یکی از وظایف کلیه ها خارج کردن اوره و مواد معدنی اضافی از خون است. بدن انسان معمولاً این مواد را از طریق ادرار دفع می کند. در برخی موارد تجمع بیش از حد املاح در کلیه ها می تواند منجر به تشکیل سنگ هایی به شکل کریستال شود. سنگ کلیه جسم سختی است که از کانی های موجود در ادرار تشکیل می شود. سنگ کوچک ممکن است بدون ایجاد علایم عبور کند. اما اگر یک سنگ بیش از ۵ میلی متر رشد کند، می تواند منجر به انسداد مجرای ادراری شود که درد در قسمت پشت بدن و شکم ایجاد می کند. سنگ کلیه می تواند در هر دو کلیه تشکیل شود. معمولاً سنگ های کوچک تر کلیه بدون مشکلات خاصی دفع می شوند، اما سنگ های بزرگ تر در مجاری ادراری لانه می کنند و منجر به درد می شوند. اگر این سنگ ها دفع نشوند، می توانند عوارضی مانند عفونت یا آسیب های کلیوی را به دنبال داشته باشند. اکثر سنگ ها به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی شکل می گیرند. عوامل خطر شامل کلسیم بالای ادرار، چاقی و کم تحرکی، غذاهای خاص، برخی داروها، مکمل های کلسیم، بیماری نقرس و نوشیدن مایعات ناکافی است.
علت تشکیل سنگ کلیه
علت سنگ کلیه می تواند ارثی بوده یا به دلیل بعضی از بیماری های مشخص باشد ولی غالبا علت آن نامشخص و در 80% موارد از نوع اگزالات کلسیم و بقیه موارد غالبا از نوع فسفات کلسیم و اسید اوریک می باشد.
- در دو محدوده سنی بیشتر رخ می دهد:
- بین 20 تا 30 سال
- بین 50 تا 60 سال
- عادات غذایی و شیوه زندگی اثر مستقیمی بر روی خطر سنگ سازی دارند.
-
عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های اگزالات کلسیم عبارتند از:
- پائین بودن حجم ادرار (کمتر از 2 لیتر در روز)
- بالا بودن کلسیم ادرار (بیش از 250 میلی گرم در روز)
- بالا بودن اگزالات ادرار ( بیش از 40 میلی گرم در روز)
- بالا بودن اسید اوریک ادرار (بیش از 600 میلی گرم در روز)
- پائین بودن سیترات ادرار ( کمتر از 320 میلی گرم در روز)
- پائین بون منیزیوم ادرار ( کمتر از 50 میلی گرم در روز)
-
عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های فسفات کلسیم علاوه بر موارد فوق عبارتند از:
- بالا بودن فسفات ادرار ( بیش از 1000 میلی گرم در روز)
- بالا بودن PH ادرار (قلیایی شدن ادرار به PH بیش از 7)
-
عوامل سنگ ساز در مورد سنگ های اسید اوریکی که 10 تا 15 درصد سنگ ها را می سازند عبارتند از:
- بالا بودن اسید اوریک ادرار
- پائین بودن PH ادرار به کمتر از 5/5 (اسیدی بودن ادرار)
علایم و نشانه های وجود سنگ کلیه در کودکانعلائم و نشانه های سنگ کلیه
تا زمانی که سنگ کلیه در کلیه حرکت نکرده و وارد مجاری ادراری نشده است، ممکن است هیچ علامتی را نشان ندهد، این سنگ ها به نام سنگ های خاموش معروف هستند. علائمی که ممکن است در بیمار ایجاد شود عبارتند از:
- درد: درد شدید در پهلو، پشت و زیر دنده ها که تغییر در وضعیت بدن باعث تسکین این درد نمی شود. این درد توسط بسیاری از افراد به عنوان بدترین درد زندگی آن ها توصیف شده است، حتی بدتر از درد زایمان یا شکستگی استخوان هاست، این درد به قسمت تحتانی شکم، کشاله ی ران، آلت تناسلی یا بیضه نیز منتشر می شود.
- کیفیت درد: دردی که به صورت نوسانی وارد می شود و شدت آن متغیر است که به آن درد کولیکی یا کولیک کلیوی گفته می شود.
