ادرار معمولی فردی که در طول روز به اندازه کافی مایعات و به خصوص آب استفاده می کند؛ بی رنگ و مایل به زرد است.گاهی اوقات ادرار ممکن است رنگ زرد بسیار تیره ای به خود بگیرد.این تغییر رنگ به احتمال زیاد زمانی اتفاق می افتد که ما به اندازه کافی مایعات مصرف نمی کنیم و به اندازه کافی آب نمی نوشیم.
ویژگی های فیزیکی ادرار
ویژگی های فیزیکی که در ادرار قابل آزمایش و اندازه گیری هستند، عبارتند از:
- بو
- رنگ
- شفافیت
- تراکم ادرار
- pH (اسیدیته – قلیایی)
بوی ادرار
بوی ادرار ممکن است اطلاعات بهداشتی خاصی را ارائه دهد.مثلا، ادرار دیابتی ها ممکن است بوی شیرین یا میوه ای داشته باشد. علت این بو به خاطر دارا بودن کتون ها (مولکول های آلی) یا گلوکز می باشدادرار معمولا، بوی ملایم دارد اما در افراد سالخورده بوی قوی تری شبیه به آمونیاک دارد.
Ph ادرار
pH ادرار طبیعی به طور کلی در محدوده ۴.۶ – ۸ است و میانگین آن حدود ۶.۰ است. بیشتر تغییرات pH به دلیل رژیم غذایی اتفاق میافتد. مثلا، رژیم های غذایی حاوی پروتئین بالا منجر به اسیدی شدن بیشتر ادرار می شود. اما رژیم های گیاهی باعث ادرار قلیایی خواهد شد.
چگالی ادرار
تراکم ادرار به عنوان “وزن مخصوص” آن شناخته می شود.تراکم نسبت وزن یک حجم مشخص ادرار در مقایسه با وزن همان حجم از آب مقطر است.چگالی ادرار طبیعی از ۰.۰۰۱ تا ۰.۰۳۵ متغیر است.
شفافیت ادرار
شفافیت ادرار با مشاهده سنجیده شده و به صورت واضح، کمی ابری، ابری، تیره یا شفاف است.به طور معمول، ادرار شفاف یا کمی ابری است. تیره بودن بیش از حد ادرار نشان دهنده وجود ذرات معلق در ادرار است.معمولاً با نتیجه آزمایش میکروسکوپی کشت ادرار می توان علت تیره بودن ادرار را مشخص کرد.دلایل عمده تیره بودن غیر طبیعی ادرار، عفونت ادراری یا انسداد می باشد.ناهنجاری در هر یک از این خصوصیات فیزیکی می تواند نشان دهنده بیماری یا عدم تعادل متابولیکی باشد. این مشکلات به تنهایی ممکن است سطحی یا جزئی به نظر برسند.اما در واقع می توانند علائم بیماری های جدی تر مانند دیابت قند یا گلومرول آسیب دیده باشند.
علل تغییر رنگ ادرار
علت تغییر رنگ ادرار اغلب مصرف برخی داروها، مواد غذایی یا رنگ های خوراکی است. با این حال، در برخی موارد، تغییر رنگ ادرار می تواند به دلیل برخی مشکلات جسمی باشد. دسته بندی زیر در مورد رنگ های مختلف ادرار تقریبی است، چون آن چیزی که برای شما قرمز به نظر می رسد ممکن است در نظر فرد دیگری نارنجی باشد.
ادرار قرمز یا صورتی
ادرار قرمز برخلاف ظاهر نگران کننده اش لزوماً نشانه ی مسأله ی جدی ای نیست. علت قرمز یا صورتی شدن ادرار می تواند موارد زیر باشد:
- خون: عواملی که می توانند باعث ادرار خونی (هماچوری) شوند عبارتند از عفونت مجرای ادرار، بزرگ شدن پروستات، تومور های سرطانی و غیر سرطانی، کیست های کلیوی، دویدن زیاد، و سنگ کلیه یا مثانه.
- مواد غذایی: لبو، تمشک و ریواس از جمله ی مواد غذایی ای هستند که می توانند ادرار را به رنگ قرمز یا صورتی درآورند.
