مشک
- آهویی که مشک از آن گرفته می شود: Moschus moschi ferus
- مشک ماده خوشبویی است که معمولاً از نافه جنس نر آهوی ختن گرفته می شود.
- کیسه ای در زیر شکم این آهو وجود دارد که در آن ماده ای لزج و شکلاتی رنگ وجود دارد.
- در فصل بهار آهو آن را در اثر خارش به سنگ می کشد.
- این ماده سپس خشک می شود و در اثر تماس می افتد.
- بهترین نوع مُشک از آهوان چینی یا تبتی است. با این حال این مشک در نپال و روسیه هم تهیه می شود.
موارد مصرف مشک در طب قدیم
این مادّه در قدیم به جهت ویژگی های مزاجی اش، در درمان بیماری های بسیاری مؤثّر بوده و با توجه به ارزشمندی آن باید گفت که دارویی گرانبها به شمار می رفته است:
- اکتحال: به چشم کشیدن آن را اکتحال آن گویند.
- حب: گاه از آن حبهایی می ساختند که مانند قرص های امروزی بوده، و برای دفع برخی بیماری ها از آن استفاده می شده است.
- بوییدن: از بوییدن مشک در بهوش آوردن فرد بیهوش استفاده می کرده اند.
- بخور: هرچه که از دود استعمال نمایند بخور گویند. بخور دادن با مشک برای درمان بیماری هایی چون صرع و دیوانگی سودمند بوده.
- استنشاق: «به بینی کشیدن چیزی مایع که بسیار سیال باشد» را گویند.
- سعوط و عطوس: سعوط عبارت است از چیزی که در بینی کنند. عطوس نیز روشی است که در آن دارو در بینی می کنندو آن موجب عطسه می شود و عامل بیماری با عطسه از بدن بیرون می رود.
- حقنه و فرزجه: «حقنه عبارت از استرسال مایعات بمعاء مستقیم و رحم است». حقنه مشک به رحم برای دفع اختناق آن مفید است.
- مالیدن ضماد: گاه مشک را بصورت ضماد، به جای درد می مالیدند و می بستند.
- همراه خود داشتن: گاه همراه داشتن آن موجب بهبود یافتن بیمار می شده است. مثلاً برای دفع ضعف در آمیزش، به همراه داشتن مشک به هنگام گرمابه رفتن توصیه شده است.
- ضماد: ضماد نوعی مرهم است؛ یعنی ادویهای با مایعی درآمیخته که بر عضوی نهند. ضماد دواهایی زفت است که به بستن نیاز دارد، برخلاف طلا که محتاج بستن نیست.
- مصلح: در توضیح این اصطلاح آمده است: «آنچه اصلاح حال مأکول و مشروب نماید، اعم از آن که رفع ضرر آن کند یا معاونت بر فعل او نماید یا حفظ قوت یا کسر حدّت او کند یا بدرقه به جهت وصول او به اعضا گردد».
سودمندی های دارویی مشک
- مشک امراض سر
- پادزهر
- توانبخشی و تقویت بنیه جنسی
- ضد عفونی کننده هوا به هنگام وبا
- مرهم زخم های دردناک
- رفع تب
- دفع اثر سموم
- مشک موجب از بین رفتن اندوه و بوجود آوردن فرحبخشی است.
- قوت مغز
- از بین بردن بیماری های بلغمی
- جلوگیری از سپید شدن مو
- مشک برای جلوگیری از دیوانگی و سرع
مراحل تولید مشک
پس از شکار این نوع آهو توسط شکارچیان، آن را ذبح کرده، کیسه یا غده مشک را از شکم او خارج کرده و در معرض آفتاب روی سنگ مسطح پهن کرده و یا در روغن داغ شده خشک می کنند. روش دوم بدست آوردن مشک، بدون شکار و ذبح انجام می گیرد. این کار زمانی صورت می گیرد که این غده به قدری بزرگ می شود که باعث درد آهو شده و او با ساییدن بدن خود به سنگ، پوست خود را پاره کرده و غده را از بدن خود خارج می کند. پس از آن شکارچیان که از محل آن با خبر شده، به جمع آوری آن می پردازند.
