گیاه نسترن درختچه کوچکی است با ارتفاع حداکثر 3 متر و برگ‌هایی شامل پنج تا هفت برگچه دندانهدار که به شکل بیضی نوک‌تیز بوده و گل‌ها به رنگ‌های گلی (قرمز کم‌رنگ)، سفید مایل به گلی و یا سفید هستند.این گل زیبا و خوش‌عطر سرشار از خواص دارویی است که علاوه بر آن رب مخصوص خوراکی نیز از آن تهیه می‌شود که می‌تواند جایگزین رب انار جهت استفاده در غذاها باشد؛ در ذیل به معرفی این گل و خواص آن می‌پردازیم.
میوه تازه گل نسترن(میوه گل سرخ) حاوی 5/0 تا 7/1 درصد ویتامین C است که ترکیبی از آسکوربیک اسید و هیدرو اسکوربیک اسید است؛ میزان ویتامین C میوه خشک موجود در بازار، ممکن است مختلف باشد، در آزمایشی که با روش رنگ‌‌سنجی و تین لایه کروماتوگرافی انجام گرفت، مشخص شد کاهش ویتامین C بستگی به مقدار خرد کردن و ذرات این میوه دارد به عنوان مثال در صورتی که میوه فقط نصف شود، میزان ویتامین C موجود در آن پس از یک سال و نیم نصف می‌شود، در حالی که اگر خرد شود، پس از شش ماه صددرصد ویتامین C آن از بین می‌رود. در بعضی منابع از میوه گل سرخ به عنوان غنی‌ترین منبع ویتامین C یاد شده است؛ مرکبات 50 میلی‌گرم، کلم بروکلی خام و کیوی حدود 100 میلی‌گرم، بعضی سبزیجات مناطق گرمسیری 200 تا 300 میلی‌گرم، میوه گل‌سرخ 1250 میلی‌گرم، آسرولا 1000 تا 2330 میلی‌گرم و مارجون 3150 میلی‌گرم در هر صد گرم ویتامین C دارند؛ میوه این گل 20 برابر لیمو ویتامین C دارد.
میوه گل نسترن یا همان میوه گل سرخ همچنین حاوی ویتامین‌های A1، B1، B2، B3 و K است؛ از دیگر ترکیبات این میوه، پکتین (11 درصد)، تاتن‌ها (2 تا 3 درصد)، اسید سیتریک و اسید مالیک، فلاونوئیدها، رنگدانه‌های زرد و قرمز مخصوصاً کاروتنوئیدها، وانیلین، اسانس و قندها را می‌توان نام برد.
گل نسترن که در زبان انگلیسی به آن Dog Rose (به معنی رزِ سگ) گفته می‌شود، به این دلیل چنین نامی گرفت که سال‌ها پیش مردم معتقد بودند که که می‌توان از ریشه گل نسترن برای درمان کسانی که توسط سگ هار گاز گرفته شدند، استفاده کرد. نام علمی و لاتین گل نسترن نیز Rosa Canina است. گل نسترن اغلب «گل رز وحشی» نیز نامیده می‌شود و همچنین به‌دلیل خاردار بودن آن ، گل بریارد نیز نام می‌گیرد (بریارد، سگی است که موی بلند و زبر و گوش‌های تیز دارد). بنابراین نام‌های مختلف این گل عبارتند از: briar-rose ، dog briar، wild rose، dog berry ، witches’ briar ، common briar rose، brier.
گل نسترن بومی شمال آفریقا، خاورمیانه و اروپاست. این گل در امتداد کناره‌های جنگل‌ها، پرچین‌های کنار چمنزارها و در خاک نسبتاً خشک (به‌ویژه خاک گچی) رشد می‌کند. بوته‌های آن در صورت مراقبت مناسب می‌توانند تا 3 متر رشد کنند.
گل نسترن مانند بیشتر گونه‌های گل رز، درختچه‌ای برگ‌ریز با برگ‌های بزرگ، ساقه‌های خاردار و گل‌های پنج گلبرگی است که گل‌های آن کمی معطر هستند و این عطر اغلب از تابستان تا پاییز روی گیاه باقی می‌ماند. برگ‌های گل نسترن در طرفین ساقه‌ها به 2 الی 3 جفت برگچه کوچک‌تر و دندانهدار تقسیم می‌شوند. همچنین گل‌های فراوانی که در اوایل تابستان تولید می‌شوند معمولاً صورتی کم‌رنگ هستند اما رنگ آن‌ها ممکن است از سفید خالص تا صورتی، متغیر باشد.