- داروها: ریفامپین (ریفادین، ریفاکتین) نوعی آنتی بیوتیک که اغلب برای درمان سل استفاده می شود می تواند رنگ ادرار را به نارنجی متمایل به قرمز درآورد. فنازوپیریدین (پیریدیوم) هم همین گونه است، دارویی که مشکلات مجرای ادرار را از بین می برد. این مسأله در مورد دارو های ملین حاوی گیاه سنا هم صدق می کند.
ادرار نارنجی
علت نارنجی شدن ادرار می تواند موارد زیر باشد:
- داروها: دارو هایی که می توانند ادرار را به رنگ نارنجی درآورند عبارتند از داروی ضد التهاب سولفاسالازین (آزولفیدین)، فنازوپیریدین (پیریدیوم)، برخی ملین ها، و بعضی از دارو های شیمی درمانی.
- مشکلات جسمی: در برخی موارد، ادرار نارنجی می تواند نشانه ی وجود مشکلی در کبد یا مجرای صفراوی شما باشد، به ویژه اگر رنگ مدفوع تان هم کمرنگ شده باشد. کم آب شدن بدن، که می تواند باعث پررنگ شدن ادرار شود و غلظت رنگ آن را بسیار بیشتر کند هم می تواند ادرار شما را به رنگ نارنجی درآورد.
ادرار آبی یا سبز
آبی یا سبز شدن ادرار می تواند به دلایل زیر باشد:
- رنگ های خوراکی: برخی رنگ های خوراکی می توانند باعث سبز شدن رنگ ادرار شوند. رنگ هایی که از آن ها در آزمایشات کلیه و مثانه استفاده می شود هم می تواند باعث آبی شدن ادرار شوند.
- داروها: برخی دارو ها ادرار را به رنگ آبی یا سبز درمی آورند از جمله آمی تریپتیلین، ایندومتاسین (ایندوسین، تیوربکس) و پروپوفول (دیپریوان).
- مشکلات جسمانی: هیپرکلسمی خوش خیم خانوادگی، نوعی اختلال ارثی است و گاهی به آن سندرم پوشک آبی گفته می شود، چون کودکان مبتلا به این اختلال ادرار آبی رنگ دارند. علت سبز شدن ادرار هم گاهی عفونت مجرای ادرار بر اثر باکتری سودوموناس است.
ادرار قهوه ای تیره یا نوشابه ای رنگ
ادرار می تواند به دلایل زیر قهوه ای تیره یا نوشابه ای رنگ شود:
- مواد غذایی: خوردن باقلا، ریواس یا آلوئه ورا در مقادیر زیاد می تواند ادرار را به رنگ قهوه تیره درآورد.
- داروها: برخی دارو ها می توانند رنگ ادرار را تیره کنند از جمله دارو های ضد مالاریای کلروکین و پریماکین، آنتی بیوتیک های مترونیدازول (فلاژیل) و نیتروفورانتوئین (فورادانتین)، ملین های حاوی گیاهان کاسکارا و سنا، و متوکاربامول که یک داروی شل کننده ی عضلات است.
- مشکلات جسمانی: برخی اختلالات کبدی و کلیوی و همینطور بعضی عفونت های مجرای ادرار می توانند ادرار را به رنگ قهوه ای تیره درآورند.
- ورزش زیاد: آسیب های عضلانی ناشی از ورزش زیاد می تواند باعث شود ادرار رنگ صورتی یا نوشابه ای مانند پیدا کند. این مسأله در مورد آسیب های کلیوی هم صدق می کند.
ادرار ابری یا کدر
عفونت های مجرای ادرار و سنگ کلیه می تواند باعث ابری یا کدر شدن ادرار شود.اگر تغییر رنگ ادرار بر اثر مصرف مواد غذایی یا دارو ها نباشد، احتمالاً یک مشکل جسمانی رنگ ادرار را تغییر داده. این عوامل ریسک بروز مشکلات جسمانی ای را در شما بالا می برند که می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شما شوند:
- سن: تومور های مثانه و کلیه، که می توانند باعث ادرار خونی شوند، در میان افراد مسن شایع تر هستند. مردان بالای ۵۰ سال گاهی به دلیل بزرگ شدن غده ی پروستات، دچار ادرار خونی می شوند.
- سابقه خانوادگی: سابقه ی ابتلا به بیماری های کلیوی یا سنگ کلیه در خانواده احتمال بروز این مشکلات را در شما بالا می برد. هر دو مورد می توانند باعث ادرار خونی شوند.
