بیماری آمفیزم چیست؟

آمفیزم یک بیماری پیش رونده و بلند مدت است که ریه ها را درگیر می کند و در ابتدای بیماری باعث تنگی نفس می شود. تنگی نفس در این بیماری به دلیل تورم بیش از حد آلوئولی ( کیسه های هوا در ریه ها ) می باشد. در افرادی که به آمفیزم ریوی مبتلا هستند، بافت ریه ها که وظیفه انتقال هوا ( اکسیژن و دی اکسید کربن ) را دارد از کار می افتد و یا تخریب می شود.
آمفیزم ریوی شامل گروهی از بیماری هاست که با نام بیماری های انسداد مزمن ریوی شناخته می شوند. به این دلیل این اسم انتخاب شده است که هوا در مجراهای هوایی حرکت کندی دارد و یا از حرکت باز ایستاده است و هنگام تنفس هوایی جابه جا نمی شود.

آمفیزم چگونه به وجود می آید؟

آسیب دیدن دیواره و پوشش کیسه های هوای ریه ها و درمان نشدن آن در طولانی مدت منجر به بروز آمفیزم می شود. این آسیب به مرور زمان بدتر شده و باعث از بین رفتن بافت های شکننده کیسه های هوا و شکل گیری حباب های هوایی در ریه ها می شود؛ در این صورت هوا درون کیسه های بافت های آسیب دیده به دام افتاده، ریه ها به آرامی بزرگ تر شده و تنفس فرد را دچار سختی می کند. ناتوانی در خارج کردن سریع هوای دم از ریه ها که پزشکان به آن "محدودیت جریان هوا" می گویند، از بارزترین علائم آمفیزم است که در صورت بروز لازم است فرد با مراجعه به پزشک از عملکرد صحیح ریه های خود مطمئن شود. بروز آمفیزم در حالت کلی دو دلیل عمده دارد که شامل استعمال دخانیات و کمبود آلفا -۱ آنتی تریپسین (AAT) است.

دلایل بروز آمفیزم چیست؟

علت اصلی بروز آمفیزم در اکثر مواقع استفاده از محصولات توتون و تنباکو است؛ البته پزشکان اطلاعات دقیقی از چگونگی اثرگذاری سیگار در نابودی دیواره کیسه های هوا ندارند، اما با توجه به بررسی های انجام شده افراد سیگاری تا ۶ برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری به آمفیزم مبتلا می شوند. پرسش های بی شماری پیرامون این حقیقت وجود دارد که چرا تنها عده ای از مصرف کنندگان دخانیات دچار این بیماری می شوند. در مورد علت دوم نیز باید گفت که آلفا -۱ آنتی تریپسین یا AAT یک پروتئین طبیعی است که در خون انسان گردش می کند. وظیفه اصلی این پروتئین جلوگیری از آسیب رساندن گلبول های سفید خون به بافت های طبیعی است و کمبود آن در بدن باعث می شود که این گلبول ها به بافت ریه حمله کرده و به آن آسیب بزنند. در افراد سیگاری مبتلا به این کمبود، میزان آسیب تا چندین برابر بیشتر است. علاوه بر این موارد پزشکان معتقد هستند که قرار گرفتن افراد غیر سیگاری در معرض دود افراد سیگاری و نیز آلودگی هوا می توانند در طولانی مدت منجر به بروز آمفیزم شود.

علائم آمفیزم چیست؟

تنگی نفس از ابتدایی ترین علائم آمفیزم به شمار می رود. با توجه به کم کاری عضلات تنفسی در مبتلایان به این بیماری، انجام کوچک ترین فعالیت های فیزیکی منجر به احساس کمبود نفس در این افراد می شود. در موارد وخیم تر مبتلایان حتی در حالت نشسته نیز با مشکل تنفسی مواجه می شوند. بروز علائمی هم چون خس خس سینه، سرفه مزمن و احساس سنگینی و درد در قفسه سینه نیز می تواند از علائم آمفیزم باشد و در شرایط حادتر فرد مبتلا ممکن است با از دست دادن اشتها، افسردگی، مشکلات خواب، خستگی، عفونت های مکرر ریه، سردردهای صبحگاهی و کاهش وزن بیش از حد مواجه شود. با افزایش سن تمامی این مشکلات توسعه یافته و در سنین بین ۴۵ تا ۶۰ سالگی عملکرد ریه فرد به تدریج از دست می رود.

عوامل خطر آمفیزم

علاوه بر سیگار، برخی عوامل خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند که عبارتند از:

آلفا-1-آنتی تریپسین

آلفا-1-آنتی تریپسین (ضد پروتئین آلفا-1) ماده ای است که با آنزیم مخرب در ریه ها به نام تریپسین مبارزه می کند. بدن مبتلایان به کمبود آلفا-1-آنتی تریپسین نمی تواند به اثرات مخرب تریپسین پاسخ دهد. در این صورت ممکن است بافت ریه توسط تریپسین به آرامی از بین برود و عملکرد ریه ها را کاهش دهد و تعادل بین تریپسین و آنتی تریپسین مختل می شود که منجر به اثر “تحمل معصوم- innocent bystander” می شود.

آلودگی هوا

• آلودگی هوا به همان روش دود سیگار عمل می کند.
• آلاینده ها باعث ایجاد التهاب در مجاری هوایی شده و منجر به از بین رفتن بافت ریه و تخریب آن می شوند.

واکنش غیرطبیعی راه هوایی

واکنش غیرطبیعی راه هوایی مانند آسم برونشیال، یک عامل خطر برای ایجاد آمفیزم است.

جنسیت

مردان نسبت به زنان بیشتر به آمفیزم مبتلا می شوند. دلیل دقیق این امر ناشناخته است، اما اختلافات بین هورمون های زن و مرد می تواند یک عامل تاثیر گذار باشد.