گلبرگ‌های گل نسترن در فصل پاییز، با میوه‌های کوچک، قرمز، توت‌مانند و بیضوی به طول 15 الی 20 میلیمتر، به شکل خوشه‌های کوچک جایگزین می‌شوند که به rosehips نیز معروف هستند. میوه‌های گل نسترن برای پرندگان جذاب هستند و همچنین با توجه به سطح بالای ویتامین C که در خود دارند، بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند.
گل نسترن از خانواده گل سرخ یا گل رز (Rosaceae) است و نام‌های زیادی دارد. این گل دارای گل‌های صورتی یا سفید است و میوه‌ای قرمز دارد. گل نسترن تاریخچه غنی برای به اشتراک گذاشتن دارد، زیرا مصارف دارویی آن از زمان بقراط آغاز و از ریشه‌ها، شاخ و برگ، شکوفه‌ها و میوه آن در نسخه‌های مختلف پزشکی استفاده شده است. طب سنتی مصرف این گیاه را داروی تقویت قلب و اعصاب و آرامش‌بخش می‌داند. در ادامه برخی از خواص گل نسترن را آورده‌ایم:
بر اساس نتایج آزمایشی که روی موش‌ها انجام شد، موش‌هایی که عصاره این گل را دریافت کردند در مقایسه با موش‌هایی که از این امکان محروم بودند، آستانه تحمل بیشتری نسبت به قند نشان دادند. طب سنتی برای کاهش میزان قند خون در بیماران مبتلا به دیابت مصرف منظم پودر این گیاه یا میوه آن را توصیه می‌کند.
از خواص این گیاه برای پوست می‌توان به تأثیر آن روی حفظ رطوبت و شادابی پوست اشاره کرد که علتش وجود ویتامین A در آن است. روغن این گیاه حاوی اسید چرب مغذی است و مرطوب‌کننده طبیعی عالی پوست نیز محسوب می‌شود. لایه‌برداری، دیگر خواص این گیاه برای پوست است.
می‌توانید روغن میوه آن را با جوش‌شیرین ترکیب کرده و به عنوان شوینده و لایه‌بردار طبیعی پوست مصرف کنید، البته به این نکته توجه داشته باشید که پوست‌های مستعد جوش نباید از آن استفاده کنند. وجود اسیدهای چرب ضدالتهاب و ویتامین‌های C و A در روغن این گیاه همانند آنتی اکسیدان قوی در مقابل چین و چروک و پیری از پوست محافظت می‌کند و قابلیت ترمیم پوست را هم به دنبال دارد.گل نسترن حتی در درمان اختلالات و التهابات کلیه نیز موثر خواهد بود.
مصرف یک لیوان دمنوش میوه این گیاه پیش از غذا سنگ کلیه را دفع می‌کند. به همین دلیل در صورت ابتلا به سنگ کلیه بهتر است که با پزشک معالج خود و دکتر طب سنتی مشورت کنید و در صورت صلاح‌دید، آن را مصرف نمایید.
مصرف چای این گیاه، روند کاهش وزن را سرعت می‌دهد و به کنترل وزن هم کمک می‌کند. وجود تیلیروزید در این گیاه نیز باعث افزایش متابولیسم می‌شود و برای لاغری مفید است.
مصرف گل نسترن، سطح فشار خون را پایین می‌آورد. اگر برای فشار خون بالا دارو مصرف می‌کنید، دقت داشته باشید که مصرف آن، هم‌زمان با داروهای ضدفشار ممکن است تداخل دارویی ایجاد کند. بنابراین حتماً قبل از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.مصرف چای گل نسترن برای سنگ کلیه، فشار خون، و حتی برای کرونا و دیگر بیماری‌های ریه مفید است.
این گل از دیرباز و در زمان قرون وسطی به عنوان داروی گیاهی برای درمان بیماری‌های قفسه سینه محبوبیت داشت. این گیاه چند برابر بیشتر از لیموترش ویتامین C دارد و به همین دلیل هم باعث تقویت بدن در شرایط کرونا می‌شود. البته دقت داشته باشید که داروهای گیاهی را هم نباید بدون توصیه و تجویز پزشک مصرف کرد.
