پوست شما کار های شگفت انگیزی انجام می دهد. از شما در برابر عناصر محافظت می کند، زخم های خود را بهبود می بخشد و حتی مو های شما را رشد می دهد. با تمام این اتفاقات، ممکن است هر از چند گاهی همه چیز اشتباه پیش برود. اگر نقاط دردناک و قرمزی دارید که شبیه به جوش است، بخصوص اگر این نقاط در محلی از پوست قرار دارد که معمولا آن قسمت را اصلاح می کنید، ممکن است دچار یک مشکل شایع پوستی شده باشید؛ فولیکولیتیس.
فولیکول های مو در کیسه های کوچکی در پوست شما هستند. شما آنها را در همه جای بدن خود، به غیر از لب ها، کف دست ها و کف پاهای خود دارید. اگر باکتری یا انسدادی در یک فولیکول وارد شود، ممکن است قرمز و متورم شود. شما می توانید این وضعیت را در هر جایی از بدن خود که مو دارد، داشته باشید، اما در نواحی گردن، ران، باسن و زیر بغل ، احتمالا بیشتر خود را نشان می دهد. شما ممکن است اغلب خودتان را درمان کنید، اما برای موارد شدیدتر ممکن است لازم باشد با پزشک متخصص ملاقات کنید. انواع مختلف از فولیکولیتیس، نامه ای دیگری نیز دارند که شاید شنیده باشید؛ از جمله: خارش سلمانی، راش وان حمام، تاول ریش تراشی و راش اصلاح.
علت فولیکولیتیس و عوامل خطر
در بیشتر مواقع نوعی باکتری به نام استاف (استافیلوکوکوس) مقصر است. این باکتری همیشه روی پوست وجود دارد و به طور طبیعی مشکلی ایجاد نمی کند؛ اما اگر از طریقی مثل بریدن پوست وارد بدن شود می تواند موجب دردسر شود. علاوه براین عوامل قارچی، ویروسی و آسیب های جسمی هم می تواند موجب فولیکولیتیس شود. همچنین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفت بستن مو؛
- رشد زیرپوستی مو؛
- اضافه وزن یا چاقی؛
- لباس هایی که با پوست اصطکاک دارند؛
- استفاده از جکوزی یا استخر شنای آلوده؛
- جراحت پوستی ای مثل بریدن یا نیش حشره؛
- عرق یا موادی که فولیکول را تحریک می کند؛
- بیماری های پوستی از جمله جوش یا درماتیت؛
- انسداد ناشی از محصولات پوستی مثل رطوبت همراه چربی؛
- سایر باکتری ها مانند انواعی که در وان یا جکوزی وجود دارند؛
- موادی که موجب انسداد پوست می شود مثل قیر یا روغن موتور؛
- از بین بردن موهای زائد مثل اصلاح، استفاده از موم یا چیدن مو؛
- استفاده طولانی مدت از بعضی داروها مثل آنتی بیوتیک یا کرم های استروئیدی؛
- سیستم ایمنی تضعیف شده با بیماری هایی مثل دیابت، اچ.آی.وی (HIV) یا سرطان؛
- پوشاندن پوست با موادی که از تنفس آن جلوگیری می کند مثل نوار چسب یا لاستیک؛
- بریدگی یا زخم عفونی شده که به باکتری اجازه انتشار در نزدیکی فولیکول مو را می دهد؛
- پوشیدن لباس های تنگ، دستکش لاستیکی یا چکمه هایی که اجازه خروج عرق و گرما را نمی دهند.
انواع فولیکولیتیس
به طور کلی فولیکولیتیس به دو نوع مهم تقسیم می شود:
- فولیکولیتیس سطحی: زمانی اتفاق می افتد که فقط بخش هایی از فولیکول آسیب دیده باشد.
- فولیکولیتیس عمقی: تمام فولیکول آسیب دیده است.
انواع فولیکولیتیس سطحی
- فولیکولیتیس باکتریایی: شایع ترین نوع فولیکولیتیس است که در آن تاول های سفید خارش دار پر از چرک ایجاد می شود. این نوع از فولیکولیتیس می تواند با جراحت پوستی و ورود باکتری ها (معمولا باکتری استافیلوکوکوس اورئوس یا استاف) ایجاد شود.
- فولیکولیتیس جکوزی (فولیکولیتیس سودوموناس): این نوع از فولیکولیتیس می تواند با شنا در استخر یا نشستن در جکوزی که میزان پی.اچ (pH) یا کلر آن متعادل نیست ایجاد شود. علائم آن معمولا طی ۷۲ ساعت بعد از بودن در آب ظاهر می شود و در موارد خفیف طی ۵ روز از بین می رود و بیشتر در نواحی پوشیده شده با لباس شنا یا پشت پاها دیده می شود.