رنگ مشک مشکی است و بسیار کمیاب و گران قیمت است. این مسأله باعث شده که فروشندگان آن را با مواد دیگری مخلوط می کنند تا وزن آن زیاد تر شود. مشک مقدار زیادی ماده "کافین" دارد از همین رو برخی ها به جای چای یا قهوه از آن استفاده می کنند اما بررسی های انجام شده نشان می دهد که خوردن زیاد آن باعث ایجاد خلل در دستگاه عصبی افراد می شود.
آهوی ختن در تهیه مشک
گوزن مشک از خانواده Moschidae است و در تبت، هند، پاکستان، افغانستان، چین، سیبری، مغولستان و ویتنام شمالی زندگی می کند. نافه مشک به طور معمول با کشتن گوزن نر از طریق تله های گذاشته شده در طبیعت بدست می آید. پس از خشک شدن، خمیر قهوه ای مایل به قرمز درون نافه مشک به ماده ای گرانولی سیاه رنگ به نام «دانه مشک» تبدیل می شود که سپس با الکل خیسانده می شود. رایحه تنتور فقط پس از رقیق شدن قابل توجه، بوی مطبوعی می دهد. هیچ ماده طبیعی دیگری دارای چنین عطر پیچیده ای نیست که با توصیفات متناقض بسیاری همراه باشد. با این حال، معمولاً به طور انتزاعی به عنوان حیوانی، خاکی و چوبی یا چیزی شبیه به بوی پوست کودک توصیف می شود.مشک از زمان کشف، یکی از عناصر اصلی تشکیل دهنده بسیاری از عطرها بوده است، و برای داشتن عطری قوی و ماندگاری طولانی مدت به عنوان یک ماده ثابت کننده استفاده می شود. امروزه، مقدار تجارت مشک طبیعی توسط معاهده CITES کنترل می شود، اما شکار و خرید و فروش غیرقانونی همچنان ادامه دارد.
سایر حیوانات در تهیه مشک
- ماسک رَت (Ondatra zibethicus)، از جوندگان بومی آمریکای شمالی است که از قرن هفدهم به عنوان حیوانی با ترشح ماده غده ای با بوی مشک شناخته شده است.یک وسیله شیمیایی برای استخراج آن در دهه ۱۹۴۰ کشف شد، اما ارزش تجاری آن را اثبات نکرد.
- مواد غده ای با بوی مشک-مانند اردک مشک (Biziura lobata) در جنوب استرالیا
- گاو مشک
- حشره خوار دندان سفید
- سوسک مشک (Aromia moschata)
- زباد آفریقایی (Civettictis civetta)
- لاک پشت مشک (Sternotherus odoratus)
- تمساح آمریکایی آمریکای شمالی و از چندین حیوان دیگر بدست می آید.
گیاهان جایگزین مشک
بعضی از گیاهان مانند سنبل ختایی یا ختمی عطری(Abelmoschus moschatus) ترکیبات لاکتون ماکروسایکل حلقوی را با بوی مشک-مانندی تولید می کنند. این ترکیبات به طور گسترده ای در عطرسازی به عنوان جایگزین مشک حیوانی یا برای تغییر بوی مخلوط مشک های دیگر استفاده می شود.
