شاهدانه که به نام های وید یا کنف هم شناخته می شود گیاهی یک ساله با دانه های ریز و روغنی است. شاه دانه در استان های فارس، اصفهان، تهران و شمال ایران کشت می شود.شاهدانه فواید زیادی برای بدن دارد که ما در این مقاله به طور کامل خواص شاهدانه خام را شرح داده ایم.
معرفی گیاه شاهدانه
درمان دیابت، سلامت روان، منبع خوب پروتئین، کاهش کلسترول، سلامت پوست و مو، سلامت قلب و عروق و… از جمله فواید شاهدانه در طب سنتی به شمار می روند.اگر می خواهید بدانید این دانه های ریز و مقوی محصول کدام گیاه هستند، باید بگوییم این گیاه یک ساله دارای مشخصاتی به شرح زیر است:
این گیاه متشکل از برگ هایی کشیده و قطره ای (شبیه به گیاه گزنه) ، غنچه های متعدد، میوه های ریز روغنی و ارتفاعی حدود ۲ متر است.بر حسب اظهارات مورخان این گیاه از نخستین گیاهانی بوده که به دست بشر کشت شده است. برخی کتاب های قدیمی نشان داده اند که این گیاه، کانابیس یعنی گیاه مقدس نام داشته است و چیزی حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد نیز، از برگ و غنچه آن به عنوان کانابانوید استفاده کرده اند.این گیاه حاوی درصد بالایی از تی.اچ.سی( تتراهیدروکانابینول) است. از برگ و غنچه این گیاه بنگ تولید می شود و دارای خواص آرام بخش است.جالب است بدانید از بخش، بخش این گیاه مشتقات متفاوتی تولید می شود یعنی میتوان گفت این گیاه دور ریز ندارد. تولید موادهای توهم زایی مانند ماری جوانا و حشیش و همچنین تخم و الیاف شاهدانه از جمله محصولات تولیدی این گیاه به شمار می روند.کاهش درد قاعدگی و درمان افسردگی و… از جمله خواص شاهدانه به شمار می روند.تولید روغن و صابون از محصولات دانه های ریز این گیاه به شمار می روند.
مواد معدنی موجود در شاهدانه
بر اساس مطالعات و آزمایش های انجام شده، هر ۱۰۰ گرم شاهدانه، حاوی املاح و مواد معدنی زیر است:
- ۱۴۵ میلی گرم کلسیم
- ۱۴ میلی گرم آهن
- ۴۸۳ میلی گرم منیزیم
- ۷ میلی گرم منگنز
- ۱۱۶۰ میلی گرم فسفر
- ۸۵۹ میلی گرم پتاسیم
- ۷ میلی گرم روی
- ۴ میلی گرم فیبر
- ۵۵۳ میلی گرم کالری
- ۴۸.۷۵ میلی گرم چربی
- ۳۱.۵۶ میلی گرم پروتئین
خواص شاهدانه برای سلامتی
بسیاری از مردم شاهدانه را یک ماده غذایی فوق العاده می دانند. دانه ها دارای مشخصات غذایی غنی هستند و طیف وسیعی از مزایای سلامتی را ارائه می دهند. دانه های کوچک و قهوه ای رنگ شاهدانه، سرشار از پروتئین، فیبر و اسیدهای چرب مفید از جمله امگا ۳ و امگا ۶ هستند.اثرات آنتی اکسیدانی قوی که مهم ترین خاصیت شاهدانه محسوب می شود، ممکن است علائم بسیاری از بیماری ها را کاهش دهند و سلامت قلب، پوست و مفاصل را بهبود ببخشند.
کاهش خطر بیماری های قلبی
بیماری های قلبی مهم ترین عامل مرگ ومیر در سرتاسر جهان هستند. شاهدانه خطر بیماری های قلبی را به طور چشمگیری کاهش می دهد.شاهدانه دارای مقدار بالایی اسید آمینهٔ آرژینین است. این اسید آمینه در بدن، نیتریک اکسید تولید می کند. نیتریک اکسید یک مولکول گازی است که موجب اتساع و آرامش رگ های خونی می شود؛ درنتیجه می تواند فشار خون و خطر بروز بیماری های قلبی را کاهش بدهد.در یک مطالعه بر روی ۱۳۰۰۰ نفر مشاهده شد که افزایش مصرف آرژینین با کاهش سطح پروتئین واکنشی سی (CRP) در ارتباط است. پروتئین واکنشی سی از شاخص های التهابات است و مقادیر بالای آن با افزایش خطر بیماری های قلبی ارتباط دارد.
درمان اختلالات پوستی
اسیدهای چرب می توانند بر واکنش های دستگاه ایمنی در بدن تأثیر بگذارند.براساس مطالعات، عملکرد مناسب دستگاه ایمنی به حفظ تعادل بین اسیدهای چرب امگا-۶ و امگا-۳ بستگی دارد. این نسبت در شاهدانه ۳ به ۱ است که در محدوده ایدئال قرار می گیرد. یکی از مهم ترین خواص شاهدانه همین اسیدهای چرب هستند.براساس مطالعات، مصرف روغن شاهدانه در مبتلایان به اگزما می تواند میزان اسیدهای چرب ضروری را در خون آنها افزایش بدهد.همچنین روغن شاهدانه به بهبود خشکی پوست و کاهش خارش پوست کمک می کند و موجب کاهش نیاز به استفاده از درمان های مشکلات پوستی می شود.
