در تمامی پژوهش های علمی، فصل اول “مقدمه” یا “کلیات تحقیق” نامیده می شود که خود قسمت های متنوعی دارد. در پایان نامه معمولا فصل اول شکل گسترش یافته پروپوزال است. این فصل باید خواننده را مجذوب کرده و تحقیق را آشکار کند. از آنجایی که پایان نامه با این فصل آغاز می شود، فصل اول پایان نامه نقش کلیدی در هدایت خواننده به سمت متن اصلی و گزارش تحقیق و پژوهش انجام گرفته دارد. بنابراین بد نیست که با ساختار و نحوه نگارش آن بیشتر آشنا شوید. ما در این بخش از ساعد نیوز ضمن معرفی بخش های مختلف فصل اول پایان نامه سعی کرده ایم نحوه نگارش و گردآوری هر یک از بخش ها را نیز برای شما عزیزان آموزش دهیم با ما همراه باشید.
فصل اول پایان نامه چیست و از چه بخش هایی تشکیل شده است:
- مقدمه: مقدمه یکی از مهمترین بخش های یک پایان نامه است. در حقیقت مقدمه پاسخ به این سوال است که: ” چرا پژوهش انجام شده است “. هرچه مقدمه شما جذاب تر باشد، خواننده رغبت بیشتری برای خواندن ادامه مطلب خواهد داشت. این جمله به این معنی است که، در صورتی که یک مقدمه فاقد اعتبار باشد و اصولا ضعیف جلوه داده شود، خواننده از ادامه خواندن آن پژوهش خودداری می کند.
- بیان مساله: یکی از مهم ترین نکاتی که باید در فصل اول پایان نامه به آن اشاره شود تشریح و بیان مساله ی تحقیق است به شکلی که خواننده بداند در فصول بعدی پایان نامه قرار است درباره چه مطالبی مطالعه کند.
- سوالات پژوهش: اگر در تحقیق شما فقط یک متغیر وجود داشته باشد بهتر است به جای نوشتن فرضیه به مطرح کردن سوال بپردازید. این سوالات معمولا از دل اهداف مطالعه بیرون کشیده می شود و در ادامه به معرض آزمایش گذاشته می شود. سوالات نیز باید همانند اهداف تحقیق کاملا دقیق و شفاف و به صورت یک جمله کامل ذکر شوند. می توان گفت “هدف”، “سوال” و ” فرضیه” هر سه از لحاظ معنا یکی هستند ولی به اشکال مختلف و متفاوتی بیان می شوند.
- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش: آنچه پژوهش به دنبال انجام آن است. در این قسمت به ترتیب اهداف آرمانی، اصلی و یا کلی، ویژه و یا اختصاصی و نیز کاربردی بیان می شود.
- اهداف پژوهش: این قسمت شامل هدفهای مورد نظر در پایان نامه، روشها و نحوه انجام تحقیق و نتایج حاصل از آن می باشد. اغلب منابع مروری (Literature Review) نیز در این قسمت انجام می پذیرد. همچنین ذکر اهمیت موضوع تحقیق در رابطه با توسعه کشور توصیه می شود.
- فرضیه های پژوهش: یکی از مواردی که می تواند فصل اول پایان نامه را جذاب تر کند ارائه فرضیات یا نظریاتی است که هنوز قطعی نیستند و قرار است پس از آزمایش و بررسی رد یا قبول شوند. این فرضیه حتی می تواند پیشنهاد محقق درباره مساله ای باشد که در نهایت ارزش آزمایش و بررسی را پیدا کرده است. فرضیات نیز همانند اهداف مطالعه باید دقیق، واضح و کامل، بخصوص با استفاده از لغات قابل اندازه گیری، بیان شوند. این فرضیات در واقع پیش ینی های محقق از نتایج کار مطالعاتی است که انجام خواهد داد.
- محدوده مکانى و زمانى: هر پژوهشی ممکن است محدودیت هایی داشته باشد که باید به آن ها نیز به شکلی دقیق و واضح اشاره شود. لازم است مشخص شود چرا و چگونه متغیر فعلی، می تواند بر نمونه ی تحقیق یا نتایج یافته ها تاثیر بگذارد.
در فصل اول پایان نامه، موضوع مورد مطالعه تعریف شده و دلایل انتخاب آن مشخص می شود. به طور کلی در این فصل اهداف کلی و جزیی و تعیین قلمرو مکانی و زمانی تحقیق را شرح می دهند. در واقع فصل اول یا مقدمه پایان نامه، شمای کلی فصول پایان نامه را نشان می دهد.
