانه واقعا کار راحتی است و از سس‌های آماده و فروشگاهی طعم بهتری هم دارد.
مصرف به‌اندازه سس کچاپ کاملا بی‌خطر است. بااین‌حال، خوردن بیش از حد آن ممکن است عوارض جانبی خفیفی ایجاد کند. مضرات احتمالی سس کچاپ عبارت‌اند از:
قند زیادی دارد. 1 قاشق غذاخوری سس کچاپ حاوی 7درصد از میزان توصیه‌شده روزانه قند است. اگر عاشق سس گوجه‌فرنگی هستید و 4 تا 5 قاشق غذاخوری با یک وعده غذایی می‌خورید، یعنی حدود 35درصد از مقدار مجاز قند روزانه را فقط با خوردن سس کچاپ دریافت می‌کنید.
حاوی نمک زیادی است. بیشتر سس‌های کچاپ تجاری نمک زیادی دارند. مصرف بیش از حد نمک ممکن است منجر به فشار خون بالا، بیماری قلبی و سایر مشکلات شود.
نوعی چاشنی اسیدی است. گوجه‌فرنگی نوعی ماده غذایی بسیار اسیدی است. اگر دچار مشکلاتی مانند سوزش سر دل یا رفلاکس هستید، خوردن بیش از حد سس گوجه‌فرنگی ممکن این وضعیت را بدتر کند.
ممکن است باعث آلرژی شود. اگرچه بعید به نظر می‌رسد، ممکن است به این سس حساسیت داشته باشید. آلرژی به سس گوجه‌فرنگی ممکن است ناشی از گوجه‌فرنگی یا سایر مواد موجود در چاشنی مانند سولفیت، سالیسیلات و گلوتن موجود در سرکه باشد. کسانی که به گوجه‌فرنگی حساسیت دارند، نباید سس کچاپ مصرف کنند. علائم آلرژی ممکن است شامل خارش یا تورم دهان، صورت، لب، زبان و گلو باشد. دشواری بلع یا تنفس هم ممکن است نشانه آلرژی شدید باشد.
سس کچاپ به راحتی در دسترس است و می‌توانید آن را در هر فروشگاه مواد غذایی پیدا کنید.در عین حال، تهیه سس کچاپ در منزل نیز کار ساده‌ای است. حتی این کار فوایدی هم دارد. مثلأ زمانی که خودتان در منزل سس کچاپ تهیه می‌کنید، مواد را کنترل شده اضافه کرده و چاشنی متناسب با الگوی غذایی خود را درست می‌کنید.
برای تهیه سس کچاپ، ابتدا به گوجه تازه فصل تابستان احتیاج داریم. می‌توانید به فروشگاه‌های محلی رفته و گوجه‌فرنگی تازه تهیه کنید و یا خودتان گوجه بکارید. اگر گوجه‌فرنگی تازه در دسترس نیست، می‌توانید از کنسرو گوجه‌فرنگی پوست گرفته، بدون نمک و قند اضافه شده استفاده کنید.
سپس باید گوجه‌فرنگی‌ها را به همراه چاشنی‌ها ادویه‌های مورد‌علاقه خود، به مدت 10 الی 12 ساعت داخل آرام پز، بپزید. برخی از آنها عبارتند از: نمک، نمک کرفس، پودر پیاز، فلفل هندی، میخک، فلفل سیاه، سیر یا پودر سیر. برخی افراد مقداری هم دارچین اضافه میکنند.
پس از این که ترکیب مورد نظر به آرامی پخت، آنها را با گوشت‌کوب برقی کاملأ هم بزنید تا بافتی خامه‌ای پیدا کند. سپس می‌توانید پوست‌های گوجه باقی مانده را جدا کنید. صبر کنید تا سس شما سرد شود. سپس مقدار ادویه آن را مطابق با میل و سلیقه خود تنظیم کنید. این سس خانگی به مدت سه هفته در یخچال قابل نگهداری است.
سس کچاپ همراه با سیب‌زمینی سرخ‌شده، تخم‌مرغ پخته و گوشت طعمی عالی پیدا می‌کند. همچنین می‌توانید از سس کچاپ به عنوان سس کوکتل میگو استفاده کنید و یا ترکیبی از کچاپ، سس سویا، روغن کنجد و ادویه‌ها تهیه کرده و مایه‌ای برای مزه‌دار کردن گوشت درست کنید .
اگر بخواهیم سس کچاپ را در یخچال نگهداری کنیم، در شرایط مناسب و درون ظرف درب بسته می توانیم این سس را بین 2 تا 3 هفته نگهداری کنیم. البته برای مدت بیشتر می توانیم هر وعده مصرف را درون یک کیسه فریزر قرار دهیم و فریز کنیم.
سس کچاپ یک چاشنی بسیار محبوب، شیرین و تند است که از گوجه‌فرنگی‌های پوره شده و چاشنی‌هایی مانند سیر، پیاز و فلفل دلمه ای درست می شود. گوجه فرنگی فقط به صورت تازه و خام، خوشمزه نیست بلکه سس آن هم خوشمزه است و زمانی که به صورت کچاپ درمی‌آید نیز طعمی دلپذیر دارد. کچاپ به عنوان یک چاشنی آشپزی در تمام آشپزخانه‌های دنیا یافت می‌شود.