- تاول بعد از اصلاح: این نوع از فولیکولیتیس به دلیل موهای زیرپوستی مربوط به اصلاح یا استفاده از موم ایجاد می شود. این مشکل ۶۰ درصد از مردان سیاه پوست و افراد دارای موی فر را درگیر می کند و در ناحیه تناسلی زیاد است. در این نوع از فولیکولیتیس ممکن است بعد از اصلاح در ناحیه صورت و گردن و بعد از استفاده از موم در ناحیه کشاله ران، تاول های سیاه کلوئیدی ایجاد شود.
- فولیکولیتیس پتیروسپروم (Pityrosporum folliculitis): این نوع از فولیکولیتیس با عفونت مخمر ایجاد می شود و جوش های قرمز، خارش دار و پر از چرکی را ایجاد می کند که در ناحیه فوقانی بدن به ویژه در پشت و قفسه سینه بیشتر است؛ اما ممکن است در ناحیه گردن، شانه و صورت هم دیده شود و بیشتر در افراد و مردان جوان مشاهده می شود.
انواع فولیکولیتیس عمقی
- فولیکولیتیس سیکوزیس (Sycosis barbae): زمانی اتفاق می افتد که تمام فولیکول بعد از اصلاح دچار عفونت شود. این فولیکولیتیس تاول های قرمز بزرگ پر از چرکی را ایجاد می کند و نوع شدید فولیکولیتیس بعد از اصلاح است که می تواند موجب زخم و ریزش مو به طور دائمی شود.
- فولیکولیتیس گرم منفی: این نوع از فولیکولیتیس به دلیل استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک برای درمان جوش ایجاد می شود. درواقع زمانی اتفاق می افتد که باکتری به آنتی بیوتیک مقاوم می شود و جوش را بدتر می کند. گاهی به محض اتمام دوره آنتی بیوتیک، این نوع فولیکولیتیس از بین می رود.
- فولیکولیتیس کورک و کفگیرک (Boils and carbuncles): کورک (تاول قرمزی که می تواند حساس و دردناک شود) زمانی اتفاق می افتد که فولیکول مو به شدت عفونی شده باشد. کفگیرک نوعی کورک شدید است.
- فولیکولیتیس ائوزینوفیلی: این نوع از فولیکولیتیس معمولا در کودکان و افراد مبتلا به بیماری هایی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی شان درگیر است و تاول های خارش دار پر از چرک را ایجاد می کند. این تاول ها اغلب روی شانه، قسمت بالایی بازوها، گردن و پیشانی دیده می شوند و می توانند لکه های تیره روی پوست ایجاد کنند. علت این بیماری ناشناخته است اما محققان احتمال می دهند که کرم پنیر فولیکول مو می تواند موجب این بیماری شود.
علائم فولیکولیتیس
- بروز خارش و سوزش پوستی
- بروز برآمدگی های پوستی متورم
- پوست حساس و احساس درد در هنگام لمس
- تاول های پر از چرک که نهایتاً ترکیده و حالت پوسته پوسته پیدا می کنند.
- برجستگی های کوچک قرمز یا جوش های سر سفید که در اطراف فولیکول های مو ایجاد شده و به صورت دسته ای ظاهر می شوند.
فاکتور های خطر در بیماری فولیکولیت
هر کسی می تواند به فولیکولیت دچار شود اما وجود برخی فاکتورهای خطر می تواند شما را بیشتر مستعد ابتلا به فولیکولیت کند. این فاکتورها عبارت است از:
- داشتن سابقه پزشکی که مقاومت به عفونت را در شما کاهش می دهد مانند دیابت، لوکمیای مزمن و ایدز.
- داشتن آکنه یا درماتیت
- آسیب قبلی به پوست مانند جراحی
- مصرف برخی داروها مانند کرم های استروئیدی یا آنتی بیوتیک تراپی برای مدتی طولانی به منظور رفع آکنه
- داشتن اضافه وزن
- پوشیدن منظم لباس هایی که سبب تعریق و گرما می شود مانند دستکش یا چکمه های بلند
- غوطه ور شدن در وان آب داغ
- اصلاح کردن
عوارض ناشی از بیماری فولیکولیت
عوارض احتمالی ناشی از فولیکولیت عبارت است از:
- عفونت های عود کننده و در حال گسترش
- تکه های عفونی پوست که با خارش همراه می باشد و مساحت بزرگی را تشکیل داده است.
