قُطُب منار منارهای است در دهلی پایتخت هندوستان که 72/5 متر ارتفاع دارد و بلندترین بنای آجری دنیاست. این مناره بزرگ از مرمر و سنگهای سرخ ساخته شده و به دستور سلطان معزالدین محمد غوری از سلسله غوریان و توسط غلام تُرکتبار و سپهسالار او قطبالدین ایبک، که بعدها به پادشاهی رسید، در 1199 میلادی بنیانگذارده شده و بعد توسط داماد او شمسالدین التتمش در 1230 م کامل شد و سپس بهوسیله فیروزشاه تغلق در سال 1316 م به پایان رسید. در سال 1368 م این بنا بهوسیله رعد و برق صدمه دید که توسط فیروزشاه و اسکندر لودی دوباره مرمت شد.
قُطُب منار به تقلید از «منار جام» افغانستان، ساخته شد و به پنج طبقه تقسیم شدهاست که در فاصلهٔ هر دو طبقه، ایوان مدوری بهصورت کمربند آن را دربر گرفتهاست. هر طبقه کتیبههائی دارد که متونی از آیات قرآن و اسامی قطبالدین ایبک، محمد بن سام و دیگر پادشاهان و امرا را شامل میشود.
قُطُب منار یکی از اولین و برجستهترین نمونههای معماری هندو-اسلامی است که همراه با چندین سازه باستانی و قرونوسطایی و خرابهٔ دیگر «مجموعهٔ قُطُب» را در دهلی تشکیل میدهد. این بنا در نزدیکی ایستگاه مترو در دهلی نو است.در ادامه با ساعد نیوز همراه باشید تا بیشتر با قطب منار دهلی نو آشنا شوید.
تاریخچه قطب منار دهلی همواره دارای بخشهای اسرارآمیز بسیار زیادی بوده اما جالب است بدانید که تقریبا تمامی مورخان به این اجماع رسیدهاند که کار ساخت قطب منار در آخرین سال قرن دوازدهم یعنی در سال 1199 میلادی آغاز شده است. در واقع، آغازگر این کار قطب الدین ایبک بود و ساخت چنین بنای عظیمی در سالها و قرنهای بعدی ادامه یافت. در سال 1230 میلادی شمس الدین التتمش و در سال 1316 میلادی نیز فیروزشاه تغلق بخشهای مختلف قطب منار دهلی را تکمیل کردند تا امروزه چنین سازه چشم نواز و باستانی در مقابل دیدگان گردشگران دهلی قرار گیرد. ناگفته نماند که هدف از ساخت قطب منار، تبدیل آن به نمادی برای پیروزی مسلمانان در کشور هندوستان بود. ناگفته نماند که قطب منار دهلی یک بار نیز طعمه رعد و برق شده و آسیبهای بسیار زیادی دیده بود که توسط اسکندر لودی به خوبی مرمت و بازسازی شد.

همانطور که پیش از این نیز اشاره شد، از قطب منار دهلی به عنوان مرتفعترین بنای آجری در سطح جهان یاد میشود. در واقع، ارتفاع این مناره 72.5 متر بوده و بسیار با شکوه است. اگر اندکی با معماریهای مشهور جهان آشنا باشید، احتمالا تماشای قطب منار دهلی شما را به یاد بنای جام افغانستان خواهد انداخت. چراکه معماری قطب منار از این بنا الهام گرفته شده است. این مناره دارای 5 طبقه است که با کمربندی از 379 پله به یکدیگر متصل شدهاند. 3 طبقه اول مناره با بالکن، رینگ و آجرهای قرمزرنگ خود کاملا متمایز هستند. طبقه چهارم از جنس مرمر ساخته شده و در طبقه پنجم نیز ترکیبی از مرمر و ماسه سنگ را میتوان دید. ناگفته نماند که حکاکیهای موجود بر روی دیوارهای قطب منار دهلی طی تکامل و بازسازی بنا توسط افراد مختلف ثبت شدهاند.
در مطالب بالا سعی کردیم بیشتر درباره معماری این بنا و متخصری درباره تاریخچه آن صحبت کنیم. اما قطب منار دهلی نو بناهای دیدنی جذابی را هم در اطراف خود دارد. در ادامه درباره آنچه که در نزدیکی های قطب منار دهلی نو تماشا خواهید کرد اشاره می کنیم.