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- درد هنگام ادرار کردن
- ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای
- ادرار کدر و دارای بوی ناخوشایند
- تهوع و استفراغ
- نیاز مداوم به ادرار کردن (فوریت ادرار)
- ادرار کردن بیش تر از حد معمول (تکرر ادرار)
- تب و لرز: اگر عفونت در مجاری ادراری به همراه سنگ وجود داشته باشد، تب و لرز نیز ایجاد می شود.
- کاهش حجم ادرار
- وجود گلبول های سفید یا چرک در ادرار در آزمایش ادرار
در صورت بروز علائم و نشانه های نگران کننده ای مانند درد همراه با حالت تهوع و استفراغ، درد همراه با تب و لرز، وجود خون در ادرار، مشکل در دفع ادرار و درد شدیدی که نمی توانید آرام باشید و قرار گرفتن در هیچ موقعیتی درد را کاهش نمی دهد، به مرکز فوریت های پزشکی مراجعه کنید.
بهترین خوراکی ها
لوبیا:
سرشار از پتاسیم و یک درمان خانگی مؤثر برای سنگ کلیه است. ۶۰ گرم لوبیا قرمز باید برای ۶ ساعت در آب گرم جوشانده شود. این آب را باید از صافی رد کنید و مایع به دست آمده برای ۸ ساعت خنک شود. به مدت یک روز و هر دو ساعت یک بار می توان یک لیوان از این مایع نوشید برای کاهش درد و وخامت سنگ کلیه.
چای ریحان:
چای ریحان و به طور کلی ریحان از جمله سبزی های مفیدی است که مصرف آن به طور روزانه سلامت کلیه ها را تضمین می کند. در صورت ابتلا به سنگ کلیه می توانید طی شش ماه، هر روز یک قاشق چای خوری آب ریحان را با عسل مخلوط و میل کنید. این ترکیب به دفع سریع تر و آسان تر سنگ کمک می کند. علاوه بر ریحان گیاهان دیگری هم به درمان سنگ کلیه کمک می کنند. مثلاً نصف استکان آب کرفس را با عرق بهارنارنج ترکیب کنید و قبل از هر غذا بنوشید. استفاده از دانه بوداده خرمالو یکی دیگر از درمان های سنگ کلیه است. باید دانه خرمالوی بو داده شده را آسیاب کرد و یک قاشق چای خوری از پودر آن در یک لیوان آب جوش به مدت ۲۰ دقیقه دم کرد. خوردن این نوشیدنی به مدت ۳ روز برای رفع سنگ مفید است.
انار:
انار فواید زیادی برای سلامتی دارد ولی هسته ها و آب آن به عنوان یک درمان طبیعی برای دفع سنگ های کلیوی به شمار می رود. دلیل آن هم ویژگی ترش و قابض بودن آن است که کلیه ها را شست وشو داده و به دفع راحت تر سنگ کمک می کند.
برگ پنیرک:
پنیرک را می توان برای از بین بردن سنگ کلیه استفاده کرد. افرادی که سنگ کلیه دارند، باید ۱۰۰ گرم از برگ پنیرک را در ۱٫۵ لیتر آب بجوشانند و بعد از ۲ تا ۳ دقیقه جوشیدن، آن را صاف کنند و در یک لیوان بریزند. اضافه کردن یک قاشق غذاخوری روغن زیتون به این نوشیدنی توصیف می شود، پنیرک را باید قبل از هر غذا نوشید.
آب لیمو:
یک راه کار ساده، مؤثر و در عین حال ارزان قیمت برای درمان سنگ کلیه و کاهش درد ناشی از آن، مصرف آب مرکبات به ویژه آب لیموست که راه حلی برای این بیماران است.
برگ توت فرنگی:
برگ توت فرنگی می تواند به درمان سنگ کلیه کمک کند. افرادی که به سنگ کلیه مبتلا هستند می توانند ۴۰ گرم از برگ توت فرنگی را با یک لیتر آب به مدت ۳ تا ۴ دقیقه بجوشانند؛ و بعد این محلول را هر ۵ ساعت یک بار بنوشند.