- وجود جوش در زیر پوست
- آسیب دائمی به پوست مانند وجود اسکار یا نقطه های تیره بر روی پوست
- از بین رفتن فولیکول های مو و ریزش موی دائمی (فولیکولیت ریزنده)
زمان ضرورت مراجعه به پزشک
اگر وضعیت به وجود آمده و علائم عفونت شدت گرفته یا بعد از گذشت چند روز با وجود اقدامات مراقبتی دیدید که هیچ بهبودی حاصل نشد حتماً برای روند درمانی به پزشک مراجعه کنید. پزشک خود ملاقات کنید. در بعضی موارد برای کمک به کنترل علائم بیماری ممکن است به تجویز آنتی بیوتیک یا داروی ضد قارچ نیاز داشته باشید.
درمان فولیکولیت
برای درمان فولیکولیت مو تشخیص صحیح علت عارضه، شدت و چگونگی توزیع آن بسیار ضروری است. برای درمان فولیکولیت های سطحی می توان از روش های خانگی بهره برد. در مورد فولیکول های عمیق بهتر است زیر نظر متخصص پوست و مو از درمان های دارویی استفاده کنید.
روش های خانگی درمان فولیکولیت سطحی
- شستشوی ناحیه مورد نظر با صابون ضدباکتری: اکثر فولیکولیت های خفیف خود به خود از بین می روند. با این حال با مراقبت کردن از محل بیماری می توان به این فرایند سرعت بخشید. دو بار در روز منطقه آلوده را با صابون ضد باکتری بشویید. سپس با یک حوله خشک و تمیز خشک کنید.
- استفاده از کمپرس آب و نمک: کمپرس آب و نمک خاصیت ضدباکتریایی دارد و برای کاهش التهاب و سرعت دادن به روند بهبود بسیار موثر است. دوبار در روز از این کمپرس استفاده کنید.
- استفاده از محلول آب گرم و آلومینیوم استات:این محلول منقبض کننده و ضدباکتری است و برای درمان انواع بیماری های پوستی موثر می باشد. می توانید در طول روز چند بار ناحیه مورد نظر را با این محلول مرطوب کنید.
- درمان با جو دو سر: جو دو سر خواص ضدخارش دارد. بهتر است جو دو سر را در داخل یک کیسه نخی و تمیز قرار داده و آن را به ناحیه آسیب دیده بزنید. توجه داشته باشید استفاده طولانی مدت از جو دو سر ممکن است سبب تشدید فولیکولیت شود.
- از محلول آب گرم و سرکه استفاده کنید: نسبت آب و سرکه در این محلول باید ۵۰-۵۰ باشد. محلول را به مدت ده دقیقه روی پوست آسیب دیده قرار دهید. این کار را در روز چند بار تکرار کنید.
درمان های دارویی بیماری فولیکولیت
درمان های دارویی حتما باید زیر نظر پزشک صورت گیرد. متداول ترین داروها جهت درمان فولیکولیت عمیق عبارتند از:
- هیدروکورتیزون: هیدروکورتیزون یک کرم موضعی است که التهابات پوست و خارش آن را التیام می بخشد. بهتر است از کرم هیدروکورتیزون یک درصدی دو الی پنج بار در روز استفاده کنید. اگر چه هیدروکورتیزون درد و التهاب را کم خواهد کرد، اما خاصیت ضدباکترایی ندارد.
- ایبوپروفن و استامینیفون: داروهای مسکن و ضد التهابی مانند استامینیفون، آسپرین یا ایبوپروفن می توانند در کاهش التهاب و درد فولیکوریت موثر باشند.
- آنتی بیوتیک: در موارد شدید می توان از انتی بیوتیک ها استفاده کرد. البته بهتر است با تجویز پزشک متخصص مصرف شوند.
- داروهای ضد قارچ: زمانیکه علت بیماری فولیکولیت عفونت قارچی باشد، باید از یک داروی ضد قارچ برای درمان استفاده کنید.
مراقبت های لازم در زمان ابتلا به بیماری فولیکولیت
- محل آسیب دیده را اصلاح نکنید.
- از دست زدن به محل آسیب دیده خودداری کنید.
- از لباس های گشاد استفاده کنید
- از اسپری، ادکلن یا هر گونه مواد تحریک کننده استفاده نکنید.
- محل زخم ها را تمیز نگه دارید
- برای تخلیه جوش ها از پزشک متخصص کمک بگیرید.
- از شنا کردن در استخرهای آلوده خودداری کنید.
بهترین روغن ها برای ماساژ پوست سر و مزایای آن ها