این بناها و محل قرارگیری هر یک مطابق تصویر زیر است:
در ظلع شمالی شرقی قطب منار دهلی نو بنایی تاریخی و ارزشمند به نام مسجد قوه الاسلام قرار دارد که از آن به عنوان اولین عبادتگاه مسلمانان هندی یاد می شود. این عبادتگاه نخستین مسجد جامع هند است که آن را بین سال های 1193 تا 1197 ساختند. اگرچه این بنا در طول تاریخ دچار آسیب های جدی شده است اما همچنان جذابیت خاص خودش را دارد و از آن عنوان یکی از دیدنی های منطقه قطب منار یاد می شود.
در صحن اصلی مسجد قوه الاسلام یک ستون عجیب دیده می شود که قدمت آن مطابق با بررسی های صورت گرفته به قرن چهارم و پنجم بر می گردد. بر روی این ستون کتیبه هایی مربوط به دوران امپراتوری گوپتا دیده می شود، این امپراتوری سلسله ای هندی بودند که قرن چهارم در بیهار هند تشکیل شد و تا قرن پنجم بر این کشور حکمرانی می کردند.
دروازه کهنی در مجموعه تاریخی قطب منار دهلی نو وجود دارد که به نام آن آلای مشهور است. این بنای تاریخی در قرن 13 به دستور علاالدین خلجی پادشاه وقت هند و دومین پادشاه دودمان خلجی ساخته شده است. این سازه تاریخی حدود 25 متر ارتفاع دارد و بعد از مرگ علاالدین خلجی رها شد و هیچ وقت تکمیل نشد.
بنای نیمه کاره منار آلای در اطراف قطب منار قرار دارد و گفته می شود که علاالدین یکی از پادشاهان هند بوده که به منظور نشان دادن قدرت خود شروع به ساخت این سازه کرده است. منار آلای 27 متر ارتفاع دارد و هنوز هم به همان شکل و ارتفاعی که بوده نیز باقی مانده است.
یکی از معروف ترین فرماندهان هند ایلتتمش نام داشته و آرامگاه وی نیز در نزدیکی قطب منار و غرب مسجد قوه الاسلام به چشم می خورد. در بین سال های 1211 تا 1236 وی بر سرزمین های هند حکمرانی می کرد و جالب است بدانید که مقبره وی در سال 1235 و پیش از مرگش در این منطقه ساخته شد. مقبره ایلتُتمِش مربع شکل است و در میانه آن یک گنبد زیبا به چشم می خورد که پیکر ایلتتمش زیر همین گنبد قرار دارد و با سنگ مرمر درخشانش به خوبی جلوه گری می کند. به طور کلی مساحت این بنا 9 متر مربع است.

آب و هوای دهلی هر سال از اواسط فصل پاییز تا پایان زمستان به 12 تا 13 درجه سانتیگراد رسیده و بسیار مطبوع و دلنشین میشود. به همین دلیل فصل مناسب برای بازدید از قطب منار دهلی را میتوان پاییز و زمستان دانست. البته وضعیت آب و هوایی دهلی در اوایل بهار نیز نسبتا ملایم است. اما پس از آن گرمای تابستان و بادهای موسمی از راه میرسند و شرایط در شهر دهلی سخت میشود.
قطب منار (Qutub Minar) بخشی از مجموعه قطب را در دهلی نو تشکیل میدهد و با ارتفاع 73 متر، یک پلکان مارپیچ با 379 پله در خود جای داده است. قدمت این بنا که یکی از چشماندازهای مشهور شهر محسوب میشود، به سال 1192 بازمیگردد. از این سازه بهعنوان یکی از اولین و چشمگیرترین نمونههای معماری هندو-اسلامی یاد میکنند. منار به پنج طبقه تقسیم میشود که در هر طبقه، ایوانی بهصورت کمربند دور بنا را دربرگرفته است. همچنین در هر طبقه میتوان کتیبههای با مضمون آیات قرآنی، اسامی قطبالدین ایبک، محمد بن سام و دیگر پادشاهان و امرا را مشاهده کرد. قطب منار در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.