خواص تخم شربتی و مضرات آن

تخم شربتی گیاهی خودرو و یک ساله از خانواده نعناعیان و شبیه به ریحان ولی با برگ ها و تخم های ریزتر می باشد. این گیاه بومی آمریکای مرکزی بوده به نحوی که آزتک ها (یکی از تمدن های آمریکایی) از این دانه های بسیار مقوی، به عنوان غذایی اصلی استفاده می کردند؛ اما بذر آن مانند ذرت به دیگر نقاط جهان نیز برده شده است. گرچه خود گیاه کاربرد تزئینی دارد، اما عمدتا این گیاه را برای مصرف تخم آن می کارند. این گیاه در اوایل بهار در کوهستان ها و بیابان ها روییده و ساقه های آن مربع شکل و گلش مایل به قرمز و صورتی است. تخم آن سیاه شفاف است و وقتی که در آب ریخته شود سریعاً حالتی خمیری یا ژله ای و لعاب دار در آب ایجاد می کند که بسیار لغزنده است و رنگش متمایل به رنگ خاکستری می شود. لعاب این دانه ها پس از جذب آب مانند فالوده می شود. تخم شربتی خواص زیادی دارد و این گونه نیست که فقط برای فصل گرما توصیه شود. این گیاه نام های دیگری از جمله بادروج، تره خراسانی، اوقیمن، حوک، بورنگ، صریرا و بادروج ابیض نیز دارد و از قدیم به عنوان یک نوشیدنی سنتی بین ایرانیان جای داشته است. در ادامه ضمن نگاهی به خواص تخم شربتی، روش استفاده از آن را بیان خواهیم کرد.

خواص تخم شربتی

1. لاغری و کاهش وزن

تخم شربتی کالری پایینی دارند ولی سرشار از پروتئین، ویتامین و حتی اسید های چرب امگا 3 می باشند که سوخت و ساز بدن را افزایش داده و به لاغری و کاهش وزن کمک می کنند. مقادیر بالای فیبر موجود در تخم شربتی باعث کاهش اشتها شده و با جلوگیری از پرخوری به لاغری و کاهش وزن افراد کمک می کند. در واقع تخم شربتی در معده با جذب آب بیشتر حجیم شده و چون فضای بیشتری را اشغال می کند باعث کاهش اشتها خواهد شد. مقدار مصرف تخم شربتی برای لاغری: بهترین راه مصرف تخم شربتی برای لاغری این است که روزانه یک لیوان شربت تخم شربتی بدون شیرین کننده یا یک لیوان آب میوه حاوی تخم شربتی را قبل از هر وعده ی غذایی بخورید.

2. سرشار از فیبر

تخم ریحان دارای مقادیر فراوان فیبر – بخصوص فیبر محلول – از جمله پکتین می باشد. فیبر موجود در تخم ریحان برای سلامتی بدن بسیار مفید است زیرا به تامین فیبر مورد نیاز روزانه بدن کمک می کند. تنها 1 قاشق غذاخوری (13 گرم) تخم ریحان دارای 7 گرم فیبر است که 25 درصد نیاز روزانه بدن به فیبر را تامین می کند. لازم به ذکر است تنها 5 درصد آمریکایی ها فیبر کافی مصرف می کنند.

3. سلامت روده

نتایج مطالعات انجام شده نشان می دهد پکتین دارای خواص پروبیوتیکی است به این معنا که می تواند باعث رشد و افزایش باکتری های مفید روده شود که شامل باکتری های ضد التهابی که سلامت روده را تضمین می کند می باشد.

4. ایجاد احساس سیری

پکتین برای مدت طولانی تری معده را پر نگه داشته و سطح هورمون هایی که مسئول ایجاد احساس سیری هستند را تحریک می کند.

5. کنترل قند خون

تحقیقات نشان داده قند خون بعد از غذا در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 که به مدت 1 ماه، هر روز بعد از هر وعده غذایی 10 گرم (3/4 قاشق غذاخوری) تخم ریحان در آب میل کرده اند تا 17 درصد نسبت به شروع دوره کاهش داشته است.

6. کاهش کلسترول خون

پکتین با مهار جذب کلسترول در روده می تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند. افرادی که 30 گرم (7 قاشق چای خوری) تخم ریحان در روز و به مدت یک ماه مصرف کرده اند حدود 8 درص کاهش کلسترول کلی خون داشته اند. از آن جا که تعداد تحقیقات انجام شده روی تخم ریحان چندان زیاد نیست به مطالعات بیشتری برای اثبات موارد ذکر شده نیاز است.