خربزه:
یکی از درمان هایی که برای از بین بردن سنگ کلیه پیشنهاد می شود، استفاده از خربزه است. خربزه می تواند به عنوان یک دارو در درمان سنگ های کلیه مؤثر باشد و به بهبود عملکرد سیستم ادراری و کلیوی کمک کند. یکی از راه هایی که در طب سنتی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد استفاده از تخم خربزه است.
برای این منظور باید تخم خربزه را خشک کرد و بعد از بو دادن آن را آسیاب کرد و خورد. خوردن یک قاچ (حدفاصل ۲ خط روی خربزه یک قاچ محسوب می شود) خربزه با پوست، یکی دیگر از راه های از بین بردن سنگ کلیه است. افرادی که نمی توانند خربزه را با پوست بخورند می توانند آن را رنده کنند و بخورند. خربزه علاوه بر اینکه در درمان سنگ کلیه مفید است، مصرف خربزه به مدت ۳ روز پشت سر هم می تواند تا حدود زیادی به درمان سنگ کلیه کمک کند.
به گفته دکتر رضا آمری نیا، مصرف میوه جات تازه، سیب زمینی، تربچه، حبوبات، برنج قهوه ای، جو، ذرت، کنجد، زیره، گشنیز، رازیانه، آب هویج، هندوانه، خیار و گیلاس برای پیشگیری و درمان این بیماری نقش مؤثری دارد. آزمایش های انجام شده بر روی سنگ کلیه مشخص می کند سنگ از چه نوعی بوده و چه مواد غذایی در ترکیبات آن وجود دارد.
عمده ترین سنگ های کلیه از جنس کلسیم و اگزالات هستند. اگزالات ماده ای که مقدار آن در پروتئین ها و مواد غذایی همچون اسفناج، ریواس، چغندر، شکلات، چای، سبوس، آجیل، بادام و توت فرنگی زیاد است.
اختلالات غده پاراتیروئید یا مصرف بیش از حد پروتئین سبب افزایش ترشح کلسیم در ادرار شده و احتمال ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد. این مشاور تغذیه و رژیم درمانی می گوید: توصیه می شود که از مصرف بیش از ۲۰۰ تا ۲۵۰ گرم پروتئین همچون گوشت قرمز، ماهی و مرغ در روز خودداری شود.
طالبی:
افرادی که مبتلا به سنگ کلیه هستند باید به مدت ۱۴ شب به جای شام فقط طالبی بخورند. طالبی را نباید صبح زود مصرف کرد و حتماً باید در وعده عصر یا شام از آن استفاده شود.
روغن بادام:
یک لیوان آب ولرم را باید با یک استکان کوچک (۲۰ سی سی) روغن بادام شیرین مخلوط کنید و بنوشید، البته باید از اصل بودن روغن بادام شیرین اطمینان پیدا کرد.
دکتر سید محمد معصومی، عضو هیئت علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه با استناد به کتاب «گیاهان دارویی نوشته دکتر علی زرگر»، می گوید: روغن بادام دفع سنگ های ادراری را تسهیل می کند برای این کار باید سه قاشق سوپ خوری از مخلوط بادام شیرین و روغن گردو را بعد از هر وعده غذایی همراه با جوشانده ای که از جوشاندن ۲۰ گرم شیرین بیان و یک مشت کاه جو در یک ظرف آب تهیه شده، مصرف کرد. با مصرف موارد گفته شده، اگر سنگ کلیه بزرگ نباشد، دفع آن آسان تر انجام می شود.
گیاهان ادرارآور:
گیاهان مدر (ادرارآور) فقط برای درمان سنگ های کوچک کاربرد دارند و در صورت استفاده در مورد سنگ های بزرگ، باعث جابه جایی سنگ می شوند و مشکلات بیشتری را به وجود می آورند. استفاده از برگ مو می تواند به درمان سنگ های کوچک کمک کند و باعث خارج شدن سنگ از طریق مثانه شود. نوشیدن ماءالشعیر یکی دیگر از راه هایی است که می تواند به دفع سنگ های کوچک کمک کند، البته ماءالشعیر بیشتر حالت مدر دارد.
