گره معاملاتی وضعیتی است که در آن یک نماد معاملاتی به رغم برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت های با سه میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت ها، به علت عدم تقارن قیمت های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ده جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره کمتر از 5 درصد حجم مبنا باشد.
حراج پیوسته و ناپیوسته در بورس چیست
گره معاملاتی به وضعیتی گفته می شود که شرایط زیر را دارا باشد:
- در آن یک نماد معاملاتی با وجود برخورداری از صف سفارش خرید یا فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت هایی با تعداد سهام ۳ میلیارد و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت ها به علت عدم تقارن قیمت های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ۵ جلسه معاملاتی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره – به استثنای معاملات در بازار معاملات عمده – کمتر از ۵% حجم مبنا باشد.
- کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
- کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
چه شرکت های مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می شوند؟
فهرست شرکت های مشمول گره معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا پیش از شروع روز معاملاتی از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت رسمی TSETMC.COM (بخش پیام های ناظر بازار) به اطلاع عموم می رسد. مقررات گره معاملاتی در مورد سهام برخی شرکت ها به تشخیص مدیرعامل بورس می تواند حداکثر تا ۵ روز کاری اعمال نگردد. در نظر داشته باشید که برخی از شرکت ها ممکن است برخلاف قوانین بالا، مشمول رفع گره معاملاتی نشوند. در این شرایط ناظر بازار با توجه به نسبت P/E سهم، در نظر گرفتن معاملات مشکوک و حجم صف ساختگی سهم، ممکن است از مشمول کردن نماد جلوگیری کند.
ماده واحده: در صورت قرار گرفتن شرکت هایی با سرمایه کمتر از ۱۵۰ (یک صد و پنجاه) میلیارد ریال در گره معاملاتی، رفع گره و عدم اعمال حجم مبنا با پیشنهاد مدیریت بازار بورس تهران همراه با ذکر دلایل مربوطه و تأیید مدیرعامل شرکت بورس صورت می پذیرد.
ماده26: فهرست شركت هاي مشمول گرة معاملاتي توسط بورس استخراج و حداكثر تا پيش از شروع روز معاملاتي از طريق سامانة معاملات و همچنين سايت رسمي شركت به اطلاع عموم ميرسد.
ماده27: مقررات گره معاملاتي در مورد سهام شركتهايي با سهام پايه كمتر از 150 ميليون سهم با تشخيص مديرعامل بورس مي تواند اعمال نشود.
ماده28: براي نمادهاي معاملاتي كه بر اساس اعلام بورس مشمول گره معاملاتي مي شوند، در ابتداي روز معاملاتي بعد و در مرحلة گشايش، با دامنة نوسان 2 برابر دامنة نوسان روزانة قيمت عادي آن نماد انجام و سپس در حراج پيوستة معاملات در دامنة نوسان روزانة قيمت انجام ميشود. قيمت مرجع در دورة حراج پيوسته، قيمت كشف شده از طريق حراج ناپيوسته است.
تبصره: در صورت عدم انجام معامله از طريق حراج ناپيوسته، آخرين قيمت پاياني نماد معاملاتي، قيمت مرجع در دورة حراج پيوسته خواهد بود.
چطور متوجه مشمول بودن نماد برای گره معاملاتی شویم؟
برای آگاهی از نمادهایی که مشمول گره معاملاتی شده اند می بایست تا انتهای ساعت کاری معاملاتی و وضعیت نماد مذکور صبر کرد چرا که سازمان بورس با نرم افزارهایی که در اختیار دارد به سادگی نمادهای مشمول را فیلتر می کند و حداکثر تا ساعت ۱۶ آن را به سه روش به اطلاع سهامداران می رساند.بسیاری از سهامداران از طریق سامانه معاملات آنلاین کارگزاری های مختلف متوجه مشمول بودن یا نبودن نماد سهام خود برای گره معاملاتی می شوند. ناظر بازار نیز به طور مرتب پیام های جدید را به روز می کند و اگر نمادی مشمول باشد در پیام های ناظر بازار در سایت tsetmc.com دیده می شود و در روش سوم نیز از طریق سایت سازمان بورس نمادهای مشمول گره معاملاتی اطلاع رسانی می شوند.
دامنه نوسان در رفع گره معاملاتی
نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام بورس مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد و در مرحله گشایش با دو برابر دامنه نوسان روزانه قیمت عادی آن نماد انجام و سپس در حراج پیوسته، معاملات در دامنه نوسان روزانه قیمت انجام می شوند. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف شده از طریق حراج ناپیوسته است.
اجازه بدهید مثالی در این زمینه بزنیم. فرض کنید نماد «کبافق» پس از ۵ روز صف خرید شدن و معامله اندک آن مشمول رفع گره معاملاتی می شود. قیمت سهم در پایان روز پنجم ۱۰۰۰۰ ریال است. روز بعد – یعنی روز ششم – دامنه نوسان در پیش گشایش که سفارش گیری انجام می گیرد برابر ۱۰ درصد خواهد بود. پس از کشف قیمت بر اساس نوسان ۱۰درصدی – ۲ برابر ۵ درصد – نسبت به روز قبل که مثلا قیمت ۱۱۰۰۰ ریال کشف می شود نوسان ۵ درصدی نسبت به قیمت ۱۱۰۰۰ ریال اعمال و معاملات بر اساس آن ادامه پیدا خواهند کرد.
برای رفع گره معاملاتی، تأثیر حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد مورد نظر، برای دوره مشخصی که از 5 جلسه معاملاتی متوالی بیشتر نیست، حذف می شود.
فهرست شرکت های دارای گره معاملاتی براساس وضعیت سفارشات پایان جلسه معاملاتی و حجم معاملات آخرین ده جلسه معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا ساعت 16 همان روز از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت این شرکت به اطلاع عموم می رسد.حذف حجم مبنا در جلسه معاملاتی روز بعد اعمال خواهد شد.
پس از رفع گره معاملاتی یا خاتمه دوره پیش بینی شده در بند 2، حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت لحاظ می گردد.کارشناسان بازار سرمایه بررسی کردند اجرای صحیح رفع گره های معاملاتی به نفع بازار تمام می شود براساس دستورا لعمل قبلی متوسط معاملات روزانه کم تر از _20 درصد حجم مبنا بود در حالی که براساس دستورالعمل فعلی شرکت هایی که متوسط معاملات روزانهء آن ها کم تر از پنج درصد حجم مبنا باشد، می توانند مشمول اجرای این دستورالعمل شوند.«قانون رفع گره های معاملاتی قبل از اصلاح، کارآیی بیش تری برای بازار به همراه داشت.»
