التهاب مثانه یا سیستیت (Cystitis) بیماری است که شیوع آن در خانم ها بیش از آقایان می باشد. این عارضه ممکن است پیامد عفونت مثانه یا سندروم مثانه دردناک و ... باشد. اغلب افراد التهاب مثانه را همان عفونت مثانه تصور می کنند، که البته چنین نیست؛ با وجود اینکه در اکثر مواقع، التهاب مثانه به دلیل عفونت مثانه است، ولی در مواردی هم عوامل دیگری زمینه ساز این عارضه می باشد. التهاب مثانه جزو بیماریهای کلیه و مجاری ادراری نسبتاً شایعی است که امکان ابتلای به آن، در همه سنین وجود دارد. در ادامه به بررسی دقیق تر این بیماری، عوامل ایجاد، عوارض و درمانهای مناسب آن خواهیم پرداخت.
علل التهاب مثانه یا سیستیت
التهاب سیستیت یک اصطلاح پزشکی برای التهاب مثانه است. بیشتر اوقات, این التهاب ناشی از عفونت باکتریایی است و عفونت مجاری ادراری نامیده می شود. عفونت مثانه می تواند دردناک و آزار دهنده باشد و اگر عفونت به کلیه ها منتقل شود می تواند یک مشکل سلامتی جدی باشد.
مصرف برخی داروها
برخی از داروهای خاص، به ویژه داروهای شیمی درمانی مانند ایفوسفامید، می توانند باعث التهاب مثانه شوند.
پرتو درمانی
پرتودرمانی ناحیه لگن نیز می تواند باعث ایجاد تغییرات التهابی در بافت مثانه شود.
استفاده از سوند
استفاده طولانی مدت از سوند می تواند موجب عفونت های باکتریایی و آسیب و التهاب بافت مثانه شود.
التهاب ناشی از سندرم مثانه دردناک
علت این التهاب مزمن مثانه که به آن سندرم مثانه دردناک نیز گفته می شود، ناشناخته است و اغلب در زنان تشخیص داده می شود.
در مواردی هم سيستيت ممكن است عارضه ای باشد که در پی بيماری هایی مانند ديابت، سنگ هاي كليه، بزرگ شدن پروستات و ... رخ دهد.
علائم سیستیت
علائم سیستیت اغلب شامل موارد زیر است:
- تب درجه پایین
- ادرار مکرر و اندک
- احساس ناراحتی لگن
- خون در ادرار (هماچوری)
- عبور ادرار شیری یا بوی تند
- احساس فشار در پایین شکم
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- یک فشار قوی و مداوم برای ادرار کردن
در كودكان، بی اختیاری ادرار در روز نيز ممكن است نشانه عفونت دستگاه ادراری (UTI) باشد.بی اختیاری ادرار در خواب در شب به خودی خود احتمالاً با UTI همراه نیست.در صورت بروز علائم درد کمر یا درد جانبی، تب و لرز، تهوع و استفراغ و اگر ادرار فوری، مکرر یا دردناک دارید که چندین ساعت یا بیشتر طول می کشد یا متوجه خون در ادرار شده اید، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر بعد از اتمام دوره آنتی بیوتیک، علائم سیستیت بازگشت، با پزشک خود مشورت کنید، ممکن است به نوع دیگری از دارو نیاز داشته باشید.
آیا درد شدید در ناحیه لگن ممکن است ناشی از سندرم درد مثانه باشد؟
علائم و نشانه های سندرم درد مثانه از فرد به فرد متفاوت است. در صورتی که مبتلا به سندرم مثانه دردناک هستید، علائم شما همچنین ممکن است در طول زمان تغییر کنند، گه گاه در پاسخ به عوامل مؤثر مانند قاعدگی، مدت زمان طولانی نشستن، استرس، تمرین و فعالیت جنسی بدتر می شوند.
علائم و نشانه های سندرم مثانه دردناک عبارتند از:
- درد در لگن و یا بین واژن و مقعد در زنان
- درد بین کیسه ی بیضه و مقعد در مردان (میاندوراه)
- درد مزمن لگن
- نیاز مداوم و فوری به ادرار کردن
- ادرار مکرر، اغلب از مقدار کم، سرتاسر روز و شب (تا 60 بار در روز)
- درد و یا ناراحتی در حالی که مثانه پر می شود و تسکین بعد از ادرار کردن.