طب سنتی برای درمان ناراحتی‌های رحمی و کیست‌های خوش‌خیم تخمدان مصرف این گیاه را به خانم‌ها توصیه می‌کند. دمنوش یا کوبیده میوه این گیاه به شکل شیاف خاصیت تقویت رحم دارد و رطوبت رحم را نیز خشک می‌کند.
میوه این گیاه، منبع طبیعی ویتامین C و میزان ویتامین C آن سه برابر لیموترش و 12 برابر پرتقال است. در هر 100 گرم میوه این گیاه، نزدیک به 600 میلی‌گرم ویتامین C وجود دارد.
مصرف موضعی این گیاه، همراه با حنا باعث تقویت موی سر می‌شود. به علاوه اینکه مصرف روزانه مداوم یک سال گل خشک نسترن می‌تواند از سفیدی موی سر پیشگیری کند.
این گیاه درمانی، سرشار از ویتامین A و ویتامین C است، باعث تقویت ایمنی بدن می‌شود و از سرماخوردگی و آنفولانزا نیز جلوگیری می‌کند. آنتی اکسیدان‌ها و فلاونوئیدهای موجود در دمنوش این گیاه هم باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. ویتامین E موجود در گل نسترن همانند آنتی اکسیدان قوی از پیری زودرس جلوگیری می‌کند.
دم‌کرده این گیاه، گردش خون در بدن را تقویت می‌کند و آن افزایش می‌دهد. مصرف دمنوش میوه یا عرق آن هم به تصفیه خون کمک می‌کند. طب سنتی با تأکید بر روی خاصیت درمانی عرق نسترن برای تصفیه خون مصرف روزی سه فنجان دم‌کرده این گل را تجویز می‌کند.
وجود اسید تری ترپن در این گیاه از دستگاه گوارش محافظت کرده و از عوامل بیماری‌زای عامل ناراحتی معده، اسهال و اسهال خونی جلوگیری می‌کند. برای درمان اسهال و اسهال خونی کافی است 20 گرم میوه این گیاه را با یک لیوان آب جوشیده سرد‌شده ترکیب کنید و اجازه بدهید که سه ساعت بماند. بعد آن به مدت 15 دقیقه دم کنید. مصرف روزانه 3 فنجان از این ترکیب در طب سنتی برای درمان اسهال و اسهال خونی تجویز شده است.
میوه این گیاه برای رفع التهاب و عفونت معده مفید است. در کنار این، عرق این گل هم انقباض ماهیچه‌های معده را برطرف می‌کند و زخم، درد و عفونت معده را التیام می‌بخشد. دمنوش میوه این گل برای دفع کرم معده توصیه می‌شود.
وجود آنتی اکسیدان و فلاونوئیدها در این گیاه، آن را به یک گیاه دارویی مقوی قلب تبدیل کرده است.طب سنتی برای درمان تپش قلب، مصرف روزی سه لیوان دمنوش میوه این گیاه را توصیه می‌کند. کافی است 10 گرم از این میوه را سه ساعت در آب سرد خیس کنید و سپس روی حرارت ملایم بگذارید تا 5 دقیقه بجوشد. پانزده دقیقه هم ترکیب را دم بگذارید و سپس آن میل کنید. با مصرف این دمنوش علاوه بر درمان تپش قلب، احتمال بروز بیماری‌های قلبی مثل ایست قلبی، حمله قلبی و بیماری کبوتری قلب هم پایین می‌آید.
یکی دیگر از خواص درمانی این گیاه پرخاصیت، درمان مشکلات سنگ کیسه صفرا است. طب سنتی مصرف دمنوش گل نسترن یا دم‌کرده میوه آن را برای درمان سنگ کیسه صفرا تجویز می‌کند.
بیماری کلسترول با رسوب در دیواره رگ‌ها احتمال حمله قلبی را افزایش می‌دهد. یکی از خواص مصرف این گیاه، کاهش کلسترول بد خون است. افرادی که کلسترول بالا دارند می‌توانند با مصرف مداوم گل یا میوه این گیاه، میزان کلسترول خون را پایین بیاورند.