7. منبع خوب مواد معدنی

1 قاشق غذاخوری (13 گرم) تخم ریحان، 15 درصد نیاز روزانه بدن به کلسیم و 10 درصد نیاز روزانه بدن به منیزیم و آهن را تامین می کند.
کلسیم و منیزیم برای حفظ سلامت استخوان ها و عملکرد عضلات ضروری بوده در حالی که آهن برای تولید گلبول های قرمز خون حیاتی می باشد.
بسیاری از مردم مقدار کافی کلسیم و منیزیم از رژیم غذایی روزانه خود دریافت نمی کنند و مصرف بذر ریحان به تامین نیازهای روزانه بدن به این مواد مغذی کمک می کند.
همچنین تخم ریحان منبع خوب آهن و کلسیم بخصوص برای افرادی است که گوشت و محصولات لبنی مصرف نمی کنند.

8. یبوست و اسهال

تخم شربتی در تماس با آب یک لایه ی موسیلاژی ایجاد می کند، همین لایه ی موسیلاژی مقادیر بالایی فیبر دارد و با بهبود حرکات روده علاوه بر پاک سازی و سم زدایی روده ها به درمان یبوست، اسهال و دیسانتری (اسهال همراه با خون) کمک می کند.

9. روماتیسم، آرتروز و نقرس

دانه های ریحان دارای خواص ضد درد، ضد ورم و ضد التهابی هستند و به همین دلیل در طب آیورودا از آن ها برای درمان درد و ورم ناشی از روماتیسم، آرتروز و نقرس استفاده می شود.

10. منبع گیاهی چربی امگا 3

تخم ریحان حاوی میانگین 2.5 گرم چربی در هر 1 قاشق غذاخوری (13 گرم) می باشد. این مقدار با توجه به شرایط مختلف رشد گیاه متفاوت است.
حدود نیمی از این مقدار چربی – 1240 میلی گرم در هر قاشق غذاخوری – را نوعی چربی امگا 3 به نام آلفا لینولنیک اسید تشکیل می دهد.
تنها 1 قاشق غذاخوری تخم ریحان می تواند بیشتر یا حتی همه نیاز روزانه بدن به آلفا لینولنیک اسید را تامین می کند.
بدن انسان از آلفا لینولنیک اسید برای تولید انرژی استفاده می کند، این چربی دارای خواص ضد التهابی می باشد و خطر ابتلا به بیماری های خاصی همچون بیماری قلبی و دیابت نوع 2 را کاهش می دهد.

11. سرماخوردگی و سرفه

تخم شربتی به دلیل مقادیر بالای آنتی اکسیدان ها و فلاوئوئید های موجود در آن باعث تقویت سیستم ایمنی بدن شده و به پیشگیری و درمان سرماخوردگی، سرفه و آسم کمک می کند. در طب سنتی ایرانی سال هاست که از تخم شربتی برای درمان سرماخوردگی و سرفه استفاده می شود.

12. سلامت دهان و دندان

تخم شربتی دارای خواص ضد میکروبی، ضد باکتریایی، ضد ویروسی و ضد قارچی قوی می باشد به همین دلیل از ایجاد پلاک بر روی دندان ها پیشگیری کرده و از پوسیدگی و سوراخ شدن دندان ها پیشگیری می کند.
همچنین تخم شربتی با از بین بردن میکروب های عامل بوی بد دهان، به رفع بوی بد دهان و خوشبو شدن آن کمک می کند.

13. استرس و افسردگی

گفته می شود که تخم شربتی دارای خواص آرام بخش قوی بوده که با کاهش استرس و اضطراب به بهبود خلق و خوی افراد و درمان افسردگی کمک می کند. همچنین منیزیم موجود در تخم شربتی با کاهش سطح کورتیزول خون به رفع خستگی و درمان بی خوابی کمک می کند.

14. گرمای بدن

دانه های ریحان یا تخم شربتی یکی از بهترین خنک کننده های بدن می باشد به همین دلیل در فصل تابستان از شربت تخم شربتی برای رفع حرارت و گرمای بدن استفاده می شود.

15. عفونت مثانه و واژن

تحقیقات نشان داده که تخم شربتی به دلیل خواص آنتی باکتریال که دارد به درمان عفونت مثانه و واژن در زنان و دختران کمک می کند. علاوه بر این تخم شربتی مدر است و با افزایش ادرار باعث درمان عفونت مثانه می شود.

16. قوام دهنده و تثبیت کننده بدون طعم

از آن جا که صمغ تخم ریحان منبع غنی از فیبر و پکتین است، به عنوان یک ماده ارزشمند در صنایع غذایی محسوب می شود زیرا طعم خاصی ندارد و به قوام و تثبیت غذاها بخصوص دسر کمک می کند.
به عنوان مثال تثبیت کننده خوب بستنی می باشد و رشد کریستال های ناخواسته یخ در بستنی را بین 30 تا 40 درصد کاهش می دهد.
صمغ تخم ریحان به تثبیت سس سالاد، خامه زده شده کم چرب و ژله کمک می کند و جایگزین مناسب چربی در ماست و سس مایونز محسوب می شود. از این دانه ها می توان برای قوام دادن به دسر، سوپ و سس ها استفاده کرد.