- درد در طی رابطه جنسی
شدت علائم برای همه متفاوت است، و برخی افراد ممکن است دوره بدون علائم را تجربه کنند.گرچه علائم و نشانه های سندرم مثانه دردناک ممکن است شبیه به عفونت مزمن دستگاه ادراری باشند، معمولا عفونت وجود ندارد. با این حال، اگر فرد مبتلا به سندرم مثانه دردناک دچار عفونت مجاری ادراری شود، علائم ممکن است بدتر شوند.
عوارض احتمالی این بیماری کدامند؟
این عوامل با افزایش خطر ابتلا به سندرم مثانه دردناک همراه هستند:
- جنسیت شما: زنان بیشتر از مردان مبتلا به سندرم مثانه دردناک تشخیص داده می شوند. علائم در مردان ممکن است سندرم درد مثانه را تقلید کنند، اما اغلب آنها با التهاب غده پروستات (پروستاتیت) همراه هستند.
- رنگ پوست و مو شما: داشتن پوست سرخ و سفید و موهای قرمز با خطر بیشتر سندرم مثانه دردناک همراه است.
- سن شما. اکثر افراد مبتلا به سندرم مثانه دردناک در طی 30 سالگی یا بیشتر تشخیص داده می شوند.
- داشتن اختلال درد مزمن: سندرم مثانه تحریک پذیر ممکن است با اختلالات درد مزمن مانند سندرم روده تحريک پذير يا فيبروميالژيا همراه باشد.
ریسک فاکتورهای سیستیت
احتمال ابتلا به عفونت مثانه یا بازگشت عفونت های مجرای ادراری در بعضی افراد بیشتر است؛ زنان جزو این افراد هستند. یک دلیل اصلی برای این موضوع، آناتومی فیزیکی آن هاست؛ زنان دارای میزراه کوتاه تری هستند، در نتیجه مسیری که باکتری ها برای رفتن از میزراه به مثانه باید طی کنند، در آنان کوتاه تر است.
خطر ابتلا به عفونت های مجرای ادراری در این زنان بیشتر است:
- زنانی که از لحاظ جنسی فعال اند. داشتن رابطه ٔ جنسی می تواند باعث ورود باکتری ها به میزراه شود.
- زنانی که از مواد ضدبارداری خاصی استفاده می کنند. خطر ابتلا به عفونت های مجرای ادراری در زنانی که از دیافراگم استفاده می کنند بیشتر است. دیافراگم هایی که حاوی مواد اسپرم کش هستند، خطر ابتلا به عفونت های مجرای ادراری را بیشتر افزایش می دهند.
- زنان باردار. تغییرات هورمونی در دوران بارداری ممکن است سبب افزایش خطر ابتلا به عفونت مثانه شود.
- زنانی که دچار یائسگی شده اند. تغییرات سطح هورمونی در زنان بعد از یائسگی غالباً با ابتلا به عفونت های مجرای ادراری مرتبط هستند.
سایر ریسک فاکتورها که در مردان و زنان مشترکند، عبارتند از:
- اختلال در مسیر جریان ادرار. این وضعیت می تواند در نتیجه ٔ سنگ مثانه یا بزرگ شدگی پروستات (در مردان) رخ دهد.
- تغییرات سیستم ایمنی. این تغییرات ممکن است در وضعیت های خاصی مانند: دیابت، آلودگی به HIV و درمان سرطان اتفاق بیفتند. سرکوب شدن سیستم ایمنی سبب افزایش خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی مثانه و در بعضی موارد، عفونت های ویروسی می شود.
- استفاده ٔ طولانی مدت از سوند های مثانه. ممکن است افرادی با بیماری های مزمن یا افراد مسن، به این لوله ها نیاز داشته باشد. استفاده ٔ طولانی مدت از آن ها می تواند سبب افزایش خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی و آسیب بافتی مثانه گردد.
در مردانی که مشکلات مستعدکننده ندارند، سیستیت نادر است.
در صورت درمان نشدن التهاب مثانه فرد چه مشکلاتی را در پی خواهد داشت؟
التهاب مثانه می تواند منجر به عوارض متعددی شود، از جمله:
- گنجایش مثانه کاهش یافته: سندرم مثانه دردناک می تواند باعث سفت شدن دیواره مثانه شود که به مثانه این امکان را می دهد که ادرار کمتری را نگه دارد.
- کیفیت زندگی پایین تر: ادرار و درد مکرر ممکن است فعالیت های اجتماعی، کار و فعالیت های دیگر زندگی روزمره را مختل کند.
- مشکلات صمیمیت جنسی: ادرار مکرر و درد ممکن است روابط شخصی شما را تحت فشار قرار دهد و ممکن است متحمل مشکلاتی در برقراری صمیمیت جنسی شوید.