سن

افزایش سن یک عامل خطر برای آمفیزم است. عملکرد ریه با افزایش سن کاهش می یابد. بنابراین، به نظر می رسد که هرچه فرد مسن تر باشد، با افزایش احتمال تخریب بافت ریه احتمال ابتلا فرد هم بیشتر می شود. تأکید بر این نکته مهم است که COPD صرفاً آمفیزم یا برونشیت نیست بلکه ترکیب های متفاوتی از هر دو می باشد.

عوارض جانبی آمفیزم ریوی

افراد مبتلا به آمفیزم نیز احتمال بیشتری به پیشرفت در این موارد دارند:

مردن ریه (پنوموتوراکس)

مرگ ریه می تواند در افرادی که دارای آمفیزم شدید هستند، تهدید کننده حیات باشد، زیرا عملکرد ریه ها در حال حاضر به خطر افتاده است ، این اتفاقی غیرعادی است اما زمانی که اتفاق بیفتد، بسیار جدی می باشد.

سوراخ های بزرگ در ریه ها (بولاعه)

برخی از افراد مبتلا به آمفیزم فضاهای خالی را در ریه ها به نام بولاعه ایجاد می کنند و آنها می توانند به اندازه نیمی از ریه بزرگ باشند.علاوه بر کاهش حجم فضای موجود ریه، بولاعه غول پیکر می تواند خطر ابتلا به پنوموتوراکس را افزایش دهد.

مشکلات قلبی

آمفیزم می تواند فشار داخل رگ هایی را افزایش دهد که قلب و ریه را متصل می کنند و این می تواند یک بیماری به نام کور پومونئال ایجاد کند که در آن بخشی از قلب، بزرگ و ضعیف می شود.

جلوگیری از بروز آمفیزم ریوی

برای جلوگیری از آمفیزم، سیگار نکشید و دود تنفس نکنید ، اگر شما با بخارات شیمیایی یا گرد و غبار کار می کنید، یک ماسک برای محافظت از ریه های خود بزنید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر دچار تنش ناگهانی تنفس در چند ماه گذشته شدید، به پزشک خود مراجعه کنید، به خصوص اگر در حال بدتر شدن است یا فعالیت های روزمره شما را مختل کرده.با گفتن اینکه پیر شدید و از قیافه افتادید، نادیده اش نگیرید در صورت نیاز فوری به پزشک مراجعه کنید، اگر:

• با تنگی نفستان نمی توانید از پله ها بالا بروید.
• لبها یا ناخن هایتان به شدت به رنگ آبی یا خاکستری تبدیل شده اند.

تشخیص آمفیزم ریوی

برای تعیین اینکه آیا شما دارای آمفیزم هستید یا خیر، پزشک درباره سابقه پزشکیتان سوال هایی می کند و معاینه فیزیکی انجام خواهد داد ، پزشکتان ممکن است انواع آزمایشاتی را تجویز کند.

آزمایشات آزمایشگاهی

خون گرفته شده از یک شریان در مچ دست را می توان آزمایش کرد تا تعیین کرد که ریه های شما چگونه اکسیژن را انتقال می دهند و دی اکسید کربن را از جریان خون خود حذف می کنند.

آزمایشات تصویربرداری

اشعه ایکس قفسه سینه می تواند به تشخیص پیشرفته آمفیزم کمک کند و دیگر علل ضعف تنفس را رد کند.اشعه ایکس-ری قفسه سینه نیز می تواند نتایج نرمالی را در صورت وجود آمفیزم نشان دهد.

آزمایشات ریوی

این آزمایشهای غیر تهاجمی، اندازه گیری میزان هوایی که ریه ها می توانند نگه دارند را نشان می دهند و همچنین هوایی که به رگهای شما داده می شود.

چگونه می توان بیماری آمفیزم را درمان کرد؟

به طور کلی بیماری آمفیزم قابل درمان نیست، اما روش هایی وجود دارد که علائم را از بین می برد و باعث می شود فرد بیمار راحت تر نفس بکشد. این درمان ها همچنین از بروز مشکلات بیشتر و وخیم شدن بیماری پیشگیری می کند. برای مثال پزشک می تواند برای بیمار داروهایی نظیر برونکودیلاتورها (گشادکننده های ریه) را تجویز کند که با شل کردن عضلات ریه و گستردن معابر عبور هوا، علائم بیماری را کاهش می دهند. این داروها می توانند به صورت اسپری های استنشاقی، قرص و یا شربت تجویز شود. در صورت خفیف بودن بیماری پزشک از بیمار می خواهد که تنها در صورت شدت گرفتن علائم از این موارد استفاده کند و در صورت وخیم بودن بیماری مصرف آن ها به صورت دوزهای روزانه و در طولانی مدت تجویز می شود.

مهارکننده فسفودی استراز -۴ یا PDE-4، استروئیدها و داروهای ترکیبی و موکولیتیک نیز از جمله داروهای مؤثر برای درمان بیماری های انسداد مزمن ریوی مزمن (COPD) محسوب می شود که با بهبود عملکرد ریه ها، کاهش مخاط و تورم مجاری تنفسی و نیز تسهیل سرفه کردن، علائم این بیماری ها را مهار می کنند؛ البته پزشک ممکن است بسته به شرایط تنفسی بیمار از اکسیژن تراپی و در بیماران دارای زمینه های وراثتی هم چون نبود پروتئین آلفا ۱ آنتی تریپسین از پروئتین تراپی نیز استفاده کند. در بعضی مواقع برای کاهش حجم ریه ها، ازبین بردن کیسه های هوای حجیم شده به عمل های جراحی و در موارد بسیار نادر پیوند ریه نیاز است.

آمبولی ریه چیست؟