کاهش علائم یائسگی و سندرم پیش اقاعدگی
۸۰ درصد از زنان در سن باروری به علائم احساسی و فیزیکی ناشی از سندرم پیشاقاعدگی دچارند. این علائم به احتمال زیاد به خاطر حساسیت به هورمون پرولاکتین ایجاد می شوند.اسید گاما-لینولنیک موجود در شاهدانه موجب تولید پروستاگلاندین E۱ می شود. این ترکیب می تواند تأثیرات پرولاکتین را کاهش دهد.در یک مطالعه بر روی زنانی که به سندرم پیشاقاعدگی دچار بودند، مصرف ۱ گرم از اسیدهای چرب ضروری (شامل ۲۱۰ میلی گرم اسید گاما-لینولنیک در روز) توانست علائم آنها را به طور چشمگیری کاهش دهد.
مطالعات دیگر نشان داده اند که روغن پامچال (که سرشار از اسید گاما-لینولنیک است) در زن هایی که درمان های سندرم پیشاقاعدگی بر رویشان تأثیری نداشته، می تواند به کاهش علائم کمک بکند. درنتیجه، در آنها علائمی مانند درد سینه، افسردگی، حساسیت و احتباس مایعات ناشی از سندرم پیشاقاعدگی کاهش می یابد.
به خاطر محتوای اسید گاما-لینولنیک بالای شاهدانه، مطالعات مختلفی بر روی آن صورت گرفته است. این مطالعات حاکی از تأثیرات مثبت شاهدانه در کاهش علائم یائسگی بوده اند. روند دقیق این تأثیر مشخص نیست؛ اما اسید گاما-لینولنیک موجود در شاهدانه می تواند عدم تعادل هورمونی و التهابات مرتبط با یائسگی را بهبود دهد.
بهبود مشکلات گوارشی
فیبر از اجزای ضروری هر رژیم غذایی است و می تواند به عملکرد بهتر دستگاه گوارش کمک کند. شاهدانه منبع خوبی از فیبر محلول و غیرمحلول است که به ترتیب ۸۰ و ۲۰ درصد از فیبر موجود در شاهدانه را تشکیل می دهند.فیبر محلول موجب تشکیل یک جزء ژل مانند در روده می شود. این فیبر منبع باارزشی از مواد مغذی برای باکتری های مفید دستگاه گوارش است. فیبر جهش های ناگهانی قند خون را کاهش می دهد و سطح کلسترول را تنظیم می کند.فیبر غیرمحلول موجب افزایش توده مدفوع می شود و به حرکت آسان تر آن در دستگاه گوارشی کمک می کند؛ همچنین می تواند خطر بروز دیابت را کاهش دهد.
محافظت از مغز
براساس مطالعه ای که در مجله شیمی مواد غذایی (Food Chemistry) به چاپ رسید، عصارهٔ شاهدانه توانست در آزمون های آزمایشگاهی خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی از خود نشان بدهد. ممکن است این تأثیرات به خاطر وجود کانابیدیول در شاهدانه باشد.
همچنین، نتایج یک بررسی در سال ۲۰۱۸ نشان داد که کانابیدیول و سایر ترکیبات شاهدانه می توانند از اعصاب محافظت کنند. این ترکیبات دارای تأثیرات ضدالتهابی اند و به تنظیم عملکرد دستگاه ایمنی کمک می کنند.
براساس این مطالعه، کانابیدیول می تواند به بهبود مشکلات زیر کمک کند:
- بیماری پارکینسون؛
- بیماری آلزایمر؛
- بیماری ام اس؛
- دردهای نوروپاتیک؛
- صرع در کودکان.
- بهبود التهاب مفاصل.
بهبود روماتیسم مفصلی
رماتیسم مفصلی یکی از بیماری های خودایمنی است. در این بیماری، دستگاه ایمنی به بافت خودی بدن حمله می کند و موجب التهاب مفصل می شود.در سال ۲۰۱۴، یک پژوهش در سلول های انسانی نشان داد روغن شاهدانه می تواند تأثیراتی روی روماتیسم مفصلی داشته باشد.البته در سال ۲۰۱۸ پژوهشگران به دلیل نبود شواهد کافی در یک مطالعه، تأثیر کانابینوئید بر بهبود بیماری های مفصل را رد کردند. آنها می گویند برای اثبات تأثیر کانابینوئید در بهبود بیماری های مفصلی به مطالعات بیشتری نیاز است.
اضافه کردن شاهدانه به رژیم غذایی
هنگام در نظر گرفتن نتایج مطالعات، توجه به این نکته مهم است که محققان اغلب از روغن گیاه شاهدانه به جای دانه های کامل آن استفاده می کنند. مردم می توانند دانه های دارای پوست آسیاب شده یا خرد شده را خریداری کنند. برای از بین بردن پوسته های بیرونی سخت دانه ها در خانه، باید ماز هاون یا غذاساز استفاده کرد. دانه های کامل به عنوان یک عامل حجیم کننده عمل می کند. خواص دارویی شاهدانه باعث شده است تا بتوان از گیاه برای ایجاد یک رژیم غذایی سالم استفاده کرد.
از شاهدانه برای موارد زیر استفاده کنید:
- پاشیدن دانه های کامل یا آسیاب شده روی غلات یا ماست
- افزودن دانه ها به اسموتی ها
- پخت با شاهدانه و سایر مواد غنی از امگا ۳
- درست کردن شیر شاهدانه در خانه با استفاده از دانه های کامل
- پاشیدن دانه های شاهدانه، همراه با سایر دانه ها یا آجیل ها روی سالاد
- اضافه کردن روغن شاهدانه به سالاد و مواد غذایی دیگر