- مشکلات احساسی: درد مزمن و اختلال خواب همراه با سندرم مثانه دردناک ممکن است سبب استرس عاطفي شود و منجر به افسردگي شود.
چه زمانی باید برای التهاب مثانه به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت ابتلا به عفونت کلیه, به دنبال کمک پزشکی فوری باشید, مخصوصا اگر این علائم را داشتید:
- درد کمر یا پهلو
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
اگر شما ادرار فوری, مکرر و یا دردناک داشتید که بیش از چند ساعت یا بیشتر طول بکشدو یا اگر خون را در ادرار خود می بینید, به پزشک مراجعه کنید. اگر در گذشته دچار عفونت ادراری بودید و علائم قبلتان را داشتید, به پزشک مراجعه کنید. هم چنین اگر یک دوره آنتی بیوتیک را تمام کردید, به پزشک مراجعه کنید.
پیشگیری از سیستیت
گاهی اوقات پزشکان اقدامات زیر را برای پیشگیری از بروز مکرر عفونت های مثانه توصیه می کنند:
- مقادیر زیادی مایعات، مخصوصاً آب، بنوشید. به ویژه اگر تحت شیمی درمانی یا پرتودرمانی هستید – به خصوص در روزهای درمان – مقادیر زیادی مایعات مصرف کنید.
- مکرراً ادرار کنید. اگر احساس دفع ادرار دارید، رفتن به توالت را به تأخیر نیندازید.
- پس از دفع مدفوع، ناحیه ٔ مقعدی خود را با کشیدن دست از جلو به عقب تمیز کنید. این کار مانع گسترش باکتری های ناحیه ٔ مقعدی به واژن و میزراه می شود.
- به جای استحمام در وان، از دوش استفاده کنید. اگر مستعد ابتلا به عفونت باشید، دوش گرفتن به جای استحمام در وان می تواند از ابتلای شما جلوگیری نماید.
- پوست اطراف واژن و مقعد را به آرامی شستشو دهید. این کار را هر روز انجام دهید ولی از صابون های زبر استفاده نکنید و عمل شست وشو را به آرامی انجام دهید چون در غیر این صورت، پوست نازک اطراف این نواحی ممکن است آسیب ببیند.
- پس از اتمام رابطه ٔ جنسی، در اولین فرصت مثانه ٔ خود را خالی کنید. یک لیوان آب بنوشید تا به شست وشو و دفع باکتری ها کمک کند.
- از اسپری های دئودورانت یا محصولات زنانه در ناحیه ٔ تناسلی استفاده نکنید. این محصولات می توانند به میزراه و مثانه آسیب بزنند.
برای تشخیص التهاب مثانه (سیستیت) چه آزمایش هایی انجام می شود؟
- آنالیز ادرار: در صورتی که مشکوک به عفونت مثانه باشید، ممکن است پزشک برای شما آزمایش ادرار تجویز کند. از طریق این آزمایش وجود خون یا چرک در ادرار مشخص خواهد شد. همچنین ممکن است پزشک درخواست آزمایش کشت باکتری ادرار بدهد.
- سیستوسکوپی: در این آزمایش سیستوسکوپ –لوله نازک مجهز به دوربین و منبع نور- را از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کنند تا دستگاه ادراری شما را از نظر بیماری های مختلف بررسی کنند.
همچنین با استفاده سیستوسکوپ می توان نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی خارج کرد. اگر اولین بار است که علائم و نشانه های التهاب مثانه را مشاهده می کنید، به احتمال زیاد لازم نیست این آزمایش را انجام دهید.
- عکسبرداری: معمولا نیازی به عکس نیست اما در بعضی موارد –به خصوص زمانی که هیچ نشانه ای از عفونت مشاهده نشود- ممکن است لازم باشد تصویر دستگاه ادراری گرفته شود. به عنوان مثال اشعه x یا سونوگرافی ممکن است به پزشک کمک کند تا سایر علل احتمالی التهاب مثانه مانند تومور یا ناهنجاری ساختاری را تشخیص دهد.
برای درمان التهاب مثانه (سیستیت) از چه داروهایی استفاده می شود؟
به طور کلی از میان انواع سیستیت ها، سیستیت باکتریایی با آنتی بیوتیک درمان می شود و داروهایی که برای درمان سیستیت غیر عفونی تجویز می شود، متفاوت است و به علت ایجاد سیستیت بستگی دارد.
لازم به ذکر است این مطالب جهت اطلاع عمومی است و مصرف هیچ گونه دارویی پیش از مشورت با پزشک مجاز نمی باشد.
۱. درمان سیستیت باکتریایی
اولین اقدام برای درمان سیستیت باکتریایی، مصرف آنتی بیوتیک ها است. این که چه نوع دارویی تا چه مدت باید مصرف شود، به باکتری های موجود در بدن و وضعیت جسمانی شما بستگی دارد.
در صورتی که اولین بار است به این عفونت مبتلا می شوید، بعد از یک یا چند روز مصرف آنتی بیوتیک این بیماری تا حد قابل توجهی بهبود خواهد یافت. با این حال بسته به شدت عفونت ممکن است لازم باشد به مدت سه روز تا یک هفته آنتی بیوتیک مصرف کنید.
اگر به صورت مکرر به عفونت های مجاری ادراری مبتلا می شوید، ممکن است طی مدت طولانی تری آنتی بیوتیک مصرف کنید. در این مورد ممکن است نیاز باشد به یک پزشک متخصص در زمینه اختلالات دستگاه ادراری (متخصص اورولوژیست یا نفرولوژیست) مراجعه کنید تا مشخص شود که آیا ناهنجاری های اورولوژی باعث ایجاد عفونت شده است یا خیر.
اگر علت بروز سیستیت عفونت های بیمارستانی باشد، پزشکان در درمان آن با یک چالش مواجه هستند زیرا باکتری هایی که در بیمارستان ها وجود دارند، اغلب نسبت به انواع داروهای آنتی بیوتیک مقاوم هستند به همین دلیل نیاز است جهت درمان بیماری انواع مختلفی از آنتی بیوتیک ها مورد استفاده قرار گیرند یا حتی سایر درمان ها موثر باشند.
از آنجایی که زنان یائسه بیش تر در معرض ابتلا به سیستیت قرار دارند، پزشک به احتمال زیاد استفاده از کرم استروژن واژینال را توصیه می کند. (این تجویز در صورتی است که بیمار قادر به استفاده از این کرم ها باشد و مصرف این دارو برای بیمار مشکلات دیگری را ایجاد نکند.)
۲. درمان سیستیت بینابینی
علت وجود التهاب در سیستیت بینابینی به طور دقیق مشخص نیست و یک درمان مشخص برای آن وجود ندارد و روش های درمان برای هر بیمار متفاوت است. عواملی که باعث ایجاد سیستیت بینابینی می شوند شامل موارد زیر است:
- داروهای خوراکی یا داروهایی که مستقیما در مثانه قرار می گیرند.
- روش های درمانی مانند کشش مثانه با آب یا گاز و جراحی مثانه.
- تحریک عصب با پالس های الکتریکی خفیف که برای تسکین درد لگن و درمان تکرر ادرار استفاده می شود.
۳. درمان انواع دیگری از سیستیت های غیر عفونی
- اگر بدن شما به مواد شیمیایی خاصی مانند مواد شوینده یا محصولات مراقبت جنسی حساسیت نشان می دهد، عدم استفاده از این محصولات احتمال ابتلا به سیستیت را تا حد زیادی کاهش می دهد و در صورت ابتلا به این بیماری، از تشدید علائم آن جلوگیری می کند.
- درمان های سیستیت ناشی از شیمی درمانی یا پرتو درمانی بر کنترل درد (معمولا با دارو) و هیدراسیون (دریافت مایعات کافی برای از بین بردن مواد محرک مثانه) متمرکز است.
درمان های خانگی برای بیماری سیستیت
- کمپرس آب گرم: از کیسه آب گرم استفاده کنید. قرار دادن یک کیسه آب گرم روی شکم فشار مثانه کاهش می دهد و درد آن را تسکین داده و به حداقل می رساند.
- هیدراته نگهداشتن بدن: مایعات زیادی بنوشید تا بدنتان را مرطوب نگه دارید. تا زمانی که التهاب به طور کامل برطرف نشده از مصرف قهوه، نوشیدنی های کافئین دار، آب مرکبات و غذاهای پر ادویه پرهیز کنید. این مواد می توانند مثانه را تحریک کنند و نیاز به دفع ادرار را تشدید کنند.
- استفاده از سیتزبث: برای کمک به تسکین درد و ناراحتی های دیگر به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از سیتزبث (حمام آب گرم) استفاده کنید.
سیتزبث (لگن هموروئید) تجهیزی است جهت آب درمانی که به تسریع روند بهبود التهاب مثانه کمک می کند. هیدروتراپی با سیتزبث، جریان خون را در ناحیه تحت درمان افزایش داده و به این ترتیب پروسه درمان را کوتاه تر می کند.
بیماری آمفیزم چیست؟