مشک مصنوعی
ترکیبات مشک به طور سنتی جزو مهمترین موادی هستند که در صنعت عطر استفاده می شوند. این اهمیت از یک طرف به دلیل خاصیت بوی آنها است که می تواند به انواع حیوانی، گلی و میوه ای تقسیم شود. از طرف دیگر، اهمیت آنها به دلیل تواناییشان در تثبیت ترکیبات است. افزایش تثبیت باعث افزایش کارایی رایحه ها از طریق کاهش آزادسازی مواد فرار و در نتیجه ماندگاری بالای عطر و ثبات در بوی منتشر شده می شود. همچنین شناخته شده است که مشک می تواند باعث ماندگاری بوی عطر بر روی پارچه ها شود. به همین دلیل از این ترکیبات نه تنها در عطرسازی بلکه در مواد شوینده نیز استفاده می شود. مشک های مصنوعی طیف گسترده ای از مواد مختلف را تشکیل می دهند. از نظر تجاری، فقط مشتقات نیترو، چند حلقه ای ها و ماکرو حلقه ای ها اهمیت دارند. برای سال ها مشک های نیترو بر بازار تسلط داشتند. از سال ۱۹۸۳ سهم آنها به طور مداوم ۵ درصد در سال کاهش یافته است. در سال ۱۹۸۷، کل مقدار ترکیبات مشک تولید شده در سراسر جهان (۷۰۰۰ تن) شامل ۶۱٪ چند حلقه ای، ۳۵٪ مشک نیترو و ۳–۴٪ ترکیبات ماکرو حلقه ای بود.
از آنجا که به دست آوردن مشک آهو به کشتن حیوان در معرض خطر احتیاج دارد، تقریباً تمام رایحه مشکی که امروزه در عطرسازی استفاده می شود مصنوعی است، که گاهی اوقات «مشک سفید» نامیده می شود. آنها را می توان به سه کلاس عمده تقسیم کرد: مشک های نیترو آروماتیک، ترکیبات مشک چندحلقه ای و ترکیبات مشک ماکرو حلقه ای. دو گروه اول کاربردهای گسترده ای در صنعت دارند، از مواد آرایشی گرفته تا مواد شوینده. با این حال، شناسایی دو گروه شیمیایی اول در نمونه های انسانی و محیطی و همچنین خصوصیات سرطان زایی آنها باعث آغاز بحث عمومی در مورد استفاده از این ترکیبات و کاهش یا ممنوعیت استفاده از آنها در بسیاری از مناطق جهان شده است. انتظار می رود ترکیبات مشک ماکرو حلقه ای جایگزین آنها شود زیرا به نظر می رسد این ترکیبات ایمن تر هستند.
اکثر عطرها حدود ۱۰–۲۰٪ مشک مصنوعی دارند. مشک به عنوان رایحه پایه در بسیاری از عطرها استفاده می شود. با این حال، چالش ها و مقررات مربوط به استفاده از مشک مصنوعی و اثر مضر آنها بر سلامت انسان وجود دارد. مشک مصنوعی به عنوان یک عطر و طعم دهنده و عطر برای بسیاری از کاربردها از جمله لوازم آرایشی و بهداشتی، مراقبت های شخصی، صابون و مواد شوینده، مواد غذایی، محصولات خانگی و سایر موارد استفاده می شود. از مشک مصنوعی جدا از کاربرد آن در صنعت مراقبت شخصی، برای مصارف پزشکی نیز استفاده می شود.
آسیب های مشک مصنوعی
برخی از مطالعات معتقدند که مشک مصنوعی می تواند برای انسان مضر باشد. این مواد شیمیایی می توانند از طریق جذب پوستی، استنشاق و مصرف مواد غذایی که در معرض این مواد شیمیایی قرار دارند، وارد بدن انسان شوند. در برخی موارد اختلال غدد درون ریز، سمیت اندام، سمیت تولید مثل و تجمع زیستی در رابطه با مشک مصنوعی گزارش شده است. مقررات سختگیرانه ای در مورد استفاده از این مواد شیمیایی وجود دارد و برخی از مشک های مصنوعی در کشورهایی مانند ژاپن و کشورهای اروپایی ممنوع شده اند. استفاده از روغن های طبیعی و سایر رایحه های طبیعی مشتق شده از نظر بیولوژیکی نیز عامل اصلی مهار تقاضای مشک مصنوعی است.
همه چیز در مورد علف مرغ