- ورزش سنگین: دونده های استقامت بالاترین ریسک را دارند، اما هرکسی که زیاد ورزش کند هم می تواند دچار ادرار خونی شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
وجود خون در ادرار: ادرار خونی یکی از آثار شایع عفونت های مجرای ادرار و سنگه کلیه است. این مشکلات معمولاً با درد همراه هستند. خونریزی بدون درد ممکن است نشانه ی مشکل جدی تری مثل سرطان باشد.
ادرار تیره یا نارنجی: اگر رنگ ادرارتان تیره یا نارنجی است، به ویژه اگر رنگ مدفوع تان هم کمرنگ و پوست و چشمان تان زرد شده، ممکن است نقصی در عملکرد کبد شما رخ داده باشد.
چگونه رنگ ادرار غیر طبیعی تشخیص داده می شود؟
در صورت مشاهده هرگونه وضعیت غیرطبیعی در رنگ ادرار، باید به پزشک مراجعه نمایید. پس از تعیین قرار ملاقات خود با پزشک، جزئیاتی را که می تواند به پزشکتان در تشخیص مشکل کمک کند را یادداشت کنید.برای یادداشت برداری موارد زیر را در نظر بگیرید:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه این تغییر شدید؟
- اخیراً رژیم غذایی شما شامل چه مواردی بوده است؟
- چه نوع داروها یا مکمل هایی را مصرف کرده اید؟
- آیا شما درگیر فعالیت های بدنی شدید هستید؟
- آیا تغییراتی در الگوی خواب شما ایجاد شده است؟
- آیا عملکرد روده شما طبیعی بوده است؟
- آیا بر روی بدن خود بثوراتی دارید؟
- آیا اخیراً سردرد داشته اید؟
- آیا در دید خود به مشکلی برخوردید؟
- آیا شما کاهش وزن غیر قابل توضیح داشته اید؟
- آیا سابقه مصرف سیگار دارید؟
- آیا تغییری در عادت ادراری شما ایجاد شده است؟
در هنگام ملاقات با پزشک خود، آنها درباره تاریخچه سلامتی شما صحبت می کنند و معاینه فیزیکی را انجام می دهند. با توجه به ارزیابی آنها، پزشک ممکن است آزمایش ادرار یا آزمایش خون را تجویز کند.
آزمایش ادرار می تواند تعداد گلبول های قرمز را بررسی کند، میزان پروتئین ادرار شما را ارزیابی کند و مشخص کند چه موادی در دفع ادرار وجود دارد. همچنین ممکن است ادرار شما از نظر باکتری های عفونی بررسی گردد. در صورت وجود نشانه های عفونت، ممکن است کشت ادرار تجویز شود.آزمایش خون می تواند عملکرد کلیه و سطح آنزیم های کبدی را تعیین کند. این نتایج ممکن است سرنخی برای دلیل تغییر رنگ ادرار شما بدهند.
رنگ ادرار غیر طبیعی چگونه درمان می شود؟
با توجه به تشخیصی که پزشک از آزمایشات شما می دهد گزینه های درمانی می توانند متفاوت باشند. اگر تشخیص پزشک این باشد که کم آبی بدن دلیل رنگ تیره ادرار شما است، مطمئنا به شما توصیه می کند که مایعات بیشتری را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.رنگ ادرار شما باید طی چند روز به رنگ زرد معمولی خود بازگردد. اگر شرایط و وضعیت پزشکی زمینه ای را پزشک تشخیص دهد، با توجه به آن شرایط، معالجه را شروع می کند.
پیام بدن از رنگ غیر طبیعی ادرار چیست؟
در صورتی که ادرار شما به رنگ زرد تیره درآمده است، این می تواند روش بدن شما برای آگاه کردن شما در مورد این مسئله باشد که باید آب بیشتری بنوشید. ممکن است این تغییر رنگ در اثر کمبود آب بدن ایجاد شده باشد، بنابراین آب بنوشید.
این که آیا شما در دفتر کار هستید، در سالن بدنسازی تمرین می کنید، یا در ساحل آفتاب می گیرید، این بسیار حائز اهمیت است که میزان آب لازم را به بدن برسانید.در صورتی که شما از دارویی استفاده می کنید که باعث تغییر رنگ ادرار شود، به احتمال زیاد این تغییر بی ضرر است. باید مصرف دارو را تحت نظر پزشک خود ادامه دهید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه دیگری کرده باشد.
تکرر ادرار و نکات مهم در مورد آن