بر اساس تجویز طب سنتی برای درمان نرمی استخوان و کمبود ویتامین C یک کیلو میوه گل این گیاه را همراه با 300 گرم نبات، خرد کرده و با هشت لیوان آب مخلوط کنید. ترکیب را به مدت 15 روز در جای گرم بگذارید. سپس آن را صاف و روزی یک فنجان قبل از غذا میل کنید. مصرف این جوشانده نرمی استخوان را درمان می‌کند.
دم‌کرده میوه گل نسترن برای درمان ورم مثانه و التهاب مجاری ادراری استفاده می‌شود. به همین دلیل بهتر است که با مشورت و در صورت تائید پزشک معالجتان، آن را مصرف کنید.گل نسترن و فرآورده‌های آن مانند دمنوش گل نسترن، عرق گل نسترن، میوه آن و غیره خواص و مزایای زیادی دارند مانند کاهش فشار خون، کاهش کلسترول، درمان سنگ کلیه و سنگ کیسه صفرا، اسهال و عفونت معده و غیره.
وجود اسید چربی به نام GOPO در این گیاه، خاصیت ضد آرتروز ایجاد می‌کند. مصرف این گل می‌تواند از روماتیسم جلوگیری کند. قرص‌های عصاره این گیاه هم دردهای مفصلی آرتروز را تا 90 درصد کم می‌کنند.
یکی دیگر از خواص جالب این گیاه پرخاصیت، درمان بوی بد عرق بدن است. اگر عصاره تازه این گیاه را بعد از حمام روی بدن بمالید باعث خوش‌بو شدن بدن می‌شود. طب سنتی برای افرادی که زیاد عرق می‌کنند توصیه می‌کند که در پایان حمام بدن خود را با دم‌کرده گل و برگ این گیاه، آبکشی کنند.
امروزه مطالعات نشان می‌دهند که در صورت رعایت دوزهای توصیه شده برای مصرف گل نسترن، هیچ عارضه جانبی سمی برای بدن وجود نخواهد داشت. با این حال، در حال حاضر مشخص نیست که آیا مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی ایمن است یا خیر.
همچنین اگرچه تحقیقات در مورد عوارض جانبی مصرف بالای گل نسترن کم است، اما مصرف مقادیر بالای ویتامین C ممکن است باعث تهوع، ناراحتی معده، یبوست و دل درد شود و همچنین ممکن است به کسانی که دچار سنگ کلیه، کم خونی و هموکروماتوز هستند آسیب برساند. بنابراین همیشه قبل از مصرف گیاهان دارویی، با پزشک خود مشورت کنید.
از آنجا که خواص گل نسترن در هر حالتی به خوبی حفظ می‌شود، می‌توانید آن را خشک کرده یا در فریزر نگهداری کنید. برای تهیه دمنوش گل نسترن می‌توانید 2 قاشق غذاخوری گل نسترن خشک شده را در یک لیتر آب سرد ریخته و بگذارید 10 دقیقه بجوشد. سپس آن را از صافی رد کرده و طی 3 فنجان در روز بنوشید.برای درمان اسهال، یک لیتر آب را بجوشانید و حدود 30 تا 50 گرم میوه خرد شده گل نسترن را درون آن بریزید و به مدت 5 دقیقه با حرارت کم بجوشانید. سپس از روی حرارت بردارید و بعد از 15 دقیقه از صافی رد کرده و همراه صبحانه بنوشید.
گیاهی است از خانواده ی گل سرخیان ( Rosaceae )، درختچه ای است کوتاه دو تا سه متر با شاخه های کمانی به رنگ سبز تیره و کبود و خارهای پراکنده، تیغ های آن در شا خه های اصلی مسطح و خمیده و قاعده ی آن پهن است ولی در شاخه های گل دار، کوتاه با تعداد بیش تری می باشد. گل نسترن از خانواده گل سرخ یا گل رز (Rosaceae) است و نام‌های زیادی دارد. این گل دارای گل‌های صورتی یا سفید است و میوه‌ای قرمز دارد. گل نسترن تاریخچه غنی برای به اشتراک گذاشتن دارد، زیرا مصارف دارویی آن از زمان بقراط آغاز و از ریشه‌ها، شاخ و برگ، شکوفه‌ها و میوه آن در نسخه‌های مختلف پزشکی استفاده شده است.