چه زمانی نوشتن مقدمه پایان نامه را آغاز کنیم
اصولا نمی توان زمان قطعی و مشخصی برای نگارش مقدمه پایان نامه تعیین کرد، اما از آنجایی که طبیعتا برای نوشتن این بخش، می بایست بر قسمت های مختلف پایان نامه و مسایلی که در آن مطرح و تشریح می کنید، واقف باشید، توصیه می شود که کار نگارش مقدمه پایان نامه در مراحل پایانی انجام گیرد تا پس از تحلیل و بررسی کامل موضوع، مقدمه ای جامع تر، مفیدتر و بهتر بنویسید. چراکه به هرحال آنچه در ابتدا از پایان نامه شما پیش روی اساتید قرار می گیرد فصل اول پایان نامه و مقدمه آن است. بنابراین هرچه زمان و دقت بیشتری در این بخش لحاظ کنید مسلما نتیجه رضایت بخش تری کسب خواهید کرد.
طول مقدمه پایان نامه
معمولا اندازه مشخص و معینی برای حجم مقدمه پایان نامه ذکر نمی شود؛ به طوری که اندازه مقدمه می تواند از یک پاراگراف تا چند صفحه نیز باشد. این اندازه به عواملی مثل مقطع تحصیلی، حجم کلی پایان نامه و ... وابسته است. بهترین راه برای تعیین میزان حجم آن، مشورت با استاد راهنما و مطالعه بسیار و دقیق پایان نامه های دیگران برای آشنایی بیشتر با ساختار آن است. اما آنچه همواره باید به آن توجه کرد مختصر و مفید بودن مقدمه است تا برای مخاطب خسته کننده نشود و بتواند در زمان کوتاهی آن را مطالعه کند.
کلیات تحقیق مى بایست شامل موارد ذیل باشد:
- بیان واضح و کامل مسئله مورد بررسى یا هدف مطالعه.
- بیان دلایل اهمیت موضوع و ارزشیابى آن.
- بیان مختصر تاریخچه کارها و تحقیقات قبلى انجام شده روى موضوع و وضعیت فعلى آن.
- معرفى و مرور اجزاء و بخش هاى پایان نامه. این مطالب به این سؤال که چرا این بررسى یا پایان نامه صورت مى پذیرد پاسخ داده، و نشان میدهد که گامى در جهت تکمیل و با رفع نقص فعالیت گذشتگان مى باشد.
- توضیحات مختصرى در مورد نحوه تجزیه و تحلیل مسأله و روشها، نحوه انجام تحقیق ونتایج بدست آمده از آن به نظر مى رسد که ضرورتى نداشته باشد.
- همانطور که اشاره شد متن پایان نامه معمولا با فصلی تحت عنوان کلیات تحقیق یا مقدمه شروع شده و با ارائه فهرست منابع و پیوست ها پایان می پذیرد.
تذکر: اولین صفحه شماره دار پایان نامه صفحه کلیات تحقیق یا مقدمه است، صفحات قبل از مقدمه با حروف الفبا شماره گذاری می شوند و شماره صفحات در پایین صفحه به صورت وسط چین، به فاصله 2 سانتی متر از لبه پایینی کاغذ نوشته می شود. (توجه شود اگر چه شمارش صفحات مقدماتی از جلد شروع می شود اما صفحه روی جلد و صفحه سفید و صفحه بسم ا.. شماره گذاری نمی شوند و شماره گذاری صفحات مقدماتی از صفحه عنوان با حرف (ت) شروع می گردد).
قابل ذکر است، که هر فصل تنها یک عنوان اصلی دارد که به فاصله سه سانتی متر از کادر بالایی در وسط صفحه ظاهر می شود. ضمنا هر فصل، شماری عناوین فرعی دارد، که اولین عنوان فرعی به فاصله دو سطر از عنوان اصلی و در منتهی الیه سمت راست کادر قرار می گیرد. پس از آن متن فصل به فاصله یک سطر شروع می شود. عناوین فرعی همواره به فاصله دو سطر از قسمت قبلی نگاشته می شود. برای آگاهی بیشتر به نمونه آورده شده تذکر: لازم است عنوان اصلی با فونت 18 و عنوان فرعی با فونت 16 نازنین تایپ شود.
چگونه نوشتن پایان نامه را آغاز کنیم